آئین‌های عاشورایی مردم آذربایجان شرقی از "پولکه تولاماخ " تا "تاختا چالاتار" + تصاویر
همزمان با عاشورای حسینی آیین‌های مختلفی دراستان آذربایجان شرقی برگزار می‌شود که از آن جمله می‌توان به مراسم مشعل گردانی و تخته‌زنی اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، با وجود گذشت یک‌هزار سال از شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایش نه تنها از عمق این حادثه کاسته نشده بلکه هر چه بیشتر می‌گذرد، این قلمرو گسترده‌تر شده و آئین‌ها باشکوه بیشتری برگزار می‌شوند.
با توجه به اینکه مراسم عزاداری ویژه ماه محرم در کشورهایی مانند لبنان، ترکیه، سنگال، کانادا، انگلستان و هلند توسط شیعیان این کشورها برگزار می‌شود، در سراسر ایران نیز آئین‌های عزاداری ماه محرم هرسال با شور و اشتیاق خاص به امام حسین (ع) برگزار می‌شود که این آئین‌ها نسبت به فرهنگ هر منطقه، استان یا قوم متفاوت بوده و از زمان گذشته تاکنون همواره در قالب هیئتهای مذهبی، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی و تکایا برگزار شده و آئین‌های محرم نیز ریشه در فرهنگ هر استان و قوم داشته و مواردی مانند تزئین علم، گهواره علی‌اصغر (ع) یا حجله آرایی قاسم (ع) نشانه علاقه و حس زیبایی‌شناسی مردم است.
استان آذربایجان شرقی نیز که مردم آن نمونه‌ای بارز از رهروان واقعی خاندان عصمت و طهارت می‌باشند که اوج این ارادت در دهه اول محرم به نمایش در می آید.
پولکه تولاماخ آئین محرمی شیشوان
مراسم سنتی مذهبی « پولکه تولاماخ» که بر اساس شواهد محلی سرآغاز آن مربوط به دوران صفویه است، به نشانه آتش گرفتن خیمه های امام حسین(ع) در واپسین روزهای دهه نخست ماه محرم با شکوهی هر چه تمام در روستای شیشوان شهرستان عجب شیر با شور و شوق خاصی برگزار می‌شود.
پولکه نام نوعی توپ آتشین ساخته شده از پارچه است که آن را با سیمی می‌بندند و بعد از نفت اندود کردن، آتش می‌زنند و دهها 'پولکه' یا مشعل آتشین در فضای تاریک شب چرخانده شد تا عشق به اباعبدالله الحسین (ع) بر ظلمت و تاریکی این شب های غم انگیز غلبه کند.
پولکه‌ها در تاریکی شب می‌چرخند و یاد 72 خورشید فروزان دشت کربلا را گرامی می‌دارند و اشک دلسوختگان اهل بیت را بر گونه‌ها جاری می‌گردانند. گروه کثیری از مردم از سایر شهرها و روستاهای آذربایجان جهت مشاهده مراسم پولکه در ایام محرم به مناطق جنوب استان آذربایجان شرقی سفر می‌کنند. پولکه از منحصر به فردترین مراسم‌های عزای حسینی بخشی از مناطق آذربایجان است که نظیر آن در سایر مناطق شیعه نشین جهان برگزار نمی‌شود.
گفتنی است سیاه‌پوش کردن مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و محلات از دیگر کارهایی است که هیئتهای حسینی شیشوان برای عزاداری در ماه محرم انجام می‌دهند.
تخته چالانار آئین عاشورایی مردم ایلخچی
«تخته چالانار» یا همان «تخته زنی» از دیگر آیین‌های محرمی مردم ایلخچی است که به گفته افراد مسن هیئات این شهر، تأسیس این آیین به قبل از سال 1332 برمی‌گردد و مراسم عزاداری و تخته زنی هیئت‌هایی چون قاسمیه ایلخچی که مختص ایام محرم بوده، با استقبال و حضور بیشتر اهالی شهر به‌صورت مراسم هفتگی برگزار می‌شده و از سال 1344 به سایر ماه‌های سال تسری یافته و از این تاریخ به بعد مراسم هفتگی و مراسم خاص اعیاد و سوگواری‌های اهل‌بیت به‌صورت مستمر برگزار می‌شود.
مراسم رسمی تخته زنی هیئت قاسمیه ایلخچی از صبح اول محرم هرسال شروع می‌شود و تا قبل از نماز ظهر عاشورا ادامه می‌یابد و شیوه عزاداری بدین‌صورت است که اعضاء هیئت در دو صف موازی پشت سر یکدیگر ایستاده و تخته زنی می‌کنند به‌طوری‌که اول هر عزادار دوتخته مستطیلی شکل و دارای دسته را درحالی‌که به‌طرف داخل دو صف برگشته، مقابل کمر خود به هم می‌کوبد و بعد این عمل را برای دومین بار برگشته پشت سر نفر جلویی و مقابل کمر انجام می‌دهد و سپس برای سومین بار چوب‌ها را بلند کرده و بالای سرخود به هم می‌زنند.
تخته زدن در سه جهت و با سه ریتم خاص صورت می‌پذیرد و در ایام قدیم زدن تخته با حرکات پاها همراه بود که امروزه این روش مختص کودکان شده و مراسم با مداحی مداحان اهل‌بیت عصمت و طهارت و با ریتم سه‌ضربی در وصف مصیبت‌های سیدالشهدا و سایر شهدای واقعه عاشورا همراه است به‌طوری‌که در سه ضرب اول مداح نوحه می‌خواند و در سه ضرب دوم عزاداران جواب می‌دهند.
صبح اول محرم که آغازگر مراسم تخته زنی است، تعریف خوبی برای این نوع عزاداری در صبح‌های دهه اول محرم تا ظهر عاشورا است و با درآوردن صدای دوتکه چوب هم‌شکل در موقع صبح اعلان شروع عزای حضرت امام حسین (ع) و شهدای کربلاست.
امروزه تخته زنی در روز عاشورا با بستن یکدست سرها به‌وسیله پارچه مشکی و پوشاندن کودکان خردسال با پارچه سبز همراه می‌شود و شرکت عزاداران در دو صف موازی در آن همزمان با صبح عاشورا به ترتیب از مسن‌ترین فرد تا کودکان هفت یا هشت‌ساله نمادی از عشق به سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) است.
هرسال روز عاشورا استقبال اهالی شهر ایلخچی از مراسم تاختاچالان بیش از سال قبل بوده به‌طوری‌که طول هیئت عزاداری باعث مسدود شدن برخی خیابان‌ها می‌شود و با در نظر گرفتن صف‌های طویل جهت هماهنگی و نظم بخشیدن به مراسم تخته‌زنی، از طبل و سنج استفاده می شود.
نذر کردن
نذر کردن در استان آذربایجان شرقی اشکال گوناگون دارد که نذر قربانی کردن گوسفند، نذر قربانی کردن گوسفند در روز عاشورا و تحویل به مسجد و یا تکیه محل برای استفاده در غذای حسینی، دخیل شدن در خرج و مخارج ایام محرم به صورت پول نقد یا کالا که متداول‌ترین آن برنج و گوشت است.
برخی افراد ابتدا نذر می‌کنند تا حاجت‌شان برآورده شود و بعضی بعد از برآورده شدن حاجت‌شان نذر می‌کنند، برخی نیز در روز هفتم ماه محرم هنگام بستن علم، نیت می‌کنند و روسری دور علم می‌پیچند و اسفند دود کرده و از پروردگار خویش طلب مغفرت می‌کنند، این گونه نذورات در اعتقادات‌شان نقش بسزایی دارد و معتقدند که در این ایام حاجت‌شان بیشتر و زودتر نسبت به سایر ایام برآورده می‌شود.
نذر کردن به مناسبتهای مذهبی متعدد با فرهنگ دینی ایرانیان رابطه مستحکم و طولانی مدت دارد و یکی از این مناسبتها، ایام محرم است که بیشتر این نذریها به صورت طبخ غذا و پخش آن میان مردم و عزاداران امام حسین(ع) انجام می شود، به علاوه توزیع غذا در دسته ها و هیئتهای مذهبی در این ایام معمول است.
نذری و نذری دادن تداعی کننده ارزشهای اجتماعی نظیر برابری، تعاون، اتحاد، نظم، تعادل و توازن است؛ همکاری مردان و زنان برای نذری دادن و در کنار هم بودن آنها هنگام طبخ نذری، نشانه مساوات و برابری نسبی زنان و مردان در عرصه زندگی است.
مراسم نذری دادن مجموعه ای از ارزشهای انسانی و اسلامی است که در کنار همیاری و دوستی مردم، نشان دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و عقاید و سنتهای ماست.
این گونه مراسم نذری، نشان از عواطف و خلقیات و در معنایی کامل، هویت انسانی مردم دارد و از ویژگی های شاخصی است که در فرهنگ و رسوم همه مردم به چشم می آید تا جایگاه اعتقادات و باورهای مذهبی در بسیاری از آداب و رسوم آنان را به نمایش بگذارد.
عاشورای حسینی اوج عزاداری در آذربایجان شرقی
از جمله مراسم ظهر روز تاسوعا و عاشورا، تعزیه خوانی و شبیه خوانی است که نمایش گونه ای، از واقعه کربلا است که مردم آذربایجان شرقی و سایر دوستداران اهل بیت شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبدالله الحسین هستند.
روزعاشورا روز تجلی میثاق مردم با امام حسین(ع) و قیام خونین وی بوده و مردم عادی به طرق مختلف از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت و آش های محلی، ساری شیله (شله زرد) در خدمت عزاداران حسینی هستند.
در عزاداری های مردم آذربایجان شرقی به مانند برخی مناطق کشور از نمادهایی مانند علم، اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد حضرت علی اصغر (ع) طفل شیرخوار کربلا استفاده می شود که این سمبل ها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری‌ها نقش موثری ایفا می‌کند.
در ادامه بخشی از آئین پولکه تولاماخ شیشوان را مشاهده می‌کنید.
انتهای پیام/
