شرحی بر حدیث امام علی (ع) درباره اثر احکام شرعی در امر ظهور

باشگاه خبرنگاران پویا ـ سعید شیری
فلسفه عمل به دستورات و احکام الهی از موضوعات جالب و مورد توجه مسلمانان است. اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) نیز با توجه به این نکته در مناسبت‌های مختلف بخشی از آن را برای شیعیانشان تبیین و تشریح کرده‌اند. هرچند هر مسلمان موظف است به صورت «تعبدی» و بی چون و چرا به مسلمات احکام فقهی عمل کند.

متأسفانه برخی از افراد در یکسری از رویکردهای دینی تعقل را مقدم بر تعبد قرار می‌دهند به این صورت که تا با عقلشان یک عمل ثابت نشود، آن را انجام نمی‎دهند؛ اما نمی‌دانند که احکام و معارف الهی آن قدر مرتفع است که عقل انسان‌های معمولی نمی‎تواند آن را درک کند. بنابراین در رعایت و انجام احکام شرعی یا «حدودالله» باید بنا را بر انجام عمل قرار دهیم و در جایی که به تعارض عقلی برخوردیم، باز هم به وظیفه خود عمل کنیم.

در ایام سالروز شهادت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) حدیثی از آن امام همام می‌تواند راهگشا باشد. امام علی (ع) در این حدیث انسانِ مؤمن را به تلاش هدفمندتر به انجام احکام الهی وادار می‌کند، اما از سوی دیگر حالت «تنبُّه» و «هشدارباش» نیز دارد. حضرت در حدیثی فرمود:

«لَوْ حَفِظْتُمْ‏ حُدُودَ اللَّهِ‏ لَعَجَّلَ لَکُمْ مِنْ فَضْلِهِ الْمَوْعُودِ؛ اگر حدودالله را حفظ کنید، قطعاً خداوند از روی فضلش در امر موعود تعجیل می‌کند.» (غرر الحکم و دُرر الکلم، ص 568)

ابتدا نیاز است درباره فرازهای این حدیث شریف تأملی بیشتر صورت بگیرد. منظور حضرت از «حفظ حدودالله» یکی از مصادیقش حفظ احکام شرعی اسلام است. آنجا که فرمودند « لَعَجَّلَ لکم»، حرف «لام» در ابتدای «عَجَّلَ» در عربی حرف تأکید و قطعیت است. جمله «مِنْ فَضْلِهِ» یعنی این کار یعنی تعجیل در «موعود» را از روی فضلش انجام می‌دهد.

احکام شرعی از منظر «امر ظهور» واکاوی شود
اما با دقت در این حدیث امیرالمؤمنین(ع) می‌توان از آن استفاده کاربردی هم در سطح فردی و هم در سطح کلان جامعه برد؛ از سوی دیگر از این منظر می‌توان تحولی در نگرش‌های فقهی شیعی ایجاد و احکام را از منظر «امر ظهور» واکاوی و برررسی کرد. استمرار این امر باعث می‌شود نور امیدی بر کالبد جامعه مسلمان شیعی روشن شود و به صورت هدفمند به احکام شرعی اسلام پرداخت. حال به بخشی از موارد کاربردی اشاره می‌کنیم.

این یک واقعیت مسلم است که  اتحاد، انسجام، همدلی و حفظ امت اسلام از ضروری‎ترین مسائل سیاسی و اجتماعی اسلام است و هر عاملی که باعث دوگانگی بین مردم شود را باید زدود؛ زیرا مهم‎ترین هدف نظام اسلامی، زمینه‎سازی در امر ظهور مولایمان امام زمان (عجل ‌الله تعالی فرجه) است که در آموزه‎های قرآنی و روایی اشاراتی به این امر مهم شده است. امام خمینی(ره) نیز در جمله مشهوری به این امر اشاره کرد و فرمود:

«مسئولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت - ارواحنافداه - است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد. مسائل اقتصادی و مادی اگر لحظه‌ای مسئولین را از وظیفه‌ای که بر عهده دارند منصرف کند، خطری بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در اداره هرچه بهتر مردم بنماید، ولی این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام (به پرچمداری حضرت حجت) است منصرف کند» (صحیفه نور، جلد 21، ص327)

اموال حرام سدّ بزرگی در برابر امر ظهور است
اما از عواملی که باعث تخریب روحیه همدلی و یکدلی می‌شود، آثار مخربی است که اموال حرام و رَبوی ایجاد می‌کند که امروزه متأسفانه در بدنه مهم‎ترین مراکز اقتصادی که همان بانک‎هاست، رسوخ کرده است. نکته اینجاست که این مراکز اقتصادی و امانت‎دار اموال مردم هر اندازه بتوانند در تطهیر اموال خود و جامعه کوشا باشند، بر اساس حدیث امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در بخشی از زمینه‎سازی ظهور امام زمان (عجل ‌الله تعالی فرجه) مؤثر خواهند بود. اما در جایی که تخلف انجام می‌دهند، مسئولین نظام جمهوری اسلامی ایران باید غیرتمندانه و به واسطه این روایت امیرالمؤمنین(ع)، خود را موظف به نگهداری و حفظ حریم مولایمان امام زمان (عجل ‌الله تعالی فرجه) بدانند و با این تخلفات مقابله کنند وگرنه به قول امام(ره) «خیانتی سهمگین را به دنبال دارد.» زیرا در شرایطی که فساد باشد، نمی‌توان از خداوند انتظار تعجیل در ظهور را داشت.

به تصریح آیاتی که در قرآن وجود دارد، ربا و حرام‎خواری آثار مخربی دارد که نیاز است از منظری که مطرح شد، یک بار دیگر مورد واکاوی قرار گیرند. به عنوان نمونه خداوند در آیۀ 278 سورۀ بقره می‎فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید؛ و اگر مؤمنید، آنچه از ربا باقی مانده است واگذارید.» فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ؛ و اگر [چنین‏] نکردید، بدانید به جنگ با خدا و فرستاده وی‏، برخاسته‌‏اید و اگر توبه کنید، سرمایه‌های شما از خودتان است‏. نه ستم می‌کنید و نه ستم می‏‌بینید.

عجیب است که خطاب خداوند در آیۀ278 به «اهل ایمان» است و این آیه نشان می‎دهد گروهی از «مؤمنان» با عدم رعایت درجه‎ای از تقوا دچار اموال ربا می‎شوند که در این آیه خداوند آنها را مورد انذار قرار می‎دهد. خداوند در آیه بعد به رباخواران هشدار می‎دهد اگر این اموال را ترک نکنید خداوند با رسولش با شما مبارزه خواهند کرد. مفهوم «فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ‏» این است که آگاه باشید خدا و رسولش با شما رباخواران، پیکار خواهد کرد و در واقع اعلان جنگ از سوى خدا و رسول به این گروه خیره‌‏سر است.

یا در حدیثی رسول‎ اکرم(ص) درباره اثر وضعی لقه حرام می‎فرمایند: «کسی که یک لقمه حرام بخورد تا 40 شب نمازش قبول نمی‌شود و دعایش تا 40 روز مستجاب نمی‌شود؛ مَنْ أَکَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِینَ صَبَاحا.» بنابراین برای اثربخشی دعا و حتی حرکت جهت تعجیل در امر فرج امام زمان(عج) نیاز است لقمه مؤمنان تطهیر شود، لذا مسئولان امر از این جهت باید خود را موظف به رعایت این مسأله کنند.

در دعای امام زمان(عج) درخواست پاکی از رزق حرام می‌کنیم
از سوی دیگر تربیت نسل صالح و سالم در گروی رعایت آموزه‌ها و احکام و معارف ناب اسلامی است؛ از اولین اثرات مخرب رزق حرام و یا شبهه‌دار جلوگیری از تولید نسل پاک و صالح است؛ زیرا به تصریح آیات قرآن در اوج زمینه‌سازان ظهور صالحان قرار دارند؛ لذا در دعای معروف و منسوب به امام زمان(عج) می‌خوانیم «اَللّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفیقَ الطّاعَةِ وَبُعْدَ الْمَعْصِیَةِ ... وَطَهِّرْ بُطُونَنا مِنَ الْحَرامِ وَالشُّبْهَةِ؛ خدایا توفیق اطاعت و دوری از گناه را روزی ما کن .. و شکم‌های ما را از حرام و شبهه پاک کن» بنابراین خیلی زیبا و بجاست که احکام شرعی را از منظر کلام امیرالمؤمنین(ع) نگاه و به آن عمل کنیم.

خب سؤال اینجاست که آیا با وجود مسأله ربایی که در جامعه مسلمان شیعی ایجاد شده است و عملاً یک عده به نبرد با خدا و رسولش رفته‎اند، آیا انتظار داریم خداوند از فضلش در ظهور موعود آخرالزمان تعجیل کند؟ هرچند برنامه کلی خداوند در راستای امر ظهور است و بارقه‌های آن بعد از وقوع انقلاب اسلامی به شدت جلوه‌گر شد و همچنان به سمت جلو حرکت می‌کند، اما هر اندازه جامعه از ناجوری‌ها و مسائل منفی تطهیر باشد، تعجیل در امر ظهور میسر خواهد بود. باز هم جمله امام(ره) که بسیار منطبق با این آیات الهی در قرآن است، جا دارد یک بار دیگر بازبینی شود: «مسائل اقتصادی و مادی اگر لحظه‌ای مسئولین را از وظیفه‌ای که بر عهده دارند منصرف کند، خطری بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در اداره هرچه بهتر مردم بنماید، ولی این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام (به پرچمداری حضرت حجت) است منصرف کند»

انتهای پیام/