موثرترین راهکار در حوزه حفاظت از محیط زیست مشارکت مردم است

به گزارش خبرگزاری تسنیم ار رشت، روز جهانی محیط زیست روزی است که از سوی سازمان ملل برای افزایش آگاهی مردم برای نگهداری محیط زیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی‌جانوری، به‌ این نام انتخاب شده است. 

مراسم این روز می‌تواند به اشکال مختلف باشد و هدف از برگزاری چنین مراسم‌هایی جلب توجه عمومی به مسائلی است که محیط زیست را آلوده می‌کند و هر سال نیز یکی از مسایلی که شدیداً محیط زیست را تهدید می‌کند به‌عنوان موضوع این روز انتخاب می‌شود.

هدف UNEP از برگزاری چنین مراسمی بخشیدن چهره‌ای انسانی به مسائل زیست محیطی، توانمندسازی مردم برای تبدیل شدن به فعالانی در زمینه توسعه پایدار و متوازن، ارتقای این بینش عمومی که جوامع در تغییر دیدگاه‌ها و در خصوص مسئله محیط زیست نقش محوری و اساسی ایفا می‌کنند و ترویج مشارکت با هدف اطمینان از برخورداری همه ملت‌ها از آینده‌ای امن‌تر و سعادتمندانه‌تر است.

با نگاهی به آیات و روایات و سیره اهل بیت (ع) نیز روشن می‌شود که هیچ مکتبی مانند اسلام به طبیعت و محیط زیست اهمیت نداده است؛ قرآن کریم در بسیاری از آیات، انسان‌ها را به مطالعه طبیعت و عناصر آن فراخوانده است.

همچنین بسیاری از سوره های قرآن کریم به نام یکی از عناصر طبیعت خوانده می‌شود مانند سوره شریفه بقره، رعد، نحل، نور، عنکبوت، نجم، فجر، شمس، حدید، لیل، قمر، تین و ناس و خداوند منان، سرنوشت بشر را به‌گونه‌ای رقم زده است که در دامان طبیعت رشد کند و به آن نیازمند باشد.

طبیعت به شکلی خلق شده است که در خدمت انسان باشد و نیازهای او را برطرف کند و با در نظر رفتن این نکته که به حکم قرآن کریم همه چیز در جهان آفرینش بر پایه نظم و عدالت استوار است و هر چیزی به اندازه لازم آفریده شده است (قمر ، 49) این نتیجه به‌دست می‌آید که نابسامانی‌های موجود در طبیعت و آلودگی‌های زیست محیطی، ناشی از بهره وری نادرست از طبیعت و منابع آن است.

فعالیت‌های انسان برای رسیدن به رفاه و توسعه اقتصادی و اجتماعی، خود باعث تخریب محیط زیست شده است و این تخریب آنچنان در وضعیت آب و هوای کره زمین، دگرگونی ایجاد کرده که سلامتی و حیات او و سایر موجودات زنده را به خطر انداخته است.

شرایط به‌وجود آمده به حدی وخیم است که امروزه از آن به‌عنوان «بحران محیط زیست» یاد می‌شود؛ برای رهایی از این بحران باید به اصول اخلاقی و متون دینی به‌ویژه اسلام مراجعه کنیم زیرا مبنای پیدایش بحران زیست محیطی کنونی، بحران اخلاق در میان انسان‌ها است.

در قرآن کریم از نابود کردن و تخریب محیط زیست به‌عنوان اعتداء (تجاوز) نام برده شده است و بر این اساس کسانی که رفتار ناشایست نسبت به محیط زیست داشته باشند از رحمت و محبت خداوند محروم خواهند بود(مائده ، 86). درست است که خداوند طبیعت را مقهور انسان آفریده و انسان را به‌عنوان جانشین خود در زمین قرار داده است اما این به آن معنا نیست که او آزاد باشد تا هرگونه که مایل است رفتار کند.

انسان در برابر خداوند و تمامی آفرینش مسئول است . او باید در برابر اراده ی خداوند تسلیم باشد و با صلح و صفا در کنار طبیعت زندگی کند و انسانی که جانشین خداوند در زمین است باید همواره در راه حفظ و سلامت طبیعت بکوشد.

در اسلام هر گونه رفتاری که منجر به فساد در عرصه محیط زیست شود نهی شده است چرا که خداوند بارها در قرآن کریم درباره ایجاد فساد در روی زمین هشدار داده است.

از این رو است که حکومت اسلامی، کردار انسان را در مواجهه با محیط زیست، نظارت و کنترل کرده و علاوه بر تنبیه افرادی که به محیط زیست آسیب می‌رسانند، به آن‌هایی که از نتیجه سوء کردارشان بر محیط زیست بی‌خبرند هشدار می‌دهد؛ اسلام بین انسان و محیط زیست، جدایی قائل نیست و آنها را مکمل یکدیگر می‌داند.

خداوند متعال می‌فرماید: «إِنّا کُلَّ شَیءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ» (قمر ، 49) یعنی ما هر چیز را به اندازه خلق کردیم پس هر چیز مقدار و حدودی دارد و بایستی به‌طور صحیح و درست بهره برداری شود تا نابود و منهدم نشود چرا که این ثروت‌های طبیعی فقط به این نسل تعلق ندارد بلکه این اندوخته‌ها به نسل‌های بعد از ما هم تعلق دارند.

اسلام نظر به زنده کردن زمین‌های موات و آباد کردن زمین دارد؛ در آیه 61 سوره هود آمده است: «هُوَ أَنشَأکُم مِّنَ الأًرضِ وَ استَعمَرکُم فِیهَا » یعنی خداوند شما را در زمین خلق کرد و شما را به عمارت و آباد کردن زمین گماشت.

در این رابطه پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «ان قامت علی احدکم القیامه و فی یده فسیله فلیغرسها»  یعنی اگر قیامت برپا شود و در دست نهالی باشد باید آنرا بکارد.

خبرنگار حوزه سلامت خبرگزاری تسنیم استان گیلان به‌مناسبت هفته محیط زیست، با قربانعلی محمدپور مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان به گفت وگو نشسته است که نتیجه آن را ذیل می‌خوانید:

تسنیم: با توجه به اهمیت پسماندها و بازیافت به‌ویژه پسماندهای بیمارستانی چه اقداماتی در این زمینه در استان گیلان در حال اجرا است؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: در دوره اخیر علاوه بر ایجاد گشایش، امکان حضور شرکت‌های معتبر مدیریت پسماند در زمینه بهسازی مرکز دفن سراوان، بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی قبل از دفن، گسترش تفکیک از مبدا، آغاز عملیات اجرایی سیستم کنترل شیرابه سراوان در سطح شهر رشت اقدامات تکمیلی به‌عمل آمده است.

در زمینه بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی، استان گیلان پیشروترین استان در این زمینه بوده و در همین راستا تقریباً 100 درصد بیمارستان‌های استان گیلان مجهز به دستگاه‌های بی‌خطرسازی (هیدروکلاو) هستند.

 2 شرکت بخش خصوصی نیز جهت بی‌خطرسازی پسماندهای کلینیک‌ها و مطب‌ها فعالیت دارند و بیش از 60 درصد پسماند عفونی بخش خصوصی مطب‌ها و کلینیک ها و آزمایشگاه‌ها را مدیریت می‌کنند.

در راستای اقدامات نظارتی این اداره کل، علاوه بر هدایت و پایش موضوع در قالب کارگروه‌ها، سالانه شکایات زیادی از مدیران اجرایی در حوزه پسماند به مراجع قضایی ارجاع می‌شود که به‌عنوان نمونه، دادخواست اعمال قانون برای شهرداران رشت، لاهیجان، لنگرود، رودسر و تالش در سال گذشته است.

تسنیم: نقش مردم را در حوزه پاسداری از محیط زیست تا چه اندازه تاثیرگذار می‌دانید؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: موثرترین راه‌کار در حوزه حفاظت از محیط زیست، مشارکت مردم است؛ در سال‌های اخیر حساسیت مردم به محیط زیست افزایش یافته به‌طوری‌که امروزه، مردم دولت را برای حفظ محیط زیست ترغیب می‌کنند،

برگزاری کارگاه‌ها، جشنواره‌ها و سایر رویدادهای عمومی می‌تواند ضمن افزایش سطح آگاهی اقشار مختلف جامعه، افزایش مشارکت مردم در این حوزه را به‌دنبال داشته باشد.

تسنیم: سمن‌ها در زمینه اطلاع‌رسانی و کمک به امر حفاظت محیط زیست در استان گیلان چقدر موثر هستند؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: سمن‌ها وظایف بسیار مهمی بر دوش دارند به‌گونه‌ای که نمی‌توان نقش آن‌ها را در جامعه نادیده گرفت.

سازمان‌های مروم نهاد در تشویق مردم و جلب مشارکت مردم نقش به‌سزایی دارند و می‌توانند عامل افزایش دهنده  آگاهی در جامعه باشند تا مردم خود در حفظ و نجات محیط زیست ایفای نقش کنند؛ پس باید بیشتر به سازمان‌های مردم نهاد در امر محیط زیست بها داد و از فعالیت‌های آن‌ها حمایت کرد.

تسنیم: برای کارآمدی بیشتر سمن‌ها چه برنامه‌ای در استان گیلان دارید؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان : تشکل‌های مردم نهاد باید نشان بدهند قابل اعتماد و اتکا هستند و اگر ما به آنها اعتماد کنیم ظرفیت خوبی برای از بین بردن مشکلات محیط زیستی استان دارند.

تسنیم: در جاده‌های اطراف شهر رشت وقتی شیشه اتومبیل  پایین کشیده می‌شود فقط بوی زباله استشمام می‌شود. چه چیزی باعث پدیدار شدن این معضل شده است؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان : در دو محور سراوان و جاده لاکان به‌دلیل وجود مرکز دفن سراوان و کارخانه کمپوست، انتشار بوی نامطبوع، سال‌ها است که وجود دارد و مسئله اصلی، روزآمد کردن شیوه‌های امحاء زباله و احداث تاسیسات با شرایط زیستی و اقلیمی گیلان است.

در این راستا استقرار نیروگاه‌های زباله سوز بر اساس عرف جهانی راهگشا است که نیاز به اعتبار لازم جهت نصب زباله سوز است.

تسنیم: آیا دانش فنی لازم در نظارت‌ها و ایجاد راه‌کارها به‌کار گرفته می‌شود تا در گیلان سرسبز شاهد معضلات محیط زیستی نباشیم؟  

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: ابزار روز آمد نظارت در این بخش، وضع قوانین متناسب، به‌کارگیری ابزارهای ارتباطی مدرن مانند سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی، رادیو و تلویزیون و آموزش با شیوه‌های نوین و نرم افزارهای جدید ضروری است.

در همین راستا در کشور به‌روز رسانی‌های لازم در حوزه نرم افزار مدیریت وجود دارد اما سخت افزار اجرا با محدودیت‌ها و کمبودهایی مواجه است.

تسنیم: آیا تنها با روزهایی که در تقویم محیط زیست آمده و به جمع آوری زباله پرداخته می‌شود می‌توان محیط زیست گیلان را حفظ کرد؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: بحث محیط زیست صرفاً در زباله خلاصه نمی‌شود؛ در استان گیلان علاوه بر پسماند، مشکلاتی همچون آلودگی آب، تخریب جنگل و تغییر کاربری اراضی از معضلات اساسی محیط زیست به‌شمار می‌رود.

صرف اینکه در روزهای خاص و به‌مناسبت‌های ویژه، اقدام به پاکسازی زباله شود نمی‌توان انتظار داشت که محیط زیست استان گیلان وضعیت به‌سامانی پیدا کند.

از طرفی باید متذکر شوم که مجموعه سازمان محیط زیست متولی زباله نیست و نقش نظارتی در این زمینه دارد اما ارگان‌هایی که طبق قانون متولی امر مدیربت پسماند هستند همچون اداره راه و شهرسازی و دهیاری‌ها به‌خوبی به وظایف خود عمل نمی‌کنند.

از طرفی هم مردم باید از طریق آموزش به وظیفه‌ای که در قبال زباله تولید شده خود  دارند آگاه شوند.

تسنیم: چرا بر مشکلات محیط زیستی که اصلاً سیاسی نیست و نگاه سیاسی اعمال می‌شود؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: بحث محیط زیست در دنیای امروز به‌عنوان بزرگترین و اصلی‌ترین دغدغه مردم در همه جوامع است و هر مسئله‌ای که مورد نیاز و توجه مردم است از اقتصاد و معیشت گرفته تا نیازهای اولیه زندگی همچون مسکن و شغل بی‌واسطه به سلامت محیط زیست مرتبط است.

در دنیای مترقی، تجربه ثابت کرده که مسائل مرتبط با محیط زیست تاثیراتی در حوزه‌های سیاسی داشته و در این بین، تنها این محیط زیست اطراف ما است که دچار تغییر و تحول و متاسفانه تخریب و بی‌مهری واقع می‌شود.

تسنیم: چه تعداد سمن‌های محیط زیستی در استان گیلان فعال هستند؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: در حال حاضر 22 سمن محیط زیست در استان گیلان فعالیت می کنند؛ در واقع حضور سمن‌ها امروزه جزء لاینفک فعالیت‌های اجتماعی است و در قدرت آن‌ها در ایجاد تغییر شرایط، شکی نیست.

در خیلی از موارد که ارگان‌های دولتی نمی‌توانند یا نمی‌خواهند بر سر اختلافات اداری با هم درگیر شوتد، این سمن‌ها هستند که می‌توانند با پایگاه اجتماعی خود شرایط جامعه را تغییر دهند.

 بنابراین شکل گیری گروه‌های مردم نهاد و برآیند فعالیت آن‌ها می‌تواند در پیشبرد اهداف سازمان محیط زیست نمایان و تاثیرگذار باشد.

تسنیم: چه راه‌کارهایی برای فرهنگ سازی صحیح در حفاظت از محیط زیست در حال انجام است؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: هر چند دیر اما اجرای تفاهم نامه‌های همکاری با وزارت آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری، سازمان بهزیستی و وزارت علوم در حال حاضر موتور حرکت آموزشی محیط زیست را از پله‌های اول آموزشی برای نونهالان و نسل‌های آینده به حرکت درآورده است.

امیدواریم این حساسیت در لایه‌های اجتماعی تاثیرگذار جامعه ایجاد شود و وضعیت اسفبار محیط زیست امروز، در آینده نه چندان دور بهبود یابد زیرا در حال حاضر تنها راه حفاظت از محیط زیست، فقط و فقط آموزش است.

تسنیم: همکاری‌های محیط زیست با چه سازمان‌هایی منجر به بهبود اوضاع کنونی استان گیلان می‌شود؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گیلان: موضوعات محیط زیست تقریباً با همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها ارتباط مستقیم دارد و عمدتاً در حوزه آب و هوا و خاک با وزارتخانه‌های نیرو، نفت، صنعت، کشاورزی و راه و شهرسازی بیشترین همکاری و نظارت و پایش به‌عمل می‌آید.

در این میان سازمان‌های مردم نهاد و رسانه‌ها می‌توانند مهمترین یاری دهنده جهت اصلاح رفتار زیست محیطی بوده و بیش از هر دستگاه اجرایی کمک کننده به محیط زیست باشند.

مصاحبه از سارا ناصری

انتهای پیام/