صنعت بانکی جولانگاه درآمدزایی عده‌ای خاص شده/تکنوکرات‌ها مانع تغییرند/تزریق پول کمکی به اقتصاد نمی‌کند

به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند اکثر مشکلات اقتصادی کشور ناشی از سیستم معیوب نظام بانکی است و آن را یکی از چالشهای جدی برای تحقق اقتصاد مقاومتی می‌دانند.به عقیده این افراد رونق تولید داخلی و بسیاری از مسائل دیگر همچون ایجاد سالیانه یک میلیون شغل که در برنامه ششم توسعه آمده است منوط به اصلاح ساختار نظام بانکی است. در این رابطه با دکتر حسین عیوضلو، رئیس ابر پروژه اصلاح نظام بانکی و عضو سابق هیات مدیره بانک توسعه صادرات گفت‌و گو کردیم .

عیوضلو با بیان این مقدمه که البته همه مشکلات به نظام معیوب بانکی بازگشت نمی‌کند گفت: یکی از مشکلاتی که امروزه اقتصاد کشور را درگیر کرده است، غفلت از منابع عظیمی است که کشور ایران از آن بهره‌مند است و زمانی که حرف از منابع زده می شود اولین چیزی که به ذهن مسئولان می رسد منابع مالی و در آمدهایی است که دولت به دست می آورد.

وی با بیان اینکه در اقتصاد اسلامی اولین چیزی که دارای اهمیت است منابع طبیعی است گفت: باید به ثروت ملی توجه کرد؛ منابع خاکی، آب، جنگل و ... که در بررسی عملکرد دولتها تغیرات تراز این موارد نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.

استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق «علیه‌السلام» در بیان علت اشاره به منابع در مقدمه بحث گفت: مقصود از طرح آن در مقدمه این است که در بحث از منابع، همه توجه‌ها به وجوه بانکی معطوف نشود بلکه به منابع درآمدی حاصل از بهره برداری از منابع طبیعی نیز باید توجه شود.

عیوضلو با اشاره به اینکه توجه به منابع طبیعی نوعی شکر گذاری نعمتهای الهی است گفت: دولتها معمولا به فکر راهکارهای کوتاه مدتی همچون فروش نفت و توزیع درآمد آن برای حل مشکلات کشور هستند در صورتی که برنامه ریزی برای استفاده از منابع طبیعی احتیاج به برنامه‌ای بلند مدت دارد.

** ساختار معیوب نظام بانکی نمی‌تواند در خدمت پویایی اقتصاد کشور باشد

** لازمه پیشرفت در یک کشور انعطاف پذیری است اما نظام بانکی کشور به هیچ وجه انعطاف پذیر نیست

وی با بیان اینکه ساختار نظام پولی و بانکی کشور معیوب است و نمی تواند در خدمت پویایی اقتصاد کشور باشد گفت: این ساختار معیوب در برابر هر نوع تغییری مقاوم است و حتی اجازه اجرای اقتصاد مقاومتی را نیز این ساختار معیوب نخواهد داد.

عیوضلو با بیان اینکه پیشرفت در یک کشور مستلزم انعطاف پذیری است گفت: اما نظام بانکی کشور به هیچ وجه انعطاف پذیر نیست و به شدت در برابر تغییرات مقاومت می کند.

وی با بیان اینکه مقاومت در برابر تغییر زمانی می تواند توجیه عقلانی داشته باشد که یک زیر ساخت درستی وجود داشته باشد گفت: این در شرایطی است که زیر ساختهای نظام بانکی به شدت فرسوده است.

 رئیس ابرپروژه اصلاح نظام بانکی با اشاره به اینکه اکنون برای اصلاح نظام بانکی نیازمند زیر ساختهای حقوقی و قانونی هستیم گفت: اکنون چینن مواردی وجود ندارد چرا که قوانین موجود متناسب با پیچیدگیهای نظام پولی و بانکی نیست و همگام با بانکداری نوین و اقتضائات جدید پیش نرفته ایم و دهها سال عقب هستیم.

** عدم اجرایی شدن واقعی بانکداری بدون ربا با قانون بانکداری بدون ربا

عیوضلو با بیان اینکه تنها تغییرکه در قانون بانکداری بعد از انقلاب صورت گرفته است اضافه شدن قانون بانکداری بدون ربا است گفت: این نیز خود باعث صوری شدن معاملات و حرکت به سمت ربوی بودن بانکها شده است.

وی گفت: تا معالجه کامل و درستی در نظام پولی و بانکی و زیر ساختهای آن صورت نگیرد هرگونه تغییر صوری و روبنایی در نظام پولی بانکی، ما را به خطا می اندازد و راه صوابی نخواهد بود.

عیوضلو با اشاره به اینکه نظام بانکداری کشور با نظام حقوقی و قوانین مدنی و تجارت هماهنگ نیست گفت: در دنیا هر چند سال قوانین پولی بانکی تغییر می کند چون لازمه تغیراتی که در حوزه پولی و بانکی صورت می گیرد این است که قوانین نیز منطبق برآن تغییر کند. قوانین پولی و بانکی کشور مربوط به سال 62و 51 است که از آن زمان تا کنون در آن فقط تغییرات جزئی صورت گرفته است.

** اشخاص تکنوکرات مانع تغییر قوانین پولی بانکی

رئیس کارگروه راهبری تحول ساختاری نظام بانکی با بیان اینکه در کشور اشخاص تکنوکرات مانع تغییر قوانین پولی بانکی می‌شوند گفت: اگر در ترکیه مشاهده می شود که زیر ساخت اقتصادی اش به سرعت رشد کرده به جهت این است که قبل از آن شخصی چون کمال درویش در طی 6 ماه 15 قانون نظام پولی و بانکی را توانست تغیر بدهد.

** در نظام بانکی کنونی اقتصاد مقاومتی را نمی توان اجرا کرد

عیوضلو با بیان اینکه این نظام بانکی در برابر اقتصاد مقاومتی نیز مقاومت می کند گفت: در این نظام بانکی اقتصاد مقاومتی را نمی توان اجرا کرد. اگر نظام بانکی با نظام بازار سرمایه مقایسه شود به جهت اینکه نظام سرمایه جوانتر است، امکان تغییرات وجود دارد و قوانین جدیدی شکل گرفته است و به همین جهت در سازمان بورس نهاد هاو ابزارهای مختلف شکل گرفته است اما این مهم در نظام بانکی حسب اقتضائات کشورعملی نشده است و این موارد نشانگر عقب ماندگی نظام بانکداری کشور است.

وی با بیان اینکه اگر به فکر چاره برای حل معضلات اقتصادی همچون بیکاری، فقر هستیم باید تغییر اساسی در زمینه زیر ساختهای نرم افزاری، ساختاری و نهادی و سازماندهی رخ دهد گفت: فقدان این زیر ساختها خود باعث رانت، فساد و بی ثباتی در اقتصاد کشور شده است.

عیوضلو با اشاره به اینکه اشکال، کمبود تحقیق و پژوهش نیست بلکه هم اکنون چندین لایحه اصلاح نظام بانکی وجود دارد گفت: اما اجرایی نمی شود و به سامان نمی‌رسد.

وی علت عدم اجرایی شدن این قوانین را بی تدبیری و عدم اقتدار لازم مسئولان در اجرایی کردن آن دانست و افزود: نظام نظارتی بانکی قدیمی است و از کارایی لازم برخوردار نیست.

مدیر گروه اقتصاد نظری و اقتصاد اسلامی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق با بیان اینکه ساختارهای نظارتی عملیاتی در بانکهای ایران وجود ندارد گفت: این در حالی است که در دنیا نهادهای نظارتی تخصصی مستقل از بانک مرکزی وجود دارد که بر کل عملکرد بانکها نظارت مستقیم می کند و بانکها بیش از اینکه از بانک مرکزی حساب ببرند از این نظامهای نظارتی حساب می برند.

عیوضلو با اشاره به اینکه وقتی نهادهای نظارتی وجود ندارد چگونه می توان انتظار داشت که نظارت جامع و دقیقی بر عملکرد بانکها وجود داشته باشد گفت: نظارتهای الکترونیکی نیز به نحو مطلوب عملیاتی نشده است و نظام حاکمیت داده ها و نظام بررسی های فرآیندی الکترونیکی هنوز در نظام بانکی عملیاتی نشده است و لذا عملیات بانکداری فعلی پاسخگوی نیازهای اقتصاد کشور نیست.

وی با بیان اینکه قانون بانکداری بدون ربا یک قانون ناقصی است گفت: این قانون فاقد جامعیت لازم از منظر حقوقی، بانکی، بیمه ای و حسابداری است.

مسئول طرح تحول نظام بانکی راهکار عملیاتی شدن تحول در نظام بانکی را در نطر گرفتن مأموریتهای منحصر به فرد برای هر یک از بانکها دانست و افزود: هر یک از بانکها بر اساس مأموریتی که از آنها انتظار می رود مورد ارزیابی قرار گیرند و بازرسی شوند و تحت نظارت قرار گیرند.

عیوضلو با بیان اینکه اگر چنین تحولی در نظام بانکی کشور صورت بگیرد گفت: در این صورت مثلا بانک کشاورزی مأمور اصلاحات در بخش کشاورزی، بانک صنعت و معدن مأمور اصلاحات در بخش صنعت کشور، بانک توسعه صادرات مأمور اصلاحات در بخش صادرات باشد. به همین شکل باید بانکهایی به وجود بیاید که مأموریت محور باشند و بتوانند در راستای حل معضلات بخش های اقتصادی مختلف ایفای نقش کنند .

وی با بیان اینکه علاوه بر این راهکار، راه حل عملیاتی دیگر به وجود آوردن شعبه‌ها و بخش‌های ویژه در همین بانکهای موجود است که مأموریتهای جدید به آنها واگذار کنیم گفت: در این صورت هر بانک می تواند چند مأموریت را دنبال کند؛ یک مأموریت می تواند بانکداری عام المنفعه باشد؛ یک مأموریت می تواند در خدمت صنایع خرد و کوچک باشد و به همین شکل باید این تنوع را در بانکهای کشور به وجود بیاوریم.

عیوضلو با بیان اینکه اگر بخواهیم همین را نیز عملیاتی کنیم ساز و کار آن وجود ندارد گفت: اکنون از دیدگاه بانک مرکزی تمامی بانکهای کشور تجاری هستند که این درست نیست و نمی تواند به اقتصاد کشور کمک کند؛ یعنی تاکنون بانک مرکزی به طور رسمی تفاوت ماهوی بانکها را نپذیرفته و این تنوع را در کشور ایجاد نکرده است

** اکنون مهمترین دغدغه بانکها یک سری مسائل شخصی مربوط به خود است

عیوضلو با انتقاد از نظام بانکداری کشور گفت: اکنون متآسفانه دغدغه ی بانکها فقط یک سری مسئله های شخصی خود بانک مثل بدهی ها، معوقات، حقوق کارمندان و سود آوری است . اگر چه این مسایل نیز مهم است اما این مسایل کمکی به ماموریت اصلی بانک که معطوف به بخش های اقتصادی باید باشد نمی کند و در عمل هیچ کمکی به بخش واقعی اقتصاد نمی کند و عملا بانکها به صنعتی عظیم تبدیل شده اند که دایره داراییهای خود را چند برابر کنند و مهمترین دغدغه آنها حل معضلات خود بانک است اما حل این مشکلات از طریق آسیب به بخش واقعی و برداشتن از منافع قابل حصول سپرده گذاران تأمین می شود که خود یک برداشت غیر موجه تلقی می شود.

وی با اشاره به اینکه بانکها دغدغه ی رفع مشکلات اقتصادی را ندارند گفت: بخاطر حفظ منافع بانکداران و حفظ درآمدها و پوشش هزینه های بانک ، یکی از مهمترین ابزارهایی که بانکها در این راستا از آن بهره می گیرند پوشاندن هزینه های فرصت است.

** هیچ مبنای شرعی برای دریافت هزینه های فرصت نداریم

عضو هیآت مدیره انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران با بیان اینکه هیچ مبنای شرعی برای دریافت هزینه های فرصت نداریم گفت: مبنای شرعی نرخ سود بانکی و به طور کلی مبنای هر نوع تحمیل نرخ بر روی تسهیلات باید ابتناء به عملکرد بخش واقعی اقتصاد باشد.

وی با بیان اینکه منظور از بخش واقعی اقتصاد بخش صنعت، کشاورزی، بازرگانی است گفت: به استثناء بخش بازرگانی، قسمتهای دیگر چنین سودهایی را ندارند. اما با این همه این هزینه ها به نام هزینه فرصت در تعیین نرخ ها بر تسهیلات گیرندگان تحمیل می شود و با نرخ های بالای تسهیلات چرخ بانکها می چرخد اما چرخ اقتصاد نمی چرخد.

عیوضلو با بیان اینکه بزرگترین مشکل نظام بانکی این است که در ریل خود نیست گفت: اولین اقدام در اصلاح باید بازگرداندن بانکها به کارکرد واقعی خود باشد که این کار هزینه هایی دارد و منافع عده ای را به خطر می اندازد اما به هر حال کارگزاران نظام و تصمیم گیران کلان پولی و مالی کشور باید به فکر چاره ای باشند و اولین قدم تعیین استراتژی برای تغییر تدریجی کارکرد این نظام پولی و بانکی است.

وی با بیان اینکه وقتی مأموریت بانکها در خدمت بخش اصلی اقتصاد نباشد نمی تواند در خدمت اقتصاد مقاومتی باشد گفت: بنابراین اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را اجرا کنیم ابتدا باید در مورد زیر ساخت نظام بانکداری کشور بازنگری کنیم. بدون این نوع اقدامات سخن از تولید و اشتغال و درآمدزایی برای عموم مردم سخنی نادرست است . حتی اگر مبالغ بالایی هم از صندوق توسعه ملی به این نظام ناکارآمد تزریق شود باز وقتی این مبالغ در ریل اصلی اقتصاد نچرخد در ریل بانکداران به گردش در خواهد آمد که این صنعت را به جولانگاه درآمدزایی خود تبدیل کرده اند .

انتهای پیام/