روزی روزگاری اصفهان؛ اصفهان قدیم را در مشاغل فراموش شده پیدا کنید

به گزارش خبرگزای تسینم از اصفهان، سبک زندگی که تغییر می‌‌کند همراه خود مشاغل جدید هم می‌آورد، مشاغلی که اگر به 60 سال پیش برگردیم می‌بینیم بسیاری از آن‌ها منسوخ شده و دیگر کاربردی ندارند و به جای آن‌ها شغل‌های جدید متناسب با نیاز افراد ایجاد شده است.

شغل‌های از رونق افتاده که نام آن‌ها تنها یاد و خاطره‌ای برای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به یادگار مانده است و در دایره لغات نسل امروزی‌ها جایی ندارند. اگر چه برخی از این شغل‌های منسوخ شده را می‌توان در فیلم‌های قدیمی و یا تاریخی دید.

صدها سال از تشکیل اصناف در دنیا و ایران می گذرد و در طول این سال‌ها به تناسب تغییر فرهنگ ها و روش‌های زندگی، تغییرات زیادی در اصناف و مشاغل به وجود آمده است. برخی  از مشاغل ختی تغییر نام داده‌اند و به شکل دیگر هنوز وجود دارند.

پالان‌دوزی یا خورجین بافی

این شغل از آن دسته مشاغلی است که لااقل در شهر اصفهان به کلی فراموش شده است، از زمانی که وسایل حمل و نقل وارد میدان شد چهارپایان جای خود را به اتومبیل داده‌اند اگر چه این صنعت که حاصل دست بوده در شهرستان‌ها و روستاها همچنان نفس می‌کشد.

در قدیم پالان یا خورجین پوشش و تجهیزاتی که به منظور حفاظت وبهره کشی بهتر، برای حیوانات بارکش می‌ساختند و کسی که پیشه اش دوختن این قبیل تجهیزات است است پالان دوز نامیده می‌شده است.

پالان از یک تشکچه‌ی کلفت 2 شاخه به قالب پشت و کمر حیوان، که از پارچه ی ضخیمی به نام جوال تشکیل می‌شده است؛ ابزار اصلی پالان دوزی ، یک سوزن خیلی ضخیم نوک تیز به نام جوال دوز و یک درفش سرکج خیلی بلند چنگک مانند است که با جوالدوز درزهای عادی را دوخته و با درفش سرکج در قسمت‌های خیلی ضخیم پالان، بدون استفاده از سوزن بخیه می‌زدند زنند یعنی از یک سو درفش را فرو می کنند و از سوی دیگر خود قائمه را به دهانه‌ی چنگک می اندازند و با خود درفش ، به سوی دیگر می‌کشد پالان دوزها در کار خود مهارت خاصی دارند.

رودوزی‌های سنتی

پیش از این نیز در قدیم‌الایام بانوان ایرانی به تزئیانت بر روی لباس خود اهمیت فراوانی می‌دادند از این جهت هنرهایی مانند رودوزی در میان جامعه بانوان رواج یافت. اگر چه این هرن هنوز هم به شکل‌های مختلف در بین برخی از خانواده‌های اصفهانی طرفداران خاص خودش را دارد.

رودوزی‌های سنتی هنرآراستن ورویه آرایی پارچه به وسیله انواع دوخت تزیینی رودوزی سنتی گفته می‌شود، معمولا در رابطه با پارچه‌هایی با زمینه ساده مورد استفاده قرار می‌گیرد و شامل انواع کوک و گره بوده که با به‌کارگیری انواع رودوزی‌ها و ابداع شیوه‌های جدید و ترکیبی در دوره‌های مختلف از هزاران سال پیش تاکنون وجود داشته است.

برخی از دوخت‌ها بیشتر روی سجاده، بقچه، جلد قرآن، رومیزی، دستمال ایجاد می‌شده است و طرح‌های آن شامل نقش محرابی، بته جقه، اسلیمی و ختایی ،نقش بازوبندی، پیچک ترنج و انواع گل‌ها بوده در ادامه چند نمونه رایج در اصفهان را معرفی می‌ نماییم :

ملیله دوزی: ملیله یا سرمه دوزی نوعی دوخت سنتی است که بسیار رواج دارد  . ملیله در واقع همان نقده است که به صورت فنر پیچیده شده و در دو نوع اصل و بدل روی پارچه ترمه دوخت می‌شود.

سکمه دوزی: این دوخت بیشتر روی پارچه‌هایی انجام می‌شود که فشردگی تار و پود در یکدیگر زیاد نباشد و بتوان با راحتی با نوک سوزن تار و پود را از یکدیگر جدا نمود مانند انواع پارچه‌های کتانی ، متقال و... پس از انتقال طرح به پارچه قسمت‌هایی از طرح مشخص و تار از میان پارچه بیرون کشیده می‌شود.

نمد مالی و کلاه نمدی

این هنر و پیشه  نیز جایگاه خاصی در جامعه امروزی ندارد زیرا از نمد استفاده خاصی در بین خانواده‌ها نمی‌شود و جای خود را به سایر صنایع داده است.

اما در کل نمد که به اصطلاح نسج نا بافته است، با ایجاد فشار ، رطوبت و حرارات درست می‌شود. ساختن نمد بر اساس 2 خاصیت جعد یابی و پوسته‌ای شدن پشم است، وقتی پشم در حرارت مرطوب مجعد شده و الیاف آن در هم می‌روند پوسته‌ها نمی‌گذارند الیاف دوباره از هم باز شوند .

 پیرامون اینکه نمد برای نخستین بار در کجا درست شده هیچگونه اطلاعاتی در دست نیست جز اینکه از دوره نوسنگی مردمی که با پشم گوسفند سر وکار داشتند نمد را می‌شناختند؛ کهن‌ترین سند تاریخی مبنی بر استفاده از نمد در ایران مربوط به نقش برجسته‌های متعلق به   5000 هزار سال پیش از میلاد در سر پل ذهاب است، که پادشاه را با کلاه نمدی نشان می‌دهد.

اغلب مشاغل دیروز که به خاطره‌ها پیوسته‌اند همگی حاصل هنر و صنایع دستی وبده‌ان در واقع در روزگاری نه چندان دور بیشتر مردم از طریق صنایع دستی کسب روزی کرده و سفره خانه خود را پر می‌کرده‌اند.

شغل‌هایی که اکنون یا باید آن را در موزه‌ها دید و یا با نام‌های دیگر آن‌ها را جستجو کرد اگر چه تمامی آن‌ها جزئی از داشته‌های این مرز و بوم محسوب می‌شوند.

انتهای پیام/