ضعف مدیریت سازمان محیط زیست حل مشکل ریزگردها را غیرممکن کرده است

نماینده مردم تهران در مجلس نهم شورای اسلامی در نامه‌ سرگشاده‌ای به رئیس‌جمهور از بی‌اعتنایی نسبت به مسئله محیط زیست در چند سال گذشته انتقاد کرد.

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، مهرداد بذرپاش نماینده مردم تهران در مجلس نهم شورای اسلامی در نامه‌ سرگشاده‌ای به رئیس‌جمهور، با انتقاد از بی‌اعتنایی به مسئله محیط زیست در چند سال گذشته تأکید کرد که ضعف مدیریت در سازمان حفاظت محیط زیست، حل مشکل ریزگردها در استان‌های خوزستان و استان‌های دیگر را در کشور غیرممکن ساخته است.

متن نامه مهرداد بذرپاش به‌شرح زیر است:

جناب آقای دکتر حسن روحانی

رئیس‌جمهور محترم

سلام علیکم

احتراماً در دو هفته‌ای که گذشت، گرد و غبار مهمان ریه‌های مردم اهواز شده بود تا حاصل چند سال بی‌توجهی به مسئله گرد و غبار یا به‌اصطلاح «ریزگرد» نفس مردم این شهر را به شماره اندازد. مردم استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان به‌لحاظ شرایط اکولوژیکی مناطق، همواره در طول تاریخ تاحدودی دچار این مشکل بوده‌اند ولی آنچه باعث بحرانی شدن آن در دو هفته در شهر اهواز شد چیزی جز بی‌تدبیری و بی‌اعتنایی به مسئله محیط زیست در چند سال گذشته نبود.

پدیده ریزگردها ارتباط مستقیمی با خشکسالی، کاهش شدید رطوبت خاک، دستکاری انسان در طبیعت، خشک شدن تالاب‌ها دارد که همه آن عوامل قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری است و بدیهی است که نیازمند مدیریت هوشمند است.

پدیده ریزگرد در دو استان فوق الذکر در دولت‌های هفتم و هشتم شروع به افزایش نمود ولی هیچ اقدامی در دوره آن دولت‌ها نه‌تنها انجام نشد بلکه حتی به‌عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی مطرح نیز نشده بود. با شدت گرفتن پدیده گرد و غبار در استانهای فوق الذکر در دولت‌های نهم و دهم، گرچه آن دولت‌ها مدعی دولت محیط زیست نبودند، ولی به‌فکر معضل پدیده گرد و غبار افتادند به‌طوری که در ابتدای دولت دهم (مرداد ماه 1388) برای اولین بار آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور به تصویب هیئت دولت رسید.

در این آئین‌نامه سه برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته شده بود و در هر برنامه وظایف نهادهای دولتی نظیر سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، سازمان هواشناسی، استانداری‌های استانهای در معرض، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت راه و ترابری، وزارت نیرو، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، وزارت امور خارجه و شهرداری‌های شهرهای در معرض تعیین و هماهنگ کننده هر سه برنامه به‌عهده سازمان حفاظت محیط زیست گذاشته شده بود.

دولت یازدهم که شعار دولت محیط زیستی سر می‌داد، به‌جای ادامه اجرای آیین‌نامه سال 1388، و برنامه‌های مندرج در آن، آیین‌نامه جدیدی در تاریخ تیر ماه 95 به تصویب رسانید که در آن هیچ برنامه‌ای ارائه نشده و فقط تشکیل ستاد و تعیین وظایف وزارتخانه‌ها و شهرداری‌ها تعیین شده بود. در آیین‌نامه جدید کلیه مفاد آیین‌نامه سال 1388 لغو گردید.

البته در ابتدای دولت یازدهم قرار بود برنامه کوتاه‌مدت دولت دهم در سالهای 93 و 94 اجرا شود، ولی نه‌تنها اجرا نشد بلکه بعد از گذشت حدود 80 روز از انقضای مصوبه قبلی، رییس سازمان حفاظت محیط زیست اقدام به نامه‌نگاری با معاون اول رییس جمهور برای ابلاغ آیین‌نامه جدید کرد.

بدیهی است برنامه‌های کوتاه‌مدت نظیر آماده‌باش مراکز درمانی، توزیع ماسک بین مردم، تعطیلی مدارس و سازمان‌های دولتی، شستشوی مقره‌های برق فشار قوی و نظایر آنها، درمان درد نیست بلکه برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت باید هرچه سریعتر آغاز شده و چاره کار خواهد بود. برای برنامه‌های مذکور هنوز اطلس کانون ریزگردها توسط سازمان حفاظت محیط زیست تهیه نشده و علی‌رغم اینکه بارها رییس سازمان حفاظت محیط زیست از تهیه آن در رسانه‌های گروهی خبر داده ولی کسی آن را مشاهده نکرده و هنوز رونمایی نشده است.

عدم وجود چنین اطلسی، باعث گردیده در خصوص کانون ریزگردها نظرات متفاوتی بین متخصصین و مردم ابراز شود. برخی می‌گویند ریزگردها از کشورهایی نظیر عراق و عربستان وارد خاک ایران می‌شود. انجمن اعضاء هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع معتقد هستند که بخش بزرگی از ریزگردهای استان خوزستان از منشأ داخلی و هورهای منطقه به‌خصوص هورالعظیم است. اساتید دانشگاهی منابع طبیعی می‌گویند، طبق آزمایش‌های انجام گرفته، ریزگردهایی که در آسمان خوزستان دیده می‌شوند، بدون هیچ تردیدی منشأ تالابی دارند که به‌احتمال قوی از تالاب هورالعظیم در جنوب ایران و عراق نشأت می‌گیرند.

وقتی کانون اصلی ریزگردها در داخل کشور باشد در این صورت ضعف مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست در حل این مسئله کاملاً آشکار می‌شود، لذا رییس سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می‌کند افکار عمومی را از کانون اصلی ریزگرد منحرف نموده و آن را به گردن داعش بیندازد. رییس سازمان محیط زیست جهت سامان دادن به بحران ریزگرد حتی از رفتن به مرکز بحران خودداری کرد. ایشان به خبرنگار گفت: "رفتن ما به شهرهای آلوده مشکلی را حل نمی‌کند و نمی‌توانیم تمام کارهایمان را تعطیل کنیم و برویم وسط گرد و غبار بنشینیم".

اکنون به‌جرئت می‌توان گفت که ضعف مدیریت در سازمان حفاظت محیط زیست، حل مشکل ریزگرد در استانهای خوزستان و دیگر استانهای دیگر را در کشور غیرممکن ساخته است. در اینجا راه‌حل‌های پیشنهادی ارائه می‌شود ولی اجرای این راه‌حل‌ها نیازمند مدیریت استراتژیک و مسلط به مقوله توسعه پایدار است. راه‌حل‌ها باید در سه مقطع کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت باشد، زیرا برخی از راه‌حل‌ها نیازمند زمان و هزینه بالا است و نمی‌توان در کوتاه‌مدت به آن دست یافت:

راهکارهای کوتاه‌مدت:

1 ــ شناسایی کانون‌های تولید گرد و غبار و تهیه اطلس پهنه‌بندی کانون‌های ریزگرد

2 ــ ایجاد سیستم پایش هوشمند و سیستم هشداردهنده

3 ــ مالچ‌پاشی در نقاطی که ذرات شن و ماسه وجود دارد. مالچ‌پاشی محل تالاب‌های خشک‌شده ممنوع است.

4 ــ آموزش همگانی برای مقابله با اثرات بهداشتی ریزگردها به عموم مردم

5 ــ تعیین حق‌آبه زیست‌محیطی هورهای استان خوزستان و همچنین تالاب‌های هامون

6 ــ تجهیز مراکز بهداشتی ویژه مقابله با بحران ریزگرد در مناطق مبتلیبه

7 ــ تجهیز اورژانس‌های ویژه در مناطق بحرانی ریزگرد

8 ــ جلوگیری از تخلیه پساب مجتمع کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه به هورهای منطقه خوزستان

9 ــ تثبیت بیولوژیک تپه‌های ماسه‌ای و استفاده از انواع روشهای بیومکانیکی در مواقع بروز بحران

10 ــ کاشت گیاهان بومی منطقه به‌ویژه گیاهان علفی شورپسند که منطبق با شرایط اکولوژیک منطقه می‌باشد.

راهکارهای میان‌مدت: