عدم تاثیر ائتلاف نظامی عربستان بدون ایران؛ آیا حکومت نظامی برای پاکستان مفید است؟

«حسن عسکری رضوی» کارشناس سرشناس پاکستانی درباره ائتلاف نظامی عربستان در گفت‌وگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزرای تسنیم اظهارداشت که ائتلاف 39 کشور مسلمان که برای دفاع از عربستان تشکیل شده است، پروژه عملی نیست و عدم عضویت ایران، پاکستان و مصر این ائتلاف را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این پروفسور پاکستانی، استاد دانشگاه «پنجاب» در شهر «لاهور» است. کتابهای بسیاری درباره سیاست پاکستان و بین‌المللی نوشته و نگاه ویژه‌ای به اوضاع خاورمیانه دارد.

تسنیم: به گفته رئیس جمهور روسیه، پکن و مسکو احتمال دارد نظم نوینی به جهان ارائه کنند، آیا چنین چیزی امکان دارد و اگر اجرایی شود صلح یا جنگ را در پی دارد؟

برخی می‌گویند که آمریکا در حال نابودی است، البته وضعیت این کشور مانند سال 1992 نیست. این کشور از لحاظ اقتصادی مشکلات زیادی دارد، بدهکار است همچنین با مشکلاتی دیگری روبرو است که در آینده نمی‌تواند جهان را فرماندهی کند. به همین دلیل بدنبال دوستی اروپا، روسیه و عربستان است.

جهان کاملا تغییر کرده و ماهیت چالش‌ها نیز در حال تغییر است، این امر که آمریکا یک قدرت مدنی نیست برای کشورهای کوچک خوش شانسی است و برای مقابله با آن نیز قدرتهای بین‌المللی به میدان آمده‌اند. در قرن آینده علم و دانش، اقتصاد و دوستی مهمترین عوامل برای هر کشوری خواهد شد.

نظم جدید دنیا نسبت به قدیم بسیار تفاوت دارد، روسیه بعنوان بازیگر بزرگ به پیش می‌رود و در حال ظهور بعنوان یک قدرت است از سوی دیگر چین نیز نقش مهمی در سیاست جهانی ایفا می‌کند. اتحادیه اروپا نیز بعنوان یک قدرت در حال ظهور است در حالی که همپیمانان آمریکا در کنار این کشور نیستند. موفقیت هر منطقه‌ای نیازمند مشارکت اقتصادی است.

در نظام جدید جهانی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای سیاست جداگانه‌ای دارند، آمریکا و روسیه روابط خوبی خواهند داشت اما رقابت نیز می‌کنند و همچنین در روابط با چین نیز همین طور خواهد بود زیرا چین در آمریکا سرمایه گذاری کرده است. طی 20 سال گذشته دانشجویان خود را برای فراگیری علوم به آمریکا و سایر کشورهای اروپایی فرستاده است و این نکته بسیار مهم است که 90 درصد دانشجویان چینی به کشور خودشان باز می‌گردند بنابراین علوم و تکنولوژی در قرن آینده بسیار مهم است در حالی که درگذشته چنین نبود، نظم جدید جهانی بسیار پیچیده و مشکل شده و دوستی و مخالفت نیز همزمان شده است.

 تسنیم: قدرت‌هایی مانند ایران، هند، برزیل و کره شمالی در حال ظهور هستند، تاثیر این کشورها بر پاکستان چگونه است؟

برخی کشورها در سطح منطقه‌ای بعنوان بازیگرهای بزرگ در حال ظهورند. ایران در خاورمیانه رفتار بسیار واقع بینانه و حقیقت پسندانه را دنبال کرده است, اگر تحریم‌های اقتصادی کاملا پایان یابد، تهران صلاحیت حل مسائل اقتصادی را دارد. ظهور این قدرتها تاثیرگزار خواهد شد و در نهایت آمریکا برای آمدن به خاورمیانه نیاز به مذاکره خواهد داشت.

  قدرت‌های جدید برای سیاست منطقه‌ای با اهمیت خواهند شد، فکر می‌کنم که کشورهای کوچک در منطقه دچار مشکلات فراوانی خواهند شد، این کشورها احتمال دارد به مناطق زیر سلطه تبدیل شوند.

تسنیم: نقش حزب الله لبنان که پیرو ولایت فقیه است در آزادی حلب بسیار اساسی و آشکار بوده بنابراین در حقیقت این پیروزی انقلاب اسلامی است، علیرغم توطئه‌های مطرح شده، این ایدئولوژی عامل اصلی پیروزی بوده، نظر شما چیست؟

ایران و حزب الله در سوریه در یک ایدئولوژی حضور دارند و از سوی دیگر، داعش نیز براساس یکسری تفکراتی می‌جنگد اما آمریکا برای قدرت جهانی می‌جنگد زیرا این کشور از حافظ اسد و بشار اسد ناراحت است. آمریکا برای دستیابی به قدرت جهانی خواستار نابودی قدرت‌های مخالف است و به همین خاطر در عراق و افغانستان مستقیم مداخله کرد، در این دو کشور نتیجه ای به دست نیاورد سپس به لیبی رفت و همچنین به سوریه آمد. واشنگتن می‌خواهد که در سوریه بجای بشار اسد دولتی روی کار آید تا مخالف آمریکا نباشد.

به نظرم نجات بشار اسد دو دلیل دارد زیرا در ارتش به غیر از چند ژنرال، همه از وی حمایت کردند، رهبری سیاسی از بشار حمایت کرد و دومین دلیل آن نیز حمایت ایران و روسیه بوده است.

تسنیم: درمورد دیدار ژنرال «راحیل شریف» از عربستان و پذیرفتن فرماندهی ائتلاف این کشور بگوئید؟

روابط عربستان و پاکستان از زمان «ایوب خان» رئیس جمهور اسبق این کشور آغاز شد و در گذشته نیز نیروهای پاکستانی به ریاض اعزام می‌شدند و اکنون نیز تعداد زیادی از نظامیان بازنشسته به عربستان می‌روند. ژنرال راحیل شریف نیز به عربستان سفر کرد. گفته می‌شود که مقامات ریاض فرماندهی ائتلاف را به راحیل شریف پیشنهاد کرده‌اند.

اگر این ائتلاف تشکیل شود تنها برای دفاع از عربستان است و تاثیر دیگری ندارد زیرا مسلمانان کشورهای مختلف از لحاظ ایدئولوژی یکی نیستند. ائتلافی که از بیش از یک سال مطرح شده تنها روی کاغذ ثبت شده است. این ائتلاف اگر شامل ارتش پاکستان، ترکیه و مصر نباشد که قوی هستند، بنابراین غیرموثر خواهد بود زیرا علاوه بر ارتش این سه کشور، نیروهای کشورهای مسلمان بویژه ارتش کشورهای عربی نیز بسیار ضعیف هستند. تاکنون مشخص نشده که این ائتلاف چگونه عمل خواهد کرد.

اگر کشوری مسلمان نیازمند کمک این ائتلاف باشد، آیا به این کشور کمک خواهد شد؟ این یک سوال است زیرا خاورمیانه نیز متحد نیست، مسئله روسیه و آمریکا جدا، قدرت‌های خاورمیانه از جمله عربستان و سایر کشورهای عرب خواستار براندازی دولت بشار اسد هستند، از سوی دیگر، آمریکا، داعش و القاعده نیز همین موضع را دارند۔ بنابراین، فعلا درک کردن این بحث مشکل است که این ائتلاف چگونه تشکیل خواهد شد و عملکرد آن چه خواهد بود؟ و اگر خاورمیانه متحد شود اما ایران حضور نیابد درحالی که ترکیه نیز خواستار شرکت در این ائتلاف نیست، به نظر من این پروژه عملی نخواهد شد البته عربستان با عمل کاغذی بدنبال یک نیرویی است که کار اساسی آن دفاع از این کشور باشد.

تسنیم: رسانه‌های پاکستانی همزمان با دیدار رئیس جمهور ایران از اسلام آباد مسئله «کلبهوشن یادیو» جاسوس هندی را مطرح کردند. با چنین اقداماتی آیا روابط با کشورهای همسایه دچار تنش نمی‌شود درحالی که با هند و افغانستان روابط این کشور بسیار وخیم است؟

احتمال بهبود روابط تهران – اسلام آباد بسیار زیاد است۔ مسئله تروریسم در هر دو کشور تحت کنترل است۔ ارتش پاکستان تروریسم در ایالت بلوچستان را در حد زیادی تحت کنترل خود قرار داده است که بر اثر آن، مسائلی در روابط ایران و پاکستان بوجود می‌آمدند۔ برای بهبود روابط با ایران، به غیر از اقتصاد گزینه‌ای دیگری نداریم.۔ در روابط با ایران دو نوع مشکل داریم، نواز شریف تمایلی زیادی به خاندان پادشاهی عربستان دارد و از سوی دیگر افراط گرایی در پاکستان به اوج رسیده است بنابراین، در معاملات دولتی نیز این مسائل تاثیرگذار است، بیشتر سازمان‌هایی که تمایلی بسوی عربستان دارند با ایران مخالف هستند درحالی که تمایل سازمان‌های شیعی پاکستان بسوی ایران است.

زمانی که درباره روابط با ایران سخن گفته می‌شود همه سازمان ها آن را از نگاه فرقه‌ای می‌بینند بنابراین، مشکلات در روابط افزایش می‌یابد درحالی که اختلاف فرقه‌ای نباید مانعی در روابط دو کشور شود.

تسنیم: اما ایران روابط دیرینه تاریخی، فرهنگی و مذهبی با پاکستان دارد؟

با ایران روابط سنتی و قدیمی داریم، زبان ملی پاکستان "اردو" بیشتر نسبت به ترکی و عربی کلمات فارسی دارد. از زمان حکومت ژنرال ضیاء الحق با تلاش‌های مخصوص نفوذ فارسی را پشت سر گذاشته و سیاستی برای افزایش نفوذ عربستان در پاکستان مطرح شده بود که اکنون نیز دیده می‌شود.

در مدارس پاکستان آموزش فارسی بسیار کم شده است درحالی که در گذشته برای مدرک دانشگاهی فارسی الزامی بود اما اکنون چنین چیزی وجود ندارد۔ بنابراین رابطه فرهنگی ما با ایران کاهش پیدا کرده است. کاهش رابطه پاکستان با کشورهای آسیای مرکزی نیز بدلیل دوری از فارسی و ترکی است.

بهبود روابط با ایران هدف مشکلی نیست و ایران نیز باید برای بهبود روابط با پاکستان تلاش کند. رابطه خوب دو کشور باعث بهبود روابط با افغانستان نیز خواهد شد. روابط با ایران تنها با اقدامات عملی بهبود خواهد یافت. هدف ایران تقویت کشورش از لحاظ اقتصادی است. ایران خواستار تکمیل خط لوله گاز با پاکستان است که در این مورد اسلام آباد فقط حرف زده است و برای عملی کردن این پروژه آمادگی ندارد. احتمال بهبود روابط با پاکستان وجود دارد.

دولت ایران گاز را پیشنهاد می‌کند، این بسیار مهم است با این حال منافع اقتصادی ایران با پاکستان تقویت خواهد شد۔ پاکستان 100 مگاوات برق از ایران وارد می‌کند درحالی ایران از سمت زاهدان 1000 مگاوات برق به پاکستان پیشنهاد کرده است اما هیچ پیشرفتی در این خصوص به نظر نمی‌رسد درحالی که این از نیازمندیهای بلوچستان نیز بیشتر است. پس از گاز، نیاز برق پاکستان با وارد کردن برق از ازبکستان نیز تکمیل نخواهد شد درحالی که پاکستان با کشورهای آسیای مرکزی اجرای پروژه کاسا هزار را مورد بحث قرار داده است در حالی که تکمیل این پروژه امکان پذیر نیست.

تسنیم: تاخیر در خط لوله گاز ایران و پاکستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این پروژه از سال 1996 میلادی آغاز شده است. به دلیل تحریم‌های اقتصادی آمریکا، پاکستان کمک مالی بین‌المللی دریافت نکرد و این کشور اقتصاد خوبی هم ندارد که خط لوله گاز مناسبی را بسازد بنابراین، پاکستان ترس دارد که به این دلیل کمک مالی آمریکا متوقف شود. حال که تحریم‌ها پایان یافته‌اند و اکنون می‌توان بر این پروژه کار کرد. دولت پاکستان می‌گوید که آصف علی زرداری رئیس جمهور سابق پاکستان با هزینه هنگفتی خط لوله گاز با ایران را امضا کرده است. اکنون سوال این است که گاز قطر که توسط کشتی وارد پاکستان می‌شود، چه قیمتی دارد، ما این را نمی‌دانیم و قیمت گاز ایران با گاز قطر چه تفاوتی دارد، اما دولت تاکنون قیمت آنها را مطرح نمی‌کند.

تسنیم: چین به هند پیشنهاد کرده که شامل کریدور اقتصادی پکن-اسلام آباد شود که دشمن اصلی پاکستان است و دولت اسلام‌آباد در این خصوص هیچ پیشنهادی به ایران نداده است درحالی که تهران خواستار عضویت در این کریدور است. نظر شما چیست؟

اگر پاکستان ایران را برای شرکت در کریدور اقتصادی دعوت هم کند، این یک تعارف است، زمانی گوادر کاملا عملی خواهد شد که تمایل ایران برای اتصال به گوادر نیز افزایش یابد. بندر چابهار هیچ تهدیدی برای گوادر نیست زیرا در داخل ایران است درحالی که گوادر ارتباط جاده‌ای و قطار را دارد، همین جاده به افغانستان متصل خواهد شد، پاکستان خواستار تجارت هند از طریق چابهار است زیرا هند خواستار ارتباط مستقیم با آسیای مرکزی و افغانستان است، پاکستان از مرز «واهگه» به هند اجازه نمی‌دهد با این حال دولت هند نیز از طریق چابهار به آسیای مرکزی متصل خواهد شد. هند هیچ منافعی از کریدور اقتصادی ندارد تا زمانی که با آسیای مرکزی متصل نشود.

به گفته پاکستان، اگر هند به آسیای مرکزی متصل شود، سوال این است که پاکستان چه سودی خواهد داشت درحالی که همین هند است که همواره تلاش می‌کند تا پاکستان را در سطح بین المللی یک کشور تروریست نشان دهد. به نظر من پس از بهبود روابط با هند این اجازه داده خواهد شد.

تسنیم: آینده جنبش آزادی کشمیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

جنبش آزادی جوانان کشمیری، قوی است البته ظهور و سقوط جنبش‌ها امکان پذیر است. منبع اصل جنبش کشمیر تحت سلطه هند است و پشتیبانی آن نیز از سوی پاکستان بسیار کم است.

قدرتهای جهانی مانند آمریکا، چین و روسیه خواستار حل و فصل مسئله کشمیر نیستند، آنها می‌گویند که هند و پاکستان باید این مشکل را حل کنند، مسئله کشمیر در صورتی حل خواهد شد که قدرت‌های جهانی فشار وارد کنند تا دو کشور همسایه اول مسائل کوچک را حل کنند تا روابط کمی بهبود یابد و پس از آن به مسئله کشمیر بپردازند.

تسنیم: زمانی که در پاکستان حکومت نظامی روی کار می‌آید، مردم می‌گویند که دموکراسی بهتر است اما در دوران حکومت دموکراسی از حکومت نظامی تعریف می‌کنند، نظر شما چیست، کدام حکومت بهتر است؟

در هر دوی این نظام مسائل و مشکلاتی وجود دارند، حکومت نظامی روی کار می‌آید، موقتا مشکلات را حل می‌کند اما مسائل اقتصادی و سیاسی را نمی‌تواند حل کند. سوال این است که دموکراسی برای کیست؟ برای اشراف و فاسدان یا مردم؟ دموکراسی تا زمانی که کاری برای مردم انجام ندهد موفق نیست. در پاکستان هیچ نظام دموکراسی یا دیگری موفق نخواهد شد.

شما نمی توانید وضعیت مردم را بهتر کنید یا مردم عادی هیچگونه بهره‌ای از شما نمی‌برند، یعنی مردم می‌خواهند که غذا داشته باشند، بچه‌ها بتوانند آموزش ببینند، بیماران در راهرو بیمارستانها جان خود را از دست ندهند، بنابراین اگر می‌خواهید یک ملتی داشته باشید باید بر آموزش و پرورش، هنر و بهداشت هزینه کنید. نظام دولتی پاکستان برای مردم عادی نیست بنابراین افراط گرایی افزایش یافته است زیرا جوانان پس از تحصیل آموزش عالی نیز آینده‌ای برای خود نمی‌بینند.

انتهای پیام/.