مروری بر مهم ترین آثار تألیفی امام خمینی (ره)

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، امام خمینی(ره)، فقیهی جامع‌الشرایط و مجتهدی آگاه به مقتضیات زمانه بودند. تسلط کم‌مانند بر مباحث فقهی از یک سو و توانایی تحلیل درست مسائل روز، از سوی دیگر، آثار نوشتاری ایشان را در زمره بهترین و تأثیرگذارترین آثار قرار داده است. نوشته‌ها و تألیفات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، افزون بر حجم بالای اطلاعات ارائه شده، نشان دهنده نثر ادیبانه، روان و جذاب نویسنده آن هاست. برخی از آثار انتشار یافته امام خمینی(ره)، تألیف و تدوین شخص ایشان است و تعدادی نیز، پس از جمع‌آوری توسط شاگردان و علاقه‌مندان امام(ره)، به زیور طبع آراسته شده است. در میان آثار متعدد حضرت امام(ره)، که امروزه در اختیار ما قرار دارد، برخی مانند «چهل حدیث» و «کشف الاسرار»، شهرت عمومی یافته‌است و بیشتر مردم با آن ها آشنا هستند. با این حال، آثار کمتر شناخته شده‌ای از ایشان نیز وجود دارد که بیشتر آن ها، در حوزه‌های تخصصی علوم حوزوی به رشته تحریر درآمده‌است. در ادامه، به معرفی تعدادی از این آثار می پردازیم.

شرح دعای سحر
«شرح دعای سحر»، نخستین کتاب تألیف شده توسط حضرت امام(ره) است که در سال 1347هجری قمری(1307هـ.ش) به رشته تحریر درآمده و چنان‌که از نامش پیداست، به تفسیر و شرح دعای سحر اختصاص دارد. ایشان این کتاب را به زبان عربی نوشته‌اند و در آن، اشارات متعددی به نظرات استادشان، مرحوم آیت‌ا... شاه‌آبادی دارند. این کتاب توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، همراه با توضیحات و فهرست اصطلاحات، آیات و روایات، به چاپ رسیده است. «سید احمد فهری» نیز این کتاب امام(ره) را به فارسی ترجمه کرده که ترجمه او توسط انتشارات «نهضت زنان مسلمان» منتشر شده است.

شرح حدیث جنود عقل و جهل
کتاب ارزشمند «شرح حدیث جنود عقل و جهل»، اثری است مشتمل بر مباحث عرفان نظری، اخلاق، انسان شناسی و تفسیر که در سال 1323 هجری شمسی، نگارش آن توسط امام خمینی(ره) به پایان رسید. ایشان در این کتاب، از جایگاه رفیع علم و عمل و با تبحر در علوم عقلیه و نقلیه و نیز جمع‌آوری توشه کافی از فقه اکبر و اصغر، به شرح حدیث نورانی «جنود رحمان و شیطان» پرداخته‌ و در تبیین لطایف نهفته در آن، گوی سبقت از صاحبان آثار عرفانی، اخلاقی و شارحان حدیث ربوده اند. این کتاب بارها تجدید چاپ شده است.

مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة
این کتاب یکی از درخشان ترین آثار عرفان اسلامی در دوران متأخر است که به قلم حضرت امام خمینی (ره) و به زبان عربی به رشته تحریردر آمده است. آغاز این رساله عرفانی، در شرح حدیث معروف و مشهورِ منسوب به حضرت ختمی مرتبت(ص)، خطاب به ذات مقدس الهی است که می‌فرمایند:« نشناختم تو را، آن چنان که حق شناختن است و نپرستیدیم تو را، آن‌چنان که حق پرستیدن است». این رساله با مقدمه‌ای بسیار مفصل و جامع از استاد سید جلال‌الدین آشتیانی ، به چاپ رسیده است .

شرح چهل حدیث (اربعین حدیث )
کتاب «اربعین حدیث»، اثری گرانقدر از امام(ره) در عرصه مفاهیم اخلاقی و عرفانی است که در سال 1358هجری قمری(1318 هـ.ش) به رشته تحریر درآمده‌است. در این کتاب، چنانکه مرسوم علما در دوره‌های مختلف بوده و هست، حضرت امام(ره)، چهل حدیث از روایات پیشوایان دین را از کتاب شریف کافی( 34 حدیث اول، غیر از حدیث 11 در مسائل اخلاقی و 6 حدیث آخر در مسائل اعتقادی) با نثری شیوا و اثرگذار، به زبان فارسی، شرح داده‌اند.

سرّ الصلوة
نگارش کتاب «سرالصلوة»، با نام کامل «سرالصلوة؛ معراج السالکین و صلوة العارفین»، در 19 خردادماه سال 1318 هـ.ش، به پایان رسید. امام خمینی(ره) در این کتاب که به زبان فارسی نوشته شده‌است، به بیان اسرار معنوی نماز می‌پردازند. چاپ جدید این کتاب ارزشمند، با مقدمه آیت‌ا...جوادی آملی و به انضمام وصیتنامه اخلاقی و عرفانی امام(ره) و نیز، تصویر کامل دستخط نسخه اصلی کتاب، به زیور طبع آراسته شده‌است.

آداب نماز (آداب الصلوة)
نگارش کتاب «آداب‌الصلوة»، حدود سه سال پس از اتمام کتاب «سرالصلوة»، به انجام رسید. امام خمینی(ره) در این کتاب که مشتمل بر یک مقدمه و سه مقاله است، به شرح آداب قلبی و اسرار معنوی نماز پرداخته‌اند. ایشان در مقدمه کتاب، ضمن اشاره به کتاب پیشینشان، «سرالصلوة»، می‌نویسند:«ایامی‌ چند پیش از این، رساله‌ای فراهم آوردم که به قدر میسور، از اسرار صلوة در آن گنجانیدم و چون آن را با حال عامه تناسبی نیست، در نظر گرفتم شطری از آداب قلبیه این معراج روحانی را در سلک تحریر درآورم.»

کشف الاسرار
کتاب «کشف‌الاسرار»، اثری سیاسی، اعتقادی و اجتماعی است که توسط امام خمینی(ره)، در سال 1323 هـ.ش و در پاسخ به کتاب «اسرار هزار ساله»، نوشته «علی‌اکبر حکمی‌زاده» به رشته تحریر درآمد. امام(ره) در این کتاب، با استناد به حقایق تاریخی و ضمن طرح و نقد آرای فلاسفه یونان قدیم ، برخی فلاسفه اسلام و فلاسفه معاصر غرب، به اثبات حقانیت تشیع و نقش سازنده روحانیت در بقای اسلام پرداخته‌اند. نکته درخور توجه آن است که ایشان، در همین کتاب، مباحث مربوط به حکومت اسلامی و ولایت فقیه در عصر غیبت را مطرح و به تفصیل درباره سیاست‌های ضدملی و ضددینی رضاخان و دیگر همفکران او در دیگر ممالک اسلامی، مطالبی ارائه کرده اند.

انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة
این کتاب ارزشمند، حاشیه‌ای است مبسوط بر «کفایةالاصول»، اثر گرانسنگ «آخوند خراسانی» که توسط امام خمینی(ره)، به رشته تحریر درآمده است. کتاب «انوار الهدایة»، به عنوان یک اثر سترگ در علم اصول، در دو جلد و همراه با زندگینامه کوتاهی از رجال نام برده شده در آن و نیز،  شرح اصطلاحات و فهرست‌های متنوع و گوناگون، با روشی تحقیقی و علمی، در سال 1372هـ.ش، توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) به زیور طبع آراسته شد. این کتاب به زبان عربی نوشته شد و نگارش آن درسال 1328 هـ.ش به پایان رسید.

مناهج الوصول الی علم الاصول
کتاب «مناهج‌الوصول» مانند «انوارالهدایة»، اثری است که توسط حضرت امام(ره) درباره مباحث مختلف علم اصول، به رشته تحریر درآمده است. ایشان در این کتاب، مباحث مورد نظر خود را در یک مقدمه و چهارده بخش ارائه کرده‌اند که مبحث آخر آن به شرح و توضیح «مطلق و مقید» اختصاص دارد. این کتاب، اثری تحقیقی و اجتهادی به زبان عربی است که ظاهراً پس از سال 1330 هـ.ش به رشته تحریر درآمده است. «مناهج‌الوصول» برای نخستین بار، در سال 1372هـ.ش، در دو جلد و با مقدمه مرحوم آیت‌ا...العظمی فاضل لنکرانی، توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره)، چاپ و منتشر شده است.

المکاسب المحرمة
حضرت امام خمینی (ره)، طی دوره‌های مختلف درس فقه و اصولشان، بسیاری از مباحث فقهی و اصولی را، در جمع فضلا و محققان، تدریس کردند و طبق برنامه منظمی که داشتند، مطالب هر درس را، پس از تدریس، بلافاصله به رشته تحریر در می‌آوردند. کتاب «مکاسب المحرمة»، یکی از این مباحث است که ابتدا، با توضیحات مرحوم آیت‌ا... مجتبی تهرانی، به چاپ رسید و بعدها، پس از مقابله با نسخه خطی، به همراه پاورقی و توضیحات مفصل و فهرست آیات و روایات، در دو جلد، با چاپ نفیس، توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) به زیور طبع آراسته شد.

تحریر الوسیلة
«تحریرالوسیلة»، کتابی فقهی، فتوایی و عملی است که امام خمینی(ره)، آن را به عنوان حاشیه‌ای بر کتاب «وسیلة النجاة» مرحوم آیت‌ا...حاج ابوالحسن اصفهانی و به زبان عربی نوشته‌اند. جلد نخست این کتاب ارزشمند، در زمان تبعید 13 ماهه حضرت امام(ره) در ترکیه، به رشته تحریر درآمد و جلد دوم آن، در نجف اشرف نوشته شد و چاپ هر دو جلد کتاب، در 1309 صفحه، در همین شهر انجام گرفت و پس از آن در ایران، لبنان و عراق، بارها تجدید چاپ شد.  از ویژگی‌های برجسته این اثر ارزنده، بیان «مسائل مستحدثه» در پایان جلد دوم است. امام خمینی(ره)، در پایان این اثر، به بیان احکام مسائل جدید مانند بیمه، بانکداری، تشریح، تغییر جنسیت و ... پرداخته‌اند که در نوع خود بی‌نظیر و نشانه‌ای از پویایی فقه شیعه است.

حکومت اسلامی یا ولایت فقیه
کتاب «ولایت فقیه»، مجموعه سیزده جلسه تدریس حضرت امام(ره)، از اول تا بیستم بهمن‌ماه سال 1348 هـ.ش، در نجف اشرف است. ایشان در این سخنرانی‌ها به ارائه مبانی حکومت اسلامی بر اساس کتاب و سنت پرداخته‌اند. این کتاب که قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، بارها به زبان عربی و فارسی تجدید چاپ شده است، در برگیرنده آرای اجتهادی امام خمینی(ره) درباره حکومت اسلامی، جدایی ناپذیر بودن دین و سیاست و نیز، ولایت فقیه در عصر غیبت است. نخستین چاپ این کتاب، در سال 1348 منتشر شد. در سال 1372هـ.ش نیز، کتاب «ولایت فقیه»، همراه با مقدمه و فهرست‌های راهنما، توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) به زیور طبع آراسته شد.

دیوان اشعار امام(ره)
دیوان اشعار امام(ره)، مشتمل بر مجموعه غزلیات، رباعیات، قصاید، مسمط‌ها و دو بیتی‌های عرفانی به جا مانده از سروده های قدیم و متأخر حضرت امام خمینی(ره) است که به همت سرکار خانم فاطمه طباطبایی، همسر مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد خمینی، جمع‌آوری و چاپ شده است.

منبع: خراسان

انتهای پیام/