بیکار شدن ده‌ها هزار کارگر ایرانی در صورت الحاق به WTO

به گزارش  خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ یکی از سازمان های مهم دنیا بانک جهانی است که در شهر برتون وودز آمریکا و با توافق بین انگلیس و آمریکا پایه گذاری شد. کار بانک جهانی ایجاد توسعه به کمک احداث تاسیسات زیربنایی، جاده سازی، دانشگاه و ... است اما برخی از کارشناسان در مورد اصل نیت بازیگران اقتصاد جهانی تردید دارند و معتقدند که آنانبا غرض ورزی تعیین کننده سهم هر کشور از  اقتصاد جهانی هستند. در این رابطه با دکتر محمدرضا اسماعیلی کارشناس اقتصاد ایران گفت و گو کردیم.

تسنیم: اشکال عمده‌ی طرحهای توسعه‌ای بانک جهانی چیست؟
اشکال  طرحهای توسعه ای بانک جهانی این است که صنایع شما را مستقیما توسعه نمی دهد بلکه بسترسازی می‌کنند تا ظرفیت تجارت بالا رود و کاری به اینکه تجارت کشور وام‌گیرنده رشد پیدا می‌کند یا خیر ندارد. 

تسنیم: چه ساز و کاری شما را به این نتیجه می رساند؟
اگر به پرداخت وامهای آنها دقت کنید می توانید به این نتیجه برسید. اکنون اگر کشوری بابت راه سازی از بانک جهانی درخواست وام کند، در اکثر موارد با آن موافقت می شود؛ چراکه راهسازی بستر تجارت جهانی  را فراهم می آورد اما اگر بعد از گرفتن وام مثلا به عنوان کشور ایران به این نتیجه برسد که اکنون، زیر کشت نیشکر بردن زمینهای خوزستان و ساخت کارخانه نیشکر در اولویت است و بخواهد این وام دریافتی را در آنجا باید سرمایه گذاری کند، به ایران این اجازه را نمی دهند. از بانک جهانی می پرسیم مگر هدفتان توسعه کشور ما نبود؟ اکنون کارشناسانمان ایجاد کارخانه نیشکر را برای توسعه ضروری تر قلمداد می کنند چرا اجازه نمی دهید؟! آنها وقیحانه پاسخ می دهند که  برای تجارت جهانی مختل است چراکه شما از  مصرف کننده به تولید کننده شکر نباید مبدل شوید و شما فقط باید این وام را خرج جاده سازی کنید که بعدا بتوانید راحتر شکر وارد کنید.

تسنیم: فرایند نظارتی بانک جهانی چگونه است که وامها در راستای اهدافشان خرج شود؟
فرایند بانک جهانی  در این مورد اجرایی است به این صورت که 10 درصد، 10 درصد  و همزمان با پیشرفت پروژه وام می دهد. ما حتی این حد از یادگیری را نیز از بانک جهانی نداشته ایم  و نتوانستیم این مدل را در نظام بانکی خودمان اجرا کنیم که وامها در جای دیگر خرج نشود. مثلا شخصی ادعای ایجاد شرکت دانش بنیان دارد و درخواست وام دارد که ما می توانیم از این الگوی بانک جهانی استفاده کنیم و 10 درصد برای نقشه کشی و بعد 10 درصد برای زیر ساخت و همین طور به تدریج وام دهیم . اینجا حتی گاهی یکجا وام می دهند و طرف برای کار دیگری استفاده می کند حداقل ما این تکنیک را از بانک جهانی نتوانسته ایم استفاده کنیم. اگر عضویتمان در این سازمان فراگیری همین تکنیک نیز بود ارزش داشت. 

** اساس طرح مارشال برای تحکیم قدرت خود آمریکا و مقابله با روسیه در تشکیل سازمان جهانی «کومه کن» بود

تسنیم: بنابراین می توان گفت که برخی از طرحهای بانک جهانی مثل طرحی که مارشال وزیر وقت  امور خارجه آمریکا مطرح کرد و باعث توسعه ی کشورهای اروپایی شد مقطعی بوده و برای استمرار نهضت دلاری در جهان و مقابله با حکومت شوروی بوده است؟ 
بله، طرح مارشال دقیقا بر اساس همین رویکرد بود. آمریکا وقتی در برتون وودز به طراحی سازمانهای تجاری بین المللی پرداخت؛ شوروی در بلوک شرق نیز بیکار ننشست و به فکر تشکیل سازمان جهانی «کومه کن» در بلوک شرق افتاد. آمریکا  به این نکته پی برد که اگر شرایط به اینگونه ادامه پیدا کند، نظامی که بر مبنای دلار ریخته، ممکن است فروپاشی شود و لذا  آن زمان رقم بسیار زیادی هزینه کردند و پول به کشورهای اروپایی تزریق کردند که بسترسازی کنند تا نظام دلاری جا بیافتد و طرح مارشال این بود که اکنون ممکن است اشتباه فکر کنیم که  آمریکا با آن استکبارگری که دارد کمکهایی هم کرده است و طرح مارشال را پیاده کرده است در حالی که اساس طرح مارشال برای تحکیم قدرت خود آمریکا بوده است. 

تسنیم: با این اوصاف باید در پیوستن به سازمانهای بین المللی کمی احتیاط کرد؟
همین طور است. سیاستهای بانک جهانی بعضا به نفع ما نیست اما این نکته نیز نباید فراموش شود  که ذکر این موارد به معنای این نیست که عضویت خود را لغو کنیم بلکه حرف این است که  وقتی این سازمانهای مهمی که تصور می کنیم که وحی منزل هستند و ضرورت عضویت آنها در تصور ما بدیهی هست این گونه آسیب رسان است دیگر ببینید در 74 سازمانی که عضو هستیم احتمالا چقدر به ضرر ما ممکن است باشد و چقدر لازم است که وضعیت آنها را با دقت رصد کنیم.

تسنیم: سازمانهایی نیز همچون سازمان تجارت جهانی وجود دارد که عضو آن نیستیم؛ این عدم عضویت را چگونه ارزیابی می کنید؟
عدم  عضویت در سازمانی مانند سازمان تجارت جهانی خوشحال کننده است و من هنوز مدافع نظریه عدم عضویت در این سازمان هستم که از سال 1995 تشکیل شده است. 
دولت فعلی  اصرار دارد که جمهوری اسلامی ایران عضو سازمان تجارت جهانی  شود.  در شرایطی که اصلا این عضویت به صلاح کشورمان نیست. 
اکنون از سازمانهایی که عضوشان هستیم تجربه کسب کنیم   و با بررسی محاسن و معایب عضویت ایران در نهادهای اقتصادی  بین‌المللی  حداقل چشم بسته به دنبال  عضویت در سازمان تجارت جهانی نباشیم که برای ما منافعی ندارد.

** با عضویت در سازمان تجارت جهانی به جهت اینکه کشوری با اقتصاد آسیب‌پذیر داریم یقینا در بسیاری از صنایع ضرر می‌کنیم

تسنیم: به نظر شما عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان تجارت جهانی بدون منفعت است؟
ممکن است منافعی نیز به دنبال خود داشته باشد که آن منافع هم جاذبه‌اش بیشتر از حقیقتی است که وجود دارد. کارشناسانی که اصرار به عضویت  ایران در این سازمان دارند، به عنوان یکی از اصلی ترین منافع آن به لغو تعرفه‌ها اشاره می‌کنند؛ درحالی که آن طرف ماجرا را در نظر نمی‌گیرند که وقتی با فلان کشور می خواهید بدون تعرفه معامله کنید ناچارید 10 تعرفه خود را بردارید تا یک کالای بدون تعرفه دریافت کنید و چون کشوری با اقتصادی آسیب پذیر هستیم ممکن است یک چیزی کسب کنیم ولی ده‌ها مورد را از دست خواهیم داد و بسیاری از صنایع کشورمان از بین خواهد رفت.
اولین صنعتی که ضربه خواهد خورد، خودرو است. من مدافع صنعت خودرو سازی فعلی نیستم ولی صنعتی که بسیار روی آن سرمایه گذاری کرده‌ایم و به این مرحله رساندیم  نباید یکباره به طور کلی منهدم کنیم ما باید درمان کنیم و اکنون در این صنعت ده‌ها هزار کارمند و خانواده از آن ارتزاق می کنند.

**  شرکت جنرال موتورز اگر حمایتهای دولتی برداشته شود، به هیچ عنوان توان رقابت با شرکتهای اروپایی و حتی برخی از شرکتهای آسیایی را ندارد.

تسنیم: کارشناسانی که اصرار دارند ما عضو این سازمان بشویم حرفی که دارند که قابل تامل است. به عنوان مثال به صنعت خودرویی که مثال زدید، اشاره می‌کنند که پنجاه سال است خودرو تولید می‌کنیم و حتی کره جنوبی  بعد از ما شروع به تولید خودرو کرد اما در این زمینه آنچنان پیشرفتی نداشتیم و با جمع‌بندی این مباحث معتقدند که تا  فضای رقابتی ایجاد نکنیم صنعت ارتقا پیدا نمی کند؛ چراکه احساس نیاز به آن فقط در شرایط رقابتی و بازار  به وجود می‌آید. نظر شما د راین رابطه چیست؟
ببینید در اینجا دو بحث وجود دارد؛ اگر مسئله صرف به دست آوردن بازار برای فروش کالا باشد که خیلی خوب است اما باید توجه داشته باشیم که برای به دست آوردن یک بازار پنچ بازار را از دست ندهیم. آسیبی که از ناحیه تجارت جهانی نگرانش هستیم این است. 
مسئله دوم در مورد حمایت هم دو جواب سلبی و ایجابی دارد. جواب سلبی نمونه خود آمریکا است؛ آیا کارخانه جنرال موتورز به عنوان یک نماد جدی کشور آمریکا که تحت حمایت دولت هم هست، کمتر از خودروهای ایرانی از حمایت دولت برخوردار است؟ جواب قطعا منفی است. این کارخانه هم در بسیاری از موارد مشکل بهره وری داشته است و حتی هنوز هم دارد و اگر قرار باشد کمکها و نظارتهای کشور آمریکا برداشته شود به هیچ عنوان قدرت رقابت با کارخانه های اروپایی و حتی آسیایی را نخواهد داشت. کما اینکه این آسیب چندین بار متوجه این کارخانه شده است و به مرحله اضمحلال رسیده است و به کمک دولت آمریکا احیا شده است حال یا بازار اجباری برای آن درست کرده است یا یارانه داده اند . مثلا در کشورهای عربی بسیار این خودروها را مشاهده می کنید که به خاطر جنبه استکباری آمریکا است نه اینکه کیفیت آنها خوب باشد که مردم استفاده می‌کنند. اگر شما این قدرت را دارید مثل آمریکا بازار ایجاد کنید -اگر چه این کار درست نیست و خوی اسکباری دارد-، شاید ما هم از بتوانیم قبول کنیم جون دلمان خوش است که بازار فراهم کرده ایم. اما شما این راه را نمی تونانید بروید حتی اگر مثل آمریکا قدرت داشته باشید.  اما جواب ایجابی؛ هدف کارشناسانی که بحث ایجاد رقابت و بازار آزاد را مطرح می‌کنند این است که کاری کنیم صنایع کشور روی پای خود بایستند و بتوانند در مقابل صنایع دنیا ایستادگی کنند و جریان داشته باشند. این هدف درستی است ولی حرف این است که لزوما راه ایجاد چنین کاری پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیست. اگر شما همین الان هم فضای رقابت داخلی را رونق دهید امکان رشد بهره وری در این صنایع را می توانید ایجاد کنید. همین کره جنوبی که ما مکرر صنایع خودرو سازی اش را برای خودمان مثال میزنیم، اصلا و ابدا بر اساس اصول تجارت جهانی صنایع خودروی خود را توسعه نداده است بلکه با ایجاد محدودیت شدید بر واردات و در عوض ایجاد رقابت داخلی بین خودرو سازان خودش این مسیر را پیموده است. زمانی که کره وارد صنایع خودروسازی شد از همان اول این راه را ا تاسیس همزمان 5 شرکت خودرو ساز آغاز کرد تا اصول رقابت را بر اساس توان داخلی حاکم کند و دیوارهای تعرفه واردات خودرو را هم به شدت بالا برد اما ما فکر میکنیم کره از اول با خودرو سازان بزرگ دنیا رقابت کرده است و به شرایط فعلی رسیده.

تسنیم: خلاصه کلام این شد که لزوما پیوستن به سازمان تجارت جهانی توسعه‌ی صنایع کشور را به همراه خود ندارد؛ راهکار برون رفت از فضای فعلی مثلا در صنعت خودرو که پیشرفت این صنعت سرعت لازم را ندارد، چیست؟
راهکار اصلاح ساختار مدیریتی سازمانهای مربوطه است. سیستم مدیریتی این سازمانها دولتی است و انتخاب برخی از مدیران به صورت رانتی و خارج از اصول دارای صلاحیت محوری است و سیاسی، جناحی و ... است و تا وقتی این است شک نداشته باشید که وقتی ورود خودرو آزاد بشود این صنعت مضمحل خواهد شد.
بنابر این اگر  می‌خواهیم به جایی برسیم که این شرکتها قدرت رقابت داشته باشند؛ این هدف درستی است اما معنایش این نیست که  رسیدن به این آرمان فقط از این راه است که مرزها را باز کنیم. به عنوان شاهد بر عرضم توجه کنید که اکنون به نسبت 10 سال گذشته تعداد زیادی خودرو داخل کشور شده است ؛ آیا این کار تأثیری در رقابت داشته یا خیر؟. اکنون در خیابانهای تهران به اندازه خودروهای داخلی خودروهای خارجی وجود دارد اما تأثیری در پیشرفت صنعت خودرو ایجاد نکرده است. همین 10 ماه پیش بود که به لطف وامی که دولت مجبور به پرداخت آن شد شرکتهای خودروساز از ورشکستگی نجات پیدا کردند. بنابراین اگر قرار بود با ایجاد بازار آزاد اتفاقی رخ دهد باید الان ما شاهد رشد کیفیت داخل می بودیم زیرا نسبت به ده سال قبل بازار خودرو بسیار بازتر شده است. 
باید شیوه مدیریت تغییر کند و از  شرکتهای خصوصی خودروساز حمایت شود  که اکنون بالعکس است و هر چند وقت می‌شنویم که فلان سرمایه‌گذار خصوصی با باندهای مختلفی روبه رو است که اجازه تولید خودرو را به بخش خصوصی نمی‌دهند.
اکنون شرکتهای خودروسازی خصوصی مدعی هستند که آمادگی تولید خودروی رقابت پذیر بین الملی دارند اما سیستم داخلی اجازه حضور در عرصه‌ی تولید خودرو داخلی را به آنها نمی‌دهد. وقتی در داخل چنین مشکلی داریم با حضور رقیب خارجی مشکل حل نمی‌شود بلکه خودرو داخلی از بین می‌رود. بنابراین راهکار تغییر شیوه‌ی مدیریتی و نه پیوستن به سازمان تجارت جهانی است.

انتهای پیام/