برنامه دولت در رسیدن به رتبه چهارم علمی جهان چیست؟!
برخی مسئولان در مقابل کاهش سرعت پیشرفت علمی کشور می‌گویند جایگاه علمی ایران پایین نیامده است، اما متوجه باشیم که قرار بود جایگاه علمی ایران بالاتر هم برود نه اینکه صرفاً پایین نیاید!
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، «برخی مسئولان در مقابل کاهش سرعت پیشرفت علمی کشور می‌گویند جایگاه علمی ایران پایین نیامده است، اما متوجه باشیم که قرار بود جایگاه علمی ایران بالاتر هم برود نه اینکه صرفاً پایین نیاید!» این گزاره، آخرین گلایه رهبر انقلاب از روند افت رشد علمی کشور طی سه و نیم سال گذشته است. گلایه‌ای که در متن دیدار اخیر معظم له با نخبگان جوان کشور مطرح شد. رهبر انقلاب در بخش دیگری از همین دیدار تأکید کردند:«گزارش‌هایی به من می‌رسد که بعضی از طرح‌های کلان در موضوعات تحقیقاتی مهم مثل هوافضا، ماهواره و امثال اینها، دچار توقف یا لنگی است؛ این من را نگران می‌کند، این را می‌خواهم اینجا بگویم که مطالبه عمومی باشد، من از مسئولان امر به طور جدی درخواست می‌کنم به این مسائل بپردازند. این طرح‌ها، طرح‌های بسیار مهمی است؛ حتی بعضی از طرح‌های تحقیقاتی مربوط به انرژی هسته‌ای همین طور [است]. اینها نباید مطلقاً توقف پیدا کند.»
اما واقعیت چیست و چرا رهبر انقلاب مکرر بر مسئله کاهش رشد علمی کشور انگشت گذاشتند، مسئولان را به تأمل و توجه درباره عواقب خسارت بار آن فرا می‌خوانند؟ نگاهی به آمارهای مراکز جهانی در این زمینه و تحلیل شرایط کنونی رشد علمی کشور، واقعیت ماجرا را در این زمینه روشن‌تر خواهد کرد. در سال 2015، جمهوری اسلامی با تولید 39727مستند علمی در نمایه اسکوپوس در رتبه 16 دنیا قرار گرفته است. با در نظرگرفتن تولید 43389 مستند علمی در سال قبل از آن و با یک حساب سرانگشتی به یک افت خیره‌کننده می‌رسیم. افت رشد علمی ایران در سال 2015 به عدد منفی رسیده و مقدار منفی 5/8 درصد را به خود اختصاص داده است. اگر تغییرات سرعت رشد علمی کشور را به صورت شتاب رشد علمی تعریف کنیم، درسال2015 کشور دارای شتابی کاملاً منفی به اندازه 5/13 درصد بوده است!
طبق برآوردهای جهانی از میزان رشد علمی ایران در دهه 80، ما باید در سال 2018 رتبه چهارم تولید علم دنیا را به خود اختصاص داده باشیم، حال آنکه اکنون در سال 2016، هنوز در رتبه 19 باقی مانده‌ایم! مسئله مهم‌تر اما ریشه‌یابی چرایی رخ دادنِ این میزان افت در روند رشد علمی کشور خواهد بود. سؤال این است که در سه سال گذشته چه بلایی بر سر دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور آمده که تاوان آن باید این باشد؟ واقعیت این است که پاسخ دادن به این سؤال برای کسانی که آگاهی دقیقی از نحوه مدیریت وزارت علوم در دولت یازدهم داشته باشند، چندان دشوار نخواهد بود. نگاه حاشیه‌ای دولت یازدهم به وزارت علوم و توان تحصیلکردگان داخلی، از همان ابتدا باعث شد تا روزگار خوشی در انتظار وزارت علوم نباشد. لذا حسن روحانی ترجیح داد حین تمرکز صددرصدی بر وزارت خارجه، برگ وزارت علوم را تبدیل به اهرم چانه زنی سیاسی با نمایندگان مجلس کند. نتیجه در پیش گرفتن چنین رویکردی نیز چیزی جز تعویض چند وزیر و سرپرست طی دو سال نبود!
امری که بلاتکلیفی تعیین رؤسای دانشگاه‌ها را برای مدت مدیدی در پی داشت و باعث شد تا حجم عظیم جامعه علمی کشور در دانشگاه‌ها به امان خود رها شوند! روحانی اما به همین بسنده نکرد و در قدم بعدی ترجیح داد با ابداع کلیدواژه «بورسیه و ما ادراک البورسیه» محیط علمی دانشگاه را آبستن تسویه حساب‌های سیاسی بی‌پایان خود با دولت قبل کند. ورود ژورنالیستی عالی‌ترین مقام اجرایی کشور به یک پرونده علمی، آن هم تنها برای تسویه حساب سیاسی با رقیب، ضریبِ چالش به وجود آمده در زمینه این پرونده را حداکثر نمود و فضای دانشگاه‌های کشور را به کلی دگرگون کرد. بعدها البته معلوم شد جناب رئیس‌جمهور در استفاده سیاسی از محیط علمی دانشگاه نیز چندان صداقت نداشته و نهایتاً برخی دانشجویان مظلوم بورسیه زیر سکوت سنگین رسانه‌های حامی دولت دست به خودکشی زدند! خوش شانسی محیط علمی کشور در این زمینه اما ورود رهبر انقلاب و فیصله دادن این شوی سیاسی بود.
معظم له سیزدهم تیر 94 در جریان دیدار با جمعی از اساتید دانشگاه‌های کشور در همین زمینه فرمودند: «دانشگاه را از حاشیه‌سازی و سیاست‌بازی دور نگه دارید. بورسیه‌ها آنطور که روزنامه‌ها با آن بازی کردند، نبود. اگر راست هم بود راهش این نبود که مسئله روزنامه‌ای شود. راه قانونی وجود دارد؛ خب لغو کنند. در مسئله بورسیه‌ها به خیلی‌ها ظلم شد و خلاف قانون، تدبیر و اخلاق بود.» سیاسی بازی دولت در میدان دانشگاه اما به همین محدود نبود. معاونت فرهنگی وزارت علوم نیز طی سه سال گذشته با میدان دادن به جریانات دانشجویی مخالف نظام و دامن زدن به التهابات سیاسی محیط دانشگاه، سهم مهمی در خارج کردن محیط علمی دانشگاه از مسیر اصلی خود ایفا نموده است.
رشد قارچی شکلِ تشکل‌های دولت ساخته و یکبار مصرف- به تعبیر رهبر انقلاب- نمود کامل این وضعیت است. اینها اما همه دلایل کاهش رشد علمی کشور در سال‌های گذشته نیست. واقعیت این است که ریشه را باید در جایی دیگر جست‌وجو نمود: در مبانی تئوریک دولت یازدهم! واقعیت آن است که حسن روحانی و دوستانش در دولت یازدهم، اساساً اعتقادی به توانایی متخصصان داخلی ندارند تا بخواهند به آنها اهمیت دهند!
بر این اساس، دانشگاه به عنوان نهاد تربیت‌کننده این متخصصان، پرحاشیه‌ای‌ترین جایی خواهد بود که ممکن است توجه دولت را به خود معطوف کند. مستند این مدعا، اظهارات قابل تأمل و تأسف‌بار چندی پیش دکتر کبکانیان، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با رسانه‌هاست. کبکانیان می‌گوید:«در یکی از جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی گزارشی از عملکرد شرکت‌های دانش بنیان ارائه دادیم، اما رئیس این شورا در پاسخ به این گزارشات گفت شرکت‌های دانش بنیان به جایی نخواهند رسید. پیشنهاد او این بود که باید این شرکت‌ها را به کمپانی‌های بین‌المللی دنیا متصل کنیم!» پر واضح است که حاکمیت چنین تفکری بر رأس هرم دستگاه اجرایی کشور، نتیجه‌ای جز سقوط مرگبار روند رشد علمی کشور را در پی نخواهد داشت. تفکری که به جای برنامه‌ریزی در جهت رقابت با کشورهای خارجی، پیشی گرفتن از آنها و رساندن کشور به رتبه چهارم تولید علم دنیا، لازمه حیات شرکت‌های دانش بنیان را هم متصل کردن آنان به کمپانی‌های خارجی می‌داند، چگونه خواهد توانست به رشد علمی کشور کمک کند؟
پیش از این سخنان جناب رئیس‌جمهور البته اکبر ترکان مشاور ارشد وی نیز گفته بود:«اگر قرار باشد تعرفه واردات برداشته شود، در هیچ صنعتی جز آبگوشت بزباش و قورمه‌سبزی، در هیچ تکنولوژی تولید رقابتی و برتری نخواهیم داشت!» سؤال این است که چنین مدیرانی چگونه خواهند توانست برای رسیدن ایران به رتبه چهارم تولید علم در دنیا برنامه‌ریزی کنند؟! در سویی دیگر، محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت حسن روحانی نیز گفته است باید برای اداره کشور از خارج مدیر وارد کنیم! واقعیت این است که در سایه حاکمیت چنین دولتی، باید برای منحل نشدن تمامی دانشگاه‌های کشور یا اخراج اساتید ایرانی از دانشگاه‌ها نیز خدا را شکر کرد، رسیدن به رتبه چهارم تولید علم در دنیا پیشکش! دانشگاه، نیروی داخلی و علمِ ایرانی، در دولت یازدهم اساساً جایگاهی ندارد تا کسی بخواهد برای بهبود آن نیز انتظاری داشته باشد.
منبع: جوان
انتهای پیام/
