ظریف: انتشار اسناد تاریخی موجب حفظ و معرفی میراث فرهنگی و تمدنی کشور می‌شود

به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از اسناد محرمانه تاریخی وزارت امور خارجه «از دوره قاجار تا پهلوی اول» صبح امروز سه شنبه با حضور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان برگزار شد.

وزیر خارجه کشورمان در این مراسم با تبریک این مناسبت گفت: این اسناد محموعه‌ای از احکام، دست‌خط، دیوانیه‌ها و عکسها و اسناد دیداری و شنیداری است و صرف نظر از نفیس بودن این اسناد، نقش آن‌ها در حفظ و معرفی میراث فرهنگی و تمدنی کشور است.

وی افزود: بخش اصلی اسناد تاریخ ایران به‌صورت کشف است ولی بخش مهمی از اسناد نیز به صورت طبقه‌بندی است که 20 درصد این اسناد را تشکیل می‌دهد.

وزیر خارجه کشورمان با اشاره به بخش رمز و طبقه‌بندی سفارتخانه‌‌های ایران گفت: قانون از ضرورت دسترسی به این اسناد در زمان مناسب غافل نبوده است.

ظریف ادامه داد: راه آزادسازی مشروط اسناد با مصوبه‌های مجلس و دولت در دهه 60 فراهم شده است. شرایط جنگ و موانع اداری یک وقفه 20 ساله را در این مسیر ایجاد کرد ولی با سیاست دولت تدبیر امید، امکان آزاد سازی 70 هزار سند تاریخی تا شهریور 1320 فراهم شده است. بتدریج اسناد تا تاریخ 1356 فراهم می‌شود.

وی گفت: موضوع اسناد تاریخی تنها به انتشار آن‌ها خلاصه نمی‌شود بلکه اداره اسناد وزارت خارجه با برنامه‌های مختلف با دیگر کشورها با هدف احیا و تحکیم فرهنگ تمدنی را در دستور کار قرار داده است. همچنین ثبت مجموعه‌های اسناد وزارت خارجه در یونسکو در دستور کار است.

مشروح سخنان وزیر امور خارجه کشورمان در این مراسم در ادامه آورده شده است.

اساتید و پژوهشگران گرامی، حضار محترم

حضور شما را در مراسم رونمایی از گوشه‌ای از اسناد تاریخی محرمانه وزارت امور خارجه که بر اساس مقررات و با نگاه به مصالح ملی در اختیار پژوهشگران قرار داده می‌شود، خوشامد عرض می‌نمایم. این مناسبت را به همکارانم در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی و به همه دست اندرکاران امر سند و به تمامی مراکز اسنادی و آرشیوی کشور بویژه اعضای مجمع هماهنگی تاریخ پژوهی و بانک‌های اسنادی کشور (مهتاب) تبریک می‌گویم. مراسم امروز فرصتی را فراهم می‌نماید تا با گوشه‌هایی از گنجینه‌های ارزشمند موجود در مرکز اسناد وزارت امور خارجه و نقش آن در تحکیم حاکمیت ملی، تقویت میراث فرهنگی و تمدنی ایران و انتقال آن به نسل‌های جدید بیشتر آشنا شویم.

نگاه نهادینه و منسجم به آرشیو اسناد سیاست خارجی بیش از 115 سال قبل در اولین قانون تاسیس وزارت امور خارجه مورد توجه واقع شد. مرکز اسناد وزارت امور خارجه در برگیرنده مجموعه‌ای بی‌نظیر از میراث مستند ملی در قالب حدود 50 میلیون انواع سند سیاسی ـ تاریخی است که قدیمی‌ترین آنها متعلق به سال 868 هجری شمسی (1463 میلادی) است. این اسناد مجموعه‌ای از فرمان‌ها، احکام، دستخط، دیوانیات، اخوانیات، سیاهه‌ها، تصدیق‌ها، نقشه‌ها، اَمهار، عکس‌ها، معاهدات و اسناد دیداری و شنیداری است که به همت پیشینیان جمع‌آوری گردیده و حفظ و نگهداری می‌شود. صرفنظر از نفیس بودن هر برگ از این اسناد از جهت نوع کاغذ،‌خط، مرکب، افشانگری، جدول‌کشی، تذهیب، ترصیع، توقیع، ظهرنویسی، آستر، تاریخ و محل کتابت، اسلوب نگارش و غیره، آنچه آنها را از دیگر اسناد آرشیوی کشور متمایز می‌‌ند نقشی است که این اسناد می‌توانند در حفظ و معرفی میراث فرهنگی و تمدنی کشور و کمک به بازخوانی حافظه تاریخی ایرانیان داشته باشند. همچنین اسناد تاریخ دیپلماسی شیوه‌های به کارگیری فن دیپلماسی در نزد گذشتگان را نیز مشخص می‌سازند.

بخش اصلی اسناد تاریخ روابط خارجی ایران به صورت کشف بوده و در چارچوب ضوابط قانونی منتشر و در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد. اما بخش مهمی از این گنجینه ملی نیز به صورت اسناد طبقه‌بندی شده هستند که حدود 20 درصد از آرشیو تاریخ دیپلماسی را تشکیل می‌دهند. هنگامی که همراه با گشایش اولین سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور، هسته‌های اولیه نظام اداری وزارت امور خارجه نیز در حوزه ستادی ایجاد شدند، بخش یا واحدی به نام "دایره مرموزات"، "واحد رمز و محرمانه" و " اداره رمز و حفاظت اسناد" بوجود آمد تا ارتباطات طبقه‌بندی این وزارتخانه را ساماندهی و مدیریت کند. این بخش از جمله تشکیلاتی است که تا به امروز نیز همواره مورد توجه ویژه‌ای بوده و همگام با پیشرفت دانش و فناوری، از ابزارها و امکانات پیشرفته برخوردار گردیده است.

لذا همواره بخشی از اسناد روابط خارجی به دلیل ماهیت و حساسیت برخی از موضوعات و مسائل سیاست خارجی و ضرورت حفظ اسرار حاکمیتی، به صورت طبقه‌بندی تهیه شده‌اند. اما این حساسیت مانع از آن نبوده است تا قانون از ضرورت دسترسی به این اسناد در زمان مناسب خود غافل بماند. طبیعتا قانونگذار به این نکته واقف بوده است که بدون مراجعه به این بخش از اسناد، هر نوع برداشتی از دیپلماسی گذشته و یا حتی درک صحیح مسائل امروز سیاست خارجی ناقص خواهد بود.

تصویب ماده واحده توسط مجلس شورای اسلامی در زمینه " انتشار اسناد طبقه بندی شده و تاریخی" وزارت امور خارجه در اسفند 1363 و آئین‌نامه هیات وزیران مصوب سال 1365 راه را برای آزادساری مشروط اسناد تاریخی در ایران هموار ساخت. به موجب این قانون، اسناد کشف تاریخی با قدمت بالای 30 سال و اسناد طبقه بندی شده بالای 40 سال تحت ضوابطی زیر نطر شورای عالی نظارت بر اسناد با مسئولیت وزیر امور خارجه، اجازه انتشار خواهند یافت.

اگرچه شرایط خاص دوران جنگ تحمیلی و وجود موانع اداری در سال‌های پس از آن، یک وقفه 20 ساله را در اجرای این قانون ایجاد کرد، اما خوشبختانه با تلاش همکاران ما در مرکز اسناد وزارت خارجه و تصویب شورای عالی نظارت بر انتشار اسناد، امکان آزادسازی حدود هفتاد هزار سند محرمانه تاریخی تا مقطع شهریور 1320 فراهم گردیده است. علاوه بر این، رویکرد شورا و وزارت خارجه آن است که اسناد کشف و طبقه‌بندی تا بازه زمانی شهریور 1356 به تدریج مشمول آزادسازی قرار گیرند تا جامعه علمی و پژوهشی کشور امکان دسترسی به آنها ر ا بدست آورند.

بی تردید، در عصر انفجار اطلاعات، اسناد روابط خارجی به ما کمک می کنند تا حافظه تاریخی خود را بهتر به یاد بیاوریم و از تجربه‌های گذشته برای زندگی امروز درس بگیریم. تجربه به ما می‌آموزد که اگر امروز انتشار اسنادی را که به تقویت هویت ایرانی، تحکیم حاکمیت ملی و افزایش پیوندهای فرهنگی و تمدنی با حوزه همسایگان کمک خواهند کرد به تاخیر بیاندازیم، فردا دیگران با اسناد ناقص و مخدوش و برخوردهای گزینشی با اسناد تاریخی، برای خود هویت جعلی خواهند ساخت.

موضوع اسناد تاریخ دیپلماسی تنها به انتشار آنها خلاصه نمی‌شود. اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه به اتکای گنجینه ارزشمند اسنادی که در اختیار دارد، مجموعه‌ای از فعالیت‌های مرتبط با خدمات پژوهشی، همکاری‌های اسنادی، برگزاری همایش‌ها و میزگردهای بزرگداشت روابط، گرامیداشت شخصیت‌های فرهنگی و تاریخی و گفتگوهای تاریخی تمدنی با دیگر کشورها بویژه در حوزه تمدنی ایران را با هدف احیاء و تحکیم پیوندهای فرهنگی و تمدنی، کمک به ارتقاء روابط سیاسی، ترویج ادیبات تاریخ پژوهی در حوزه سیاست خارجی و کمک به دستگاه دیپلماسی در دستور کار قرار داده است.

از دیگر اقداماتی که با هدف بهره گیری از اسناد تاریخی برای معرفی ویژگیهای فرهنگی و تمدنی ایران در دستور کار قرار دارد، ثبت مجموعه‌های اسنادی وزارت امور خارجه در فهرست ملی و بین‌المللی حافظه جهانی یونسکو است. در این رابطه تاکنون مجموعه نفیس نقشه‌های تاریخی مربوط به عصر قاجار در فهرست بین‌المللی برنامه حافظه جهانی یونسکو و مجموعه اسناد و تصاویر کربلا در فهرست حافظه جهانی منطقه آسیا و اقیانوسیه یونسکو ثبت گردیده اند. علاوه بر این، دو مجموعه ارزشمند اسنادی "عکس های تاریخی" و "مکاتبات سران جهان با دولت ایران در دوره قاجار" نیز اخیرا در فهرست ملی برنامه حافظه جهانی به ثبت رسیده است.

امیدوارم با تلاش های حاضر، اسناد تاریخی کشور به خوبی پاس داشته شوند و به عنوان میراثی گرانبها در دسترس پژوهشگران حال و آینده قرار گیرند.

انتهای پیام/