وزارت بهداشت برای معتادان چه می‌کند؟ «غربالگری اعتیاد» را بشناسید
قرار نیست معتادین را کم کنیم، هیچ کس در بحث اعتیاد راضی نیست، تعداد مراکز دولتی ترک اعتیاد کم است و تشریح اقدامات پیشگیری در طرح تحول سلامت در حوزه اعتیاد؛ بخش‌های مهمی است که مدیر کل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت به آن پرداخته است.
... «پول بده پدرس ----» مادر معتاد: « خدا اینو از ما بگیر، داره ما را میکشه » صدای شکستن شیشه ... روایتی کوتاه از صحنه خانواده معتادی که جان والدین را به لب آورده است، صحنه‌های تراژدیکی که فیلمنامه رئالی دارد و کارگردان آن پدر و مادر نحیف و مستضعفی است که حتی ریالی ندارند که فرزند شیشه‌ای‌شان را برای درمان و ترک اعتیاد به مرکزی بسپارند، مراکزی که باید جیبی پُر از پول داشته باشی و "خدا خدا" کنی که فرزندت نیز جان سالم به در برد.
در این رابطه بااحمد حاجبی - مدیر کل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت به گفت‌وگویی پرداختیم تا بیشتر بتوانیم از چرایی علت انتقاد برخی مسئولان نسبت به عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر و همچنین فعالیت‌های وزارت بهداشت در حوزه اعتیاد و در نهایت تعداد واقعی معتادان جویا شویم.
تسنیم: شما همیشه از عملکرد وزارت بهداشت در بحث اعتیاد دفاع می‌کنید، ولی فکر نمی‌کنید در بحث اعتیاد و علی الخصوص در حوزه سلامت روان کمرنگ هستید؟ زیرا نه خبری می‌بینیم نه آماری و نه عملکردی؟
حاجبی: دلیلش این است که ستاد مبارزه با مواد مخدر هماهنگ کننده دستگاه‌ها است. گزارشاتی که ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌دهد عملاً انعکاس عملکرد تمام دستگاه‌هایی است که دارند کار می‌کنند. ستاد با توجه به اینکه الان به نوعی متولی و هماهنگ کننده است پس وقتی ستاد صحبت می‌کند عملاً دارد عملکرد دستگاه‌ها را گزارش می‌کند. چون ستاد خودش دبیرخانه است و عملکرد اجرایی ندارد و دبیرخانه است و در واقع منعکس کننده عملکرد دستگاه‌ها است.
تسنیم: وزیربهداشت به عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر نقد دارند و چرا از عملکرد فعالیت‌های حوزه اعتیاد راضی نیستند!
حاجبی: هیچ کس راضی نیست، به خاطر اینکه شرایط جامعه این را نشان می‌دهد و اساساً خیلی هنوز جا دارد، بنابراین باید در حوزه اعتیاد خیلی کار کنیم.
تسنیم: الان در منطقه و دنیا ما باید همردیف کدام کشورها باشیم؟
حاجبی: نمی‌دانم، چون اطلاعات آنها را نداریم. آنها هم مثل ما اطلاعاتشان را باز نمی‌کنند.
تسنیم: کشور مشابه ما در دنیا نداریم که از تجربیات آنها استفاده کنیم؟
حاجبی: ما از تجربیات دنیا استفاده می‌کنیم برای بحث مدیریت پدیده اعتیاد در وزارت بهداشت سه رویکرد و سه حوزه کار می‌کنیم. یک حوزه پیشگیری اولیه و یک حوزه درمان و یک حوزه هم کاهش آسیب اعتیاد.
در بحث پیشگیری اولیه ما برنامه‌های متنوعی داریم و به‌خصوص اخیراً در طول دو سه سال گذشته و با حضور کارشناس سلامت روان در تیم سلامت ما توانستیم بحث پیشگیری اولیه را تقویت کنیم. چرا؟ چون بالاخره جمعیت حاشیه نشینان حدود 10 میلیون نفر هستند و عمده آسیب‌ها هم در مناطق کم برخوردار است، اتفاقاً ما از جای خوبی شروع کردیم. از جایی که ...
تسنیم: یعنی شما می‌گویید این خدمات ارائه می‌شود؟
حاجبی: بله! به‌خصوص در بحث پیشگیری اولیه؛ حضور کارشناس سلامت روان در تیم سلامت، البته خانه بهداشت در حاشیه شهرها نداریم بلکه پایگاه سلامت داریم و مرکز جامع خدمات سلامت؛ بنابراین کارشناس سلامت روان در مراکز جامع خدمات سلامت حضور دارند و در آنجا ما غربالگری می‌کنیم و مداخلات مختصر نیز داریم. برنامه‌هایی که بنده از نظر فنی نمی‌خواهم زیاد وارد آن شوم که در بحث پیشگیری اولیه است.
ولی مهمترین حرکت وزارت بهداشت در طرح تحول سلامت در حوزه اعتیاد اگر بخواهید تیتر بزنید این است که وزارت بهداشت در طرح تحول سلامت خدمات مدیریت پدیده اعتیاد را در نظام مراقبت‌های پزشکی اولیه ادغام کرد و این تا قبل از طرح تحول سلامت اتفاق نیفتاده بود. اتفاقاً هم اکنون کارشناس سلامت روان و کارشناس مراقب سلامت در حوزه اعتیاد کارهای غربالگری و مداخلات مختصر انجام می‌دهد.
تسنیم: غربالگری اعتیاد یعنی چی؟
حاجبی: غربالگری یعنی اینکه ارزیابی می‌کنند آیا فرد مصرف کنند بوده یا نیست، اگر بوده با چه مصرف کرده و رفتار پرخطر داشته یا نداشته؛ خروجی این اگر کسی مثبت شود ارجاع می‌شود به کارشناس سلامت روان و پزشک برای مداخلات توسط پزشک عمومی.
ببینید مشکلات اعتیاد خیلی از وقت‌ها ارتباط دارد با مشکلات روانپزشکی، یکی از مهمترین کارهایی که ما انجام می‌دهیم این است که وقتی اینها غربالگری مثبت می‌شوند پزشک عمومی ما اینها را ویزیت می‌کند و اختلالات همراه با اعتیاد را درمان می‌کند.
همچنین افسردگی یکی از اختلالات خیلی جدی همراه اعتیاد است مشکلات اضطرابی یکی از اختلالات خیلی جدی است. پزشکان عمومی ما آموزش دیدند که بتوانند افسردگی را بدرستی درمان کنند و اضطراب را. از آن طرف کارشناس سلامت روان ما یا روانشناس ما کارش در واقع این است که وقتی کسی غربال مثبت می شود در غربالگری اولیه می آید غربالگری تکمیلیش را پیش کارشناس سلامت روان می گیرد. و اگر غربالگری تکمیلی هم مثبت شود این ارجاع به پزشک می شود.
تسنیم: آمار دارید در این دو سه سال چقدر خدمات ارائه دادید؟
حاجبی: ببینید در بحث خدمات؛ طرح تحول سلامت به صورت جدی از بهمن و اسفند 93 شروع شد. از استان‌هایی مانند مشهد و تبریز. ولی در طی سال 94 خیلی گسترش پیدا کرد. ما اتفاقاً اخیراً اطلاعلت عملکردها را از دانشگاه‌ها داریم جمع آوری می‌کنیم . چون خدمات در سال 93 یکی دو ماه بود ولی سال 94 را الان داریم جمع‌آوری اطلاعات عملکردی می‌کنیم. اتفاقاً فرم‌هایمان را هم فرستادیم تا ببینیم چقدر ارائه خدمات شده است.
ببینید می‌خواهم اینجوری بگویم که خوبی ادغام خدمات پدیده اعتیاد در نظام مراقبت‌های پزشکی اولیه این حُسن را دارد که شبکه‌ها و نظام مراقبت‌های پزشکی اولیه گسترده است و هر چقدر گستردگی آن بیشتر می‌شود وسعت بیشتری در کشور پوشش می‌دهد و به تبع آن این خدمت گسترش پیدا می‌کند. یعنی ما رفتیم در قالب و بستری ادغام کردیم که این بستر پتانسیل‌های زیادی دارد و قابلیت گسترش دارد، این به نظر بنده افتخار وزارت بهداشت در طرح تحول سلامت در حوزه اعتیاد بود.
تسنیم: آیا اینطور در نظر می‌گیرید که بعد از جمع اوری اطلاعات نتیجه این خواهد شد که تعداد معتادین ما کمتر شده است؟
حاجبی: اینجا قرار نیست ما معتادین را کم کنیم، در بحث پیشگیری اولیه ما ورودی‌ها را کم می‌کنیم که با آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت‌های فرزندپروری اینها هم ادغام شده است. آموزش مهارت‌های زندگی و فرزندپروری را اعتقاد داریم که در سنین پایین باید انجام شود.
شما ببینید کارهای زیربنایی را که ما انجام می‌دهیم نباید انتظار داشته باشید که همین سال آینده نتیجه اش را ببینیم ولی ما انتظار داریم آموزش مهارت‌های زندگی به یک کودک 10 ساله یا نوجوان 12 و 13 ساله وقتی ارائه می‌شود، امید داریم وقتی می‌آید به سنین جوانی یا بزرگسالی بر طبق همان دیدگاه وزیر بهداشت در بحث پیشگیری؛ که ما هم در صحبت‌هایمان مهمترین راه برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی در بحث فردی توانمند سازی است. بنابراین ما توانمند سازی را در نظام سلامت شروع کردیم.
تسنیم: بحث درمان و هزینه‌هایش چه؟ چون هزینه‌های درمان اعتیاد بالا است و گروه هدف بی‌پول.
حاجبی: ما هم مراکز دولتی و هم خصوصی داریم. تعداد مراکز دولتی کم است این را ما قبول داریم. ما بالغ بر 220 مرکز دولتی داریم و باید بیشتر شود.
به راحتی هم نمی‌پذیرند.
تسنیم: بیشتر معتادان که اصلاً نمی‌توان آنها را به مراکز ترک اعتیاد آورد
حاجبی: بله؛ کار بسیار سختی است ولی برای بیشتر افرادی که "های ریسک" هستند دستورالعمل داریم. ولی یکی از قدم‌های ما در سال 95 افزایش مراکز دولتی است.
تسنیم: تعداد مراکز از این تعداد کنونی بیشتر می‌شود؟
حاجبی: قطعاً به سمت تقویتش خواهیم رفت.
تسنیم: برخی مراکز ترک اعتیاد خصوصی هم که تخلفات زیادی دارند.
حاجبی: سیستم نظارتی را داریم تقویت می‌کنیم اینجوری هم نیست و نباید با تعمیم صحبت نکنیم. همیشه اینجوری است که معمولا اگر شما 15 کار خوب انجام دهی و یک کار بد باشد، آن کار بد مطرح می‌شود. ولی اینجوری نیست. همکارانی که دارند در این حوزه (اعتیاد) کار می‌کنند خیلی تلاش می‌کنند و زحمت دارند می‌کشند، واقعاً کار سختی است با آن قشر مراجعین (معتاد) کار کردن، کار سختی است ولی ما احترام می‌گذاریم.
انتهای پیام/
