ترکیه غرب را در کودتای نافرجام اخیر مقصر می‌داند
اردوغان در یک سخنرانی تلویزیونی پس از کودتا گفت: کسانی که گمان می‌کردیم دوستمان هستند، هم‌اکنون در کنار توطئه‌گران کودتا و تروریست‌ها ایستاده‌اند. این تلاش برای کودتا دارای بازیگرانی در داخل ترکیه است، اما نسخه آن خارج از ترکیه نوشته شده است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، اندیشکده آمریکایی خاورمیانه در یادداشتی به قلم گونل تول (مدیر مرکز مطالعات ترکیه این اندیشکده) و آلکس وطنکا (عضو ارشد این اندیشکده) به بررسی روابط ایران و ترکیه پس از کودتای ناموفق اخیر این کشور پرداخته است. متن این یادداشت در ادامه آمده است:
اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به‌زودی در راس هیئتی بلندپایه از ایران دیدار خواهد کرد. این سفر تنها به گرم‌شدن احتمالی روابط میان آنکارا و تهران مربوط نمی‌شود، بلکه به باور برخی شاید دیدار مزبور به یک نقطه عطف و سرآغازی برای یک اتحاد منطقه‌ای جدید پیرامون چگونگی پایان دادن به جنگ داخلی سوریه بدل شود.
درحالی‌که ترکیه غرب را به سبب آنچه «عدم حمایت از دولت در پی کودتای نافرجام [15 ژوئیه]» قلمداد می‌کند، به باد انتقاد می‌گیرد، این کشور در حال احیای رابطه دوستانه‌اش با ایران است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه با اشاره به متحدان غربی‌اش در یک سخنرانی تلویزیونی در کاخ ریاست‌جمهوری در دوم اوت اظهار داشت: «کسانی که گمان می‌کردیم دوستمان هستند، هم‌اکنون در کنار توطئه‌گران کودتا و تروریست‌ها ایستاده‌اند. این تلاش برای کودتا دارای بازیگرانی در داخل ترکیه است، اما نسخه آن خارج از ترکیه نوشته شده است».
با این حال او از حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران که در زمره نخستین رهبران خارجی بود که به‌منظور ابراز حمایت از اردوغان در پی تلاش برای کودتا با او تماس گرفت، قدردانی کرد. سفر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران به آنکارا در 12 اوت در میانه گرم‌شدن رابطه میان تهران و آنکارا انجام شد. ظریف و همتای ترکیه‌اش با تقویت مبادلات تجاری موافقت کردند و متعهد به انجام همکاری بیشتر بر سر حل‌وفصل بحران سوریه شدند. در برهه زمانی که احساسات ضدآمریکایی در ترکیه به اوج رسیده است و با توجه به اینکه مقامات دولتی ترکیه ایالات متحده را متهم به حمایت از تلاش‌ها برای انجام کودتای مزبور می‌کنند و حلقه‌های طرفدار دولت خواستار خروج ترکیه از پیمان ناتو هستند، بسیاری از خود می‌پرسند که آیا سازش ترکیه با ایران حاکی از یک تغییر راهبردی است؟
ترکیه به‌دنبال ناآرامی‌های جهان عرب در سال 2011 نگران افزایش نفوذ ایران در خاورمیانه بوده است. به‌ویژه دولت ترکیه نگران نقشی که ایران در بحران سوریه به زیان ترکیه ایفا کرده، بوده است. ترکیه اختلافاتش با عربستان سعودی بر سر برتری [در جهان] اهل سنت را سال گذشته در تلاش برای ایجاد موازنه با ایران کنار گذاشت و در جهت انجام همکاری نزدیک‌تر با ریاض بر سر [مسائل] سوریه و عراق کوشش کرد. گرچه اتحاد ترکیه و عربستان به نتایج مطلوب آنکارا نینجامید. ترکیه به حاشیه رانده شد و شاهد قدرت‌گرفتن دشمن اصلی‌اش «حزب اتحاد دموکراتیک [سوریه]» در مرزهای جنوبی این کشور و تبدیل‌شدن داعش - و نه سرنگونی حکومت اسد - به کانون توجه غرب در سوریه بود.
نهایتاً ترکیه تصمیم گرفت سیاستش در قبال سوریه را مجدداً تنظیم کند؛ که این مسئله به معنی نزدیک‌تر شدن آنکارا به موضع ایران است. ترکیه قبل از تلاش برای انجام کودتا نشان داد که این کشور ممکن است موضعش در قبال نقش بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه در یک [روند] گذار را تعدیل نماید. ظاهراً دولت ترکیه از قبل درصدد آزمودن شرایط با هدف ارزیابی واکنش‌ها نسبت به سازش با حکومت سوریه بوده است. بن‌علی یلدریم، نخست‌وزیری ترکیه در 13 ژوئیه اظهار داشت: «باید به‌منظور موفقیت تلاش‌های ضدتروریستی، ثبات در سوریه و عراق حاکم شود. رابطه‌مان با اسرائیل و روسیه را به صورت عادی درآوردیم. من اطمینان دارم که رابطه‌مان با سوریه نیز عادی خواهد شد.» همچنین گفته می‌شود سفیر ترکیه در روسیه در روز 11 اوت اظهار داشت: «ما از رهبران سیاسی کنونی این کشور می‌خواهیم که در روند مذاکرات سوریه مشارکت نمایند.»
ظاهراً ایران و ترکیه بر سر برخی منافع مشترک در جنگ سوریه همسو هستند. دو کشور در طی تازه‌ترین دیدار ظریف بر سر حق مردم سوریه برای تعیین آینده این کشور و لزوم مقابله با «داعش و جبهه‌النصره» که هم‌اکنون به «جبهه فتح الشام» موسوم است، به توافق رسیدند. همچنین آنکارا و تهران در تمایلشان به جلوگیری از ایجاد یک منطقه خودمختار کردنشین در شمال سوریه اتفاق‌نظر دارند. هرچند به‌رغم احیای رابطه دوستانه میان ایران و ترکیه، هنوز برخی موانع بر سر راه در نظر گرفتن آن به‌مثابه یک تغییر راهبردی باقی است. این مسئله تا حدود زیادی به میزان تمایل طرفین برای واگذاری امتیازات بر سر آینده اسد و دیدگاه دو کشور در قبال آینده سوریه بستگی خواهد داشت. ترکیه مخالف یک دولت پس از اسدی است که تحت نفوذ اقلیت علوی باشد و این کشور درصدد تشکیل یک دولت فراگیرتر، همراه با قائل شدن حقوق برابر برای اهل سنت است.
در طی زمان روشن خواهد شد که آیا ایران – و روسیه – قادر به یافتن راه‌حلی مبتنی بر سازش برای سوریه که مورد پذیرش ترکیه نیز باشد، خواهند بود. گزارش‌های ناگهانی رسانه‌های ایران در مورد دو بار پیشنهاد پناه دادن به اسد توسط تهران شاید پیامی به ترکیه و دیگر کشورها به‌شمار آید؛ پیامی مبنی بر اینکه آینده رئیس‌جمهوری سوریه برای ایران مادامی‌که یک توافق جامع در مورد آینده سوریه حاصل شود، قابل مذاکره است.
به باور ایرانی‌ها اردوغان که شاهد فروپاشی کلیت برنامه سیاست خارجی‌اش بوده، آماده خروج آبرومندانه از باتلاق سوریه است، اما اینکه اسد در قدرت باقی بماند مانعی بر سر تغییر اساسی سیاست ترکیه در قبال جنگ داخلی سوریه به‌شمار می‌آید. این مسئله‌ای است که سفیر ترکیه در تهران در هفته گذشته بی‌پرده از آن سخن گفت. رضا هاکان تکین، سفیر ترکیه در تهران به میزبان ایرانی‌اش گفت: «ما با باقی‌ماندن اسد در قدرت، صلح و ثباتی برای سوریه متصور نیستیم. این نگرانی عمده ماست.»
به جز این اختلاف سرسختانه بر سر آینده اسد، ایران دلایل دیگری برای نزدیک‌تر شدن به ترکیه دارد. آنکارا همچنان یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران است و ترکیه یک منبع کارآمد و بی‌زیان برای انجام سرمایه‌گذاری در ایران - هنگامی‌که پس از سال‌ها تحریم بهبود وضعیت اقتصادی در صدر اولویت‌ها است- به‌شمار می‌آید. همچنین مسئله کردها و تمایل همیشگی ایران و ترکیه برای جلوگیری از ظهور کردستان مستقل در سوریه و عراق و یا جاهای دیگری در منطقه خاورمیانه مطرح است.
همچنین به‌رغم تازه‌ترین تحولات در همکاری نظامی ایران و روسیه در رابطه با جنگ سوریه، هنوز عدم اطمینان فراوانی در تهران نسبت به بازی طولانی‌مدت مسکو در خاورمیانه وجود دارد. از دیدگاه ایران اعتمادسازی بیشتر در روابط با ترکیه موجب کاهش وابستگی ایران به روسیه خواهد شد.
به‌رغم درگیر شدن و مقابل یکدیگر قرار گرفتن در یک جنگ نیابتی به مدت پنج سال با حمایت از طرف‌های مخالف در جنگ سوریه، تهران و آنکارا هرگز اجازه ندادند روابطشان از هم فروبپاشد. کودتای ترکیه موجب ارزیابی مجدد [دولت] ترکیه از مسائل متعدد سیاست خارجی شده است و تاکنون به نظر می‌رسد که ایران احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین برندگان باشد.
انتهای پیام/.
