دیدار با بزرگان قند پارسی/حافظ‌ و سعدی‌ دو آفتاب‌ در یک‌ سرزمین‌ + فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، آرامگاه سعدی و حافظ از جمله دیگر بناهای تاریخی شهر شیراز هستند که در طول تاریخ مرکز گرد آمدن ادبا و فضلای این دیار بوده است. این دو بنا در گذر زمان شاهد تاریخ شهر شیراز بوده‌اند و پس از قرن‌ها همچنان پابرجا میزبان گردشگران داخلی و خارجی هستند.

در 4 کیلومتری شمال شرقی شیراز در دامنه کوه فهندژ در انتهای خیابان بوستان و در مجاورت باغ دلگشا آرامگاه ابومحمد مُصلِح بن عَبدُالله مشهور به سعدی شیرازی قرار دارد.

این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همانجا دفن شده‌است و برای نخستین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس‌الدین محمد صاحبدیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.

در سال 998 به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ ویران شد و اثری از آن باقی نماند تا اینکه در سال 1187 ه. ق به دستور کریم خان زند، بنایی معروف به عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا شد. بنایی که در زمان کریمخان ساخته شد تا سال 1327 ه. ش برپا بود.

در سال 1329 به کوشش علی اصغر حکمت و توسط انجمن آثار ملی ایران، بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد و این بنا با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی توسط محسن فروغی ساخته شد.

ساختمان به سبک ایرانی است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی است اما در داخل هشت ضلعی  با دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی است. ساختمان جدید آرامگاه محوطه‌ای در حدود 10395 متر مربع دارد که در حدود 257 متر مربع زیربنای اصلی آرامگاه است.

ساختمان اصلی آرامگاه شامل دو ایوان عمود بر هم است که قبر شیخ در زاویه این دو ایوان قرار گرفته است. سنگ قبر در وسط عمارتی هشت ضلعی قرار دارد و سقف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزیین شده است.

در عمق ده متری صحن آرامگاه قناتی وجود دارد که آب آن دارای مواد گوگردی و جیوه است. آب این قنات که در زیر زمین جریان دارد به درون «حوض ماهی» می‌ریزد. حوض ماهی با 28 پله به صحن آرامگاه وصل می‌شود. کاشی‌کاری‌های داخل حوض ماهی که به سبک عمده سلجوقی است.

 در سال 1372 ه.ش توسط استاد کاشی‌کار تیرانداز طراحی شده و توسط میراث فرهنگی اجرا شده است. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی و دو نورگیر چهارضلعی در طرفین آن قرار دارد. زیرزمین  مجموعه سعدی مدتی به چایخانه سنتی تبدیل شده بود.

آرامگاه شیخ مشرف‌الدین بن مصلح الدین سعدی شیرازی در تاریخ 20 آبان 1353 به شماره ثبت 1010٫3 در انجمن آثار ملی به ثبت رسیده ‌است.

آرامگاه حافظ شیرازی

نخستین بنای آرامگاه  به دستور میرزاابوالقاسم گورکانی حکمران فارس در سال 865 قمری ساخته شد. در آن زمان شمس‌الدین محمد یغمایی وزیر ابوالقاسم گورکانی، بر فراز قبر حافظ عمارت و گنبدی ساخت که جلوی آن نیز حوض آب قرار داشت.

در زمان شاه عباس صفوی این آرامگاه مورد مرمت قرار گرفت پس از آن در دوره زندیه کریم‌خان به علت خرابی‌های این بنا ساختمان زیبایی به سبک بناهای آن دوره بر مدفن خواجه شیراز ساخت. همچنین در جلو آن تالاری با 4 ستون سنگی یکپارچه و بلند برای آرامگاه حافظ طراحی و اجرا شد.

ستون‌های سنگی بلند با نقش شاخ و برگ و گل رنگی ساخته شد و به دستور کریم خان زند سنگ مرمر نفیس برای قبر خواجه تهیه و غزل معروف حافظ با این مطلع با خط خوش نستعلیق بر آن نقش شد:

مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزم            طایر قدسم و از هر دو جهان برخیزم

پس از کریم‌ خان زند، در سال 1295 معتمدالدوله فرهاد میرزا والی فارس نرده آهنی اطراف قبر خواجه شیراز کشید و این آرامگاه را مرمت کرد.

در سال 1317 قمری ملا شاه جهان زردشتی، تصمیم به تخریب و بازسازی بنای جدیدی برای آرامگاه حافظ می‌گیرد، اما با مخالفت یکی از سادات شیراز مبنی بر این که یک زرتشتی می‌خواهد چنین کاری بکند، آرامگاه حافظ تخریب می‌شود و شکستگی در سنگ قبر خواجه به وجود می‌آید.

بعد از این واقعه، آرامگاه حافظ به شکل نیمه ویران می‌ماند تا سال 1319 قمری که منصور میرزا فرمانفرمای فارس به دستور مظفرالدین شاه، تعمیراتی در این آرامگاه صورت می‌دهد.

در سال 1311 شمسی فرج الله بهرامی نیز تعمیراتی اساسی در باغ، آرامگاه و دیوارهای اطراف آن انجام می‌دهد. این اثر تاریخی که قدمت آن به دوره مظفریان برمی‌گردد، در سال 1316 شمسی با طرح آندره گدار معمار مشهور فرانسوی با حفظ 4 ستون به شکل امروزی تجدید بنا شد. همچنین در جنوب آن، باغ و نارنجستان زیبایی با 2 حوض مستطیل ساخته شد.

آندره گدار فرانسوی که در آن زمان مدیرکل باستانشناسی بود، دستور داد 4 ستون دوره زندیه در جای خود حفظ شود و 16 ستون در اطراف آن اضافه و ایوان فعلی ساخته شود.

آرامگاه خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی در سال 1354 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1009 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

همچنین می‌تواند متن عربی این گزارش را در اینجا بخوانید.

انتهای پیام/