طبیعت چهار فصل در دامنه‌های سبلان/ حیرانی در سرزمین چشمه‌ها + فیلم
اردبیل سرزمینی در دامنه‌های سبلان است که اگرچه بسیاری از گردشگران این استان را جزو استان‌های سردسیر با هشت ماه آب و هوای سرد و تنها چهار ماه آب و هوای گرم و معتدل می‌شناسند اما اقلیم‌های متفاوت، از آن سرزمینی چهارفصل خلق کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل, دارالارشاد اردبیل از شهرهای کهن ایران است, این شهر در قبل و پس از اسلام مرکز آذربایجان بوده که با ظهور شیخ صفی‌الدّین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به طوری که این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان سلاطین صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاصّ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار شد, اردبیل در زمان صفویان آباد گردید و به اوج اعتبار، عزت، و عظمت خود رسید.
وجود اماکن و تپه‌ها و غارهای تاریخی, کوه مقدس سلطان ساوالان و چشمه‌های آبگرم, وجود چهار اقلیم آب و هوایی, جنگل‌ها و دریاچه‌های طبییعی که سبب شده سالانه گردشگران زیادی از داخل و خارج از کشور به این استان سفر کنند.
با وجود اینکه بسیاری از گردشگران این استان را جزو استان‌های سردسیر با هشت ماه آب و هوای سرد و تنها چهار ماه آب و هوای گرم و معتدل می‌شناسند، اما اقلیم‌های چهارگانه موجب شده تفاوت درجه حرارت هوا در جنوبی‌ترین و شمالی‌ترین شهرستان‌های این استان قابل توجه بوده و در حالی که در یک شهرستان هوا سرد و ابری است در شهرستان مجاور شهروندان شاهد آب و هوای آفتابی باشند.
از مهمترین جاذبه‌های استان اردبیل, بازار تاریخی, بقعه شیخ صفی الدّین اردبیلی, تالار چینی‌خانه, بقعه شیخ حیدر - مشکین شهر, قلعه قهقهه, آبگرم گرم گیوی, چشمه‌های آبگرم سرعین, دریاچه نِئور, کوه سبلان, است که در این گزارش جاذبه‌های اردبیل مختصرا معرفی میشود.
شهرستان سرعین شهر چشمه‌های بهشتی
شهرستان سرعین که به داشتن چشمه‌های متعدد آبگرم معدنی مشهور است، در 28 کیلومتری غرب شهر اردبیل واقع شده است. هر سال میلیون‌ها گردشگر از سراسر ایران برای بازدید و استفاده از این چشمه‌ها به این شهر سفر می‌کنند.
فاصله این شهر از تبریز 230 کیلومتر و از تهران 619 کیلومتر است.ســرعـین در فـرهنگ لغت فـارسی به مـعـنی سرچشمه است. در ادوار گذشته از این منطقه به نام‌های ساری قیه٬ سارقین٬ سرائین و سرقین یاد شده است, متوسط حداکثر درجه حرارت هوا 25 درجه سانتی گراد و حداقل متوسط دمای آن 7/8 درجه سانتیگراد و میزان بارندگی سالیانه حدود 520 میلیمتر است.
جاذبه‌های گردشگری شهر سرعین آبهای گرم این شهر و طبیعت زیبای سبلان است که عامل اصلی در جذب توریست است از لحاظ کشاورزی محصولات به‌دست آمده در منطقه سرعین اعم از میوه‌ها (سیب٬ گلابی٬ آلوچه٬ آلوچه وحشی٬ گیلاس٬ زردآلو و گردو) و حبوبات و غله (سیب زمینی٬ گندم٬ جو٬ عدس٬ لوبیا٬ شلغم و غیره) است و بیشتر به مصرف مردم شهر و روستاهای منطقه می‌رسد.
آبگرم سبلان سرعین، آبگرم بش باجلار سرعین، آبگرم گاومیش گلی سرعین، ساری سو, پهنلو سویی و آبدرمانی ژنرال, دهکده صخره‌ای باستانی ویند کلخوران، تپه باستانی آناهیتا و پیست اسکی آلوارس از جمله مناطق و جاذبه‌های گردشگری این استان هستند.
استفاده و درمان با آبگرم‌‌های معدنی از زمان‌های خیلی قدیم مرسوم بوده است در اغلب کتب آسمانی اثرات استحمام در چشمه‌های سرعین ذکر شده است.
از مشهورترین جاذبه‌های سرعین چشمه‌های آب گرم آن است که سال‌ها با بی‌توجهی‌های مسئولان به روشی سنتی و بدور از اصول بهداشتی نگهداری می‌شد که خوشبختانه طی سالهای اخیر توجهات ویژه‌ای به آن شده و زمینه استفاده هرچه بهتر مردم از آن فراهم شده است.
آب و هوای دلپذیر و معتدل نیز جاذبه‌ای است که قبل و بعد از ورود به شهر و منطقه سرعین، گردشگران از آن بهره مند می‌شوند و از عمده‌ترین دلایل روی آوردن گردشگران به این منطقه است. این شهر در زمینه توریسم درمانی رتبه نخست را در کشور دارا بوده و لازم است در نقاط دیگر کشور نیز با الگو برداری از این شهر توجه ویژه به مناطقی که از لحاظ محیطی دارای چشمه‌های آب گرم هستند، صورت گیرد زیرا گردشگری درمانی از مواردی است که حتی خانواده‌هایی با منابع مالی ضعیف‌تر نیز مایل به انجام آن هستند.
منافعی که آبهای معدنی برای ناراحتی پوستی، دردهای مفصلی دارند می‌تواند دلیل خوبی برای مسافرت خانواده‌هایی باشند که مشکلاتی در این زمینه دارند. به جز آب گرم، توریسم درمانی در مناطق دیگری همچون دریاچه ارومیه نیز دیده میشود که مردم از گل و لای و آب آن برای منافع درمانی استفاده می‌کنند. به‌طور کلی این جنبه از گردشگری در کشور می‌تواند به خوبی رشد و گسترش پیدا کند و در صورت توجه کافی آینده بسیار خوبی برای آن پیش بینی میشود.
بهداشتی شدن چشمه‌های آب گرم نیز کمک بسیار زیادی در جذب گردشگر به سرعین کرده است, بیشتر چشمه‌های آب معدنی منطقه اکنون به صورت استخرهای سرپوشیده و با امکانات کامل در آمده که غالبا به صورت دو سانس هم برای آقایان و هم برای خانم ها فعالیت می‌کند.
آب چشمه‌ها حاوی املاح معدنی گوناگون بوده و pH آنها کمی اسیدی است, آب چشمه‌ها غالبا کدر و شبیه به آب‌هایی است که کمی گل آلود شده‌اند. بیشتر آبهای داخل شهر در محدوده دمایی کمی بالاتر از 40 درجه سانتیگراد بوده و در بدو ورود به استخر، داغ به نظر می‌آید. در غالب ایام سال استخرها شلوغ بوده به نحوی که در بعضی استخرهای معروفتر حتی ممکن است در هر متر مربع چند نفر در حال شنا باشند.
کاروان سرای نقدی کندی
در نزدیکی دره‌ای کم عمق و سرسبز و مجاورت رودخانه‌ی نقدی، در فاصله‌ی 35 کیلومتری اردبیل کاروانسرایی تاریخی قرار گرفته که از خصوصیات مهم آن می‌توان به طرح و سبک مشابه با طرح کوهستان اشاره کرد. مراحل مدلل‌سازی و ثبت این اثر تاریخی، در فهرست آثار تاریخی و ملی در دست اقدام است.
این کاروانسرا در ملک خصوصی فردی به نام حاج سلطان علی جعفری بومی و سکنه روستای نقدی کندی واقع شده است قدمت این بنای تاریخی به دوران صفویه برمی‌گردد، ابعاد این بنا 29*30 متر بوده و مصالح به کار رفته در این بنا، سنگ و ملات آهکی است.
مدخل اصلی این بنا در سمت غربی واقع شده که پس از ورود به این بنا، با دو اتاق در طرفین راهرو مواجه می‌شویم. پس از آن وارد اتاق بزرگ می‌شویم که در اضلاع شمالی و جنوبی آن 4 اتاق ساخته شده که از قسمت شرقی می‌توان به پشت این اتاق‌ها دست پیدا کرد. یک تپه طبیعی قبرستان کوچک در شرق این کاروانسرا واقع شده که به احتمال زیاد مربوط به زمانی است که در این مکان کاروانسرا برقرار بوده است.
آرامگاه شیخ امین الدین جبراییل مربوط به اوایل قرن دهم هجری قمری است
بقعه سید امین‌الدین جبراییل، یا بقعه کلخوران، آرامگاه پدر شیخ صفی‌الدین اسحق اردبیلی جد سلاطین صفوی است و در روستای کلخوران در 3 کیلومتری اردبیل واقع شده روستای کلخوران نیز گاه به نام این بقعه «کلخوران شیخ» خوانده میشود.
بنای بقعه مربوط به اوایل قرن دهم هجری قمری است این بنا در محوطه مشجری به ابعاد 150 در 200 متر قرار دارد که مقبره سید امین‌الدین جبراییل به صورت یک 8 ضلعی در وسط باغ قرار گرفته‌است. قسمتی از نمای پاکار بنا از سنگ‌های منتظم ساخته شده که روی آنها دیوارهای جانبی بقعه از آجر بنا شده‌است. بیرون بقعه با تزئینات کاشی به صورت تلفیقی کار شده‌است. سقف این بقعه مسطح است که در وسط آن گنبد آجری به نسبت بزرگی قرار دارد در ورودی بقعه یک ایوان قرار گرفته که دارای تذهیب کاشی است.
در دو طرف در ورودی نقش یک شیر و یک پلنگ کشیده شده‌است که با زنجیر به یکدیگر بسته شده‌اند سبک نقاشی مربوط به دوره صفوی است. در داخل رواق بقعه گچبری و مقرنس‌کاری بسیار ظریف و زیبایی کار شده‌است. در دو طرف رواق دو خواجه‌نشین ساخته شده که به اتاقهای کوچکی منتهی می‌شوند از وجود اتاق‌ها برای بیتوته زائرین بقعه استفاده شده است.
سقف رواق دارای گچبری بوده و این گچبری‌ها با رنگهای طلایی و آبی دارای اسلیمی‌های زیبا و گلهای شاه‌عباسی است که حاکی از آرامش و معنویت محیط و فضای بقعه است دیوارهای کناری رواق دارای کاشیکاری معرق شده و در برخی قسمت‌ها کاشی‌های اصیل هشت ضلعی کار شده‌است.
درب ورودی بقعه از چوب جنگلی ساخته شده که روی آن اشکالی به شکل لوزی و هشت ضلعی نقش بسته آثار هنری از جمله کنده کاری و منبت بر روی این در مشاهده میشود, در وسط رواق، مقبره صندوق چوبی و ساده سید امین‌الدین جبراییل قرار گرفته است.
بنا بر گفته جهانگردان، در دوره صفوی این بقعه دارای فرش‌های زیبا و پرده‌های نفیس بوده که اکنون اثری از آنها باقی نیست. روی ازاره بیرونی دیوارهای جانبی بقعه آیاتی از قرآن به صورن گچبری نقش بسته که از اهمیت هنری شایان توجهی برخوردار است. در دو طرف شاه‌نشین جنوبی بقعه، 2 اتاق 6 ضلعی قرار دارد که دارای سقف مقرنس زیبا و ظریفی است که کتیبه‌ای بر روی در چوبی آن حکاکی شده‌است.
بقعه شیخ صفی الدین یکی از مکانهای تاریخی و ارزشمند ایران
بقعه شیخ صفی الدین یکی از مکانهای تاریخی و ارزشمند ایران است که از اوایل قرن 16 تا اواخر قرن 18 ساخته شده است این مکان ارزشمند و تاریخی در سال 2010 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید این مکان با استفاده از معماری سنتی ایرانی و به کارگیری حداکثر فضای در دسترس ساخته شده و انواع قسمت ها از قبیل کتابخانه، مسجد، مدرسه، مخزن، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و چندین دفتر اداری در آن جای داده شده است.
در این مجموعه، مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب منصبان دوران صفوی و کشته شدگان جنگ چالدران قرار دارد.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی بزرگترین، کامل ترین و برجسته ترین خانگاه است. این آرامگاه از لحاظ شاهکارهای هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز ارزش والایی به خود اختصاص داده است. معماری ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده‌اند این مجموعه که آرامگاه بنیانگذار سلسله صفوی است، قداست و ارزش خود را تا به امروز حفظ کرده است.
طبق وصیت شیخ، جنازه وی در اتاقی جنب خلوتخانه و باغچه و حوضخانه دفن شده است و بر قبر او بنایی وجود دارد که علاوه بر مقبره شیخ صفی و مرقد شاه اسماعیل اول، آرامگاه های دیگری از شاهزادگان صفوی و فرزندان وی در این بقعه و محل شهیدگاه قرار دارند.
مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی‌الدین در سال 735 ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. پس از شروع حکومت صفویه، به دلیل ارادت شاهان صفوی به جد خود، واحدهای مختلفی به این مجموعه اضافه شد.در دوره شاه عباس برای تکمیل و تزئین این اثر، کارهای فراوانی صورت گرفت در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد که هم چنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این مجموعه گرد هم آمدن دهها اثر بدیع در رشته‌های مختلف هنری است که از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچ بری کتیبه‌‌های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و…) منبت‌های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره کرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است و این خود یکی از دلایل تمایز آن با سایر مجموعه‌های تاریخی ایران به شمار می‌آید.
بقعه شیخ صفی‌الدین یکی از مکانهای تاریخی و ارزشمند شهر اردبیل است که از اوایل قرن 16 تا اواخر قرن 18 ساخته شده است. این مکان ارزشمند و تاریخی در سال 2010 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این مکان با استفاده از معماری سنتی ایرانی و به کارگیری حداکثر فضای در دسترس ساخته شده و انواع قسمت‌ها از قبیل کتابخانه، مسجد، مدرسه، مخزن، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و چندین دفتر اداری در آن جای داده شده است.
در این مجموعه، مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب منصبان دوران صفوی و کشته شدگان جنگ چالدران قرار دارد.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی بزرگترین، کامل‌ترین و برجسته‌ترین خانقاه است. این آرامگاه از لحاظ شاهکارهای هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز ارزش والایی به خود اختصاص داده است. معماری ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده‌اند این مجموعه که آرامگاه بنیانگذار سلسله صفوی است، قداست و ارزش خود را تا به امروز حفظ کرده است.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مجموعه گرد هم آمدن دهها اثر بدیع در رشته‌های مختلف هنری است که از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع کاشیکاری معرق و مقرنس و گچ بری کتیبه های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و…) منبت های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره کرد این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است و این خود یکی از دلایل تمایز آن با سایر مجموعه های تاریخی ایران به شمار می آید.
سر در اصلی بقعه شیخ صفی الدین که در زمان شاه عباس دوم و زیر نظر اسماعیل نقاش اردبیلی در سال 1057 ساخته شده بود، تا سال 1321 خورشیدی در ضلع شمالی میدان فعلی عالی قاپو قرار داشته که در آن سال بقایای سردر به دستور اداره کل باستان شناسی برداشته شد و کاشی‌های معرق آن فعلاً در انبار بقعه نگهداری می‌شوند.
در این آرامگاه ابتدا با گذشتن از در چوبی بزرگ وارد حیاط مشجر مستطیل شکل می‌شویم که دور تا دور آن با دیوارهای آجری و با ازاره‌های سنگی محصور شده است. راهرویی بین حیاط بزرگ و صحن اصلی وجود دارد که از طریق دری در سمت شمالی به محوطه شهیدگاه و در سمت جنوبی به محوطه‌ای به نام «چله خانه» یا قربان‌گاه مرتبط می شود؛ صحن اصلی، حیاط مستطیل شکلی است که با تخته سنگ‌های صاف مفروش شده است و حوضی در وسط آن قرار دارد.
بکارگیری معماری منحصر به فرد در مجموعه تاریخی بازار اردبیل
به لحاظ موقعیت ویژه سیاسی و جغرافیایی در طول تاریخ و به ویژه به عنوان پایتخت صفویان از رونق اقتصادی مطلوبی برخوردار بوده که در راس آن بازار قدیمی اردبیل با قدمتی طولانی مرکزیت تمام جریانات و مبادلات تجاری، سیاسی، اجتماعی و... قرار داشت.
بازار تاریخی اردبیل معروف به راسته بازار و یا "قیصریه" مجموعه ای است مرکب از تیمچه، سرا، حمام و مسجد که بنای فعلی آن از جمله آثار دوره سلجوقی، زندیه و صفویه و بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است.
بر سر بازارچه شمال شرقی بازار سنگ نوشته‌ای است که تاریخ ساخت و بانی بازار در آن درج شده اما به علت فرسایش سطح سنگ و عدم اشاره دقیق منابع تاریخی زمان ساخت این بازار مشخص نیست و به روایتی پیش از حکومت صفوی احداث شده است.
قدیمی ترین سیاحانی که از بازار اردبیل نام برده اند عبارتند از مقرسی و اصطخری در سده چهارم هجری که این مجموعه تاریخی را به صورت صلیب در چهار راسته توصیف کرده اند که در میانه آن مسجد قرار دارد.
قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شده و ارتباط بعضی از بخشهای آن با مرکز بازار از بین رفته است، بطوریکه این بازار در حال حاضر در مرکز شهر و در طرفین خیابان امام خمینی واقع شده و بازدید کنندگان به وضوح می توانند جدایی بازار طلا فروشان را از بازار قیصریه فعلی مشاهده کنند.
اردبیل در زمان حکومت صفوی به دلیل مرکزیت، جایگاه والای دینی و واقع شدن قبور سلاطین صفوی و مهمتر از همه مقبره شیخ صفی الدین اسحاق اردبیلی جد خاندان صفوی به مانند پایتخت معنوی سلاطین صفوی بوده و این امر باعث شده این شهر و به خصوص بازار آن از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.
در قرن دهم هجری در زمان حکومت شاه طهماسب اول بازارهای اردبیل از رونق بسیار زیادی برخوردار بوده اند که از این قبیل می توان به بازار بقالان، کرباس فروشان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه و دهها سرای دیگر اشاره کرد.
بعدها در قرن هفتم و هشتم هجری نیز این بازار رونق مجدد یافت که بازسازی و تعمیرات اساسی صفویان و قاجارها در افزایش این رونق بی تاثیر نبود.
وامداری صفویان در مورد بازار اردبیل قابل ستایش است، بطوریکه با بهسازی و مرمت بازار رونق آن را به شکل بی نظیری افزایش دادند.
برخلاف عهد صفوی در سایر دوران بویژه در سالهای اخیر به شکل قابل قبولی به تنها بازار تاریخی اردبیل رسیدگی نشده و بخشهای مهمی از راسته اصلی و راسته‌های دیگر نیاز به مرمت و بهسازی دارد و این مهم نیازمند توجه ویژه مسئولان است.
قدمت این اثر باستانی و ظرفیت ثبت جهانی این اثر اصیل ایرانی اسلامی بوده و امانت داری گذشتگان الگویی است که تبعیت از آن می تواند در تغییر نگرش به آثار باستانی تاثیرگذار باشد.
به‌دلیل معماری منحصر به فرد در این مجموعه تاریخی این بازار قابلیت تبدیل شدن به یکی از مهمترین اهداف گردشگران از سراسر دنیا را دارد، اما حتی در معرفی آن کوتاهی شده است.
جمعه مسجد اردبیل باقی مانده یک بنای بزرگ از دوره سلجوقیان
جمعه مسجد اردبیل باقی مانده یک بنای بزرگ از دوره سلجوقیان است که در محله پیرشمس‌الدین یکی از محلات قدیمی اردبیل، میان گورستانی قرار گرفته و از سه قسمت تشکیل شده است.
اولین قسمت بنا پایه مناره‌ای است که در فاصله اندکی از مسجد به چشم می‌خورد. این مناره شیوه معماری سلجوقی دارد و از دو قسمت پایه هشت ضلعی و بدنه استوانه‌ای به قطر پنج متر تشکیل شده است. در بدنه مناره، دو سنگ نبشته باقی مانده که عبارت است از فرمان "اوزون حسن آق قویونلو" و کتیبه‌ای که تاریخ 878 هجری دارد و در سازمان میراث حفاظت میشود.
دومین قسمت اصلی بنا، مسجد تیر پوش است به ابعاد 5.12*8.9 متر که روی نه ستون چوبی قرار گرفته و ستون‌ها هم بر پایه‌های سنگی غیرمنتظم استوار شده‌اند. در ورودی چوبی تکه کوب شده، میخ‌های آهنی برجسته‌ای دارد و بالای یک لنگه آن نوشته‌ای کنده‌کاری شده است.
سومین قسمت بنا، مسجد قدیم است که بنایی مرکب از چهار تاق و گنبد است. تمام بنا آجری و به مقدار خیلی کم در تزئینات آن کاشی به کار رفته و بسیاری از نما تقریبا از بین رفته و تنها مقداری از آن باقی مانده است.
این مسجد مربوط به دوران سلجوقیان است که کنار آتشکده‌ای مربوط به دوره اشکانی قرار گرفته و ساختمان قبلی مسجد مربوط به آتشکده بوده است. جمعه مسجد شامل حیاط و ایوان و طاق باشکوهی بوده که در حمله مغولها تخریب شده و فعلا قسمتی از مسجد سالم است.
این مسجد که در برخی از نسخه‌ها و کتاب‌ها از آن به عنوان مسجد جامع نیز یاد شده، بازمانده مسجد عظیم و گسترده و کم نظیری است که در دوره‌های مختلف اسلامی بویژه دوره سلجوقی شکل گرفته و تا اوایل دوره صفوی آباد بوده است. اینکه از چه تاریخی این مسجد بر روی آثار پیش از اسلام ساخته شده اطلاعی در دست نیست اما بررسی هایی که هیئت کاوشگری ایرانی انجام داده نشان می دهد این مسجد در قرون اولیه اسلامی ساخته شده است.
مسجد در دوره های سلجوقی و ایلخانی بسیار گسترده تر و عظیم تر و وسیع تر از بنای مکعبی فعلی بوده و بنای سرپای موجود صرفا گنبدخانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل می‌داده است. مرور زمان باعث شده اجزای بنا تا حدی که امروز دیده است ویران شود.
پل یدی‌گوز (هفت چشمه) اردبیل یادگار دوره صفویه
پل تاریخی هفت چشمه از جاذبه های گردشگری اردبیل و متعلق به دوره سلجوقی است. پل یدی‌گوز که با نام‌های هفت چشمه و پل داشکسن نیز نامیده میشود از پل‌های تاریخی استان اردبیل است که در میدان پانزده خرداد ابتدای خیابان ساحلی این شهر قرار دارد.
این پل در اول خیابان ساحلی بر روی رودخانه بالخلی چای بنا شده و گذر وسایط نقلیه سبک و افراد پیاده را تأمین می‌کند. پل هفت چشمه یا پل یدی‌گوز دارای هفت چشمه با پایه‌های سنگی و طاقهای ضربی جناقی آجری با حالت متقارن بوده و دهانه وسطی باعث زاویه دار بودن عرشه پل شده است و شامل هفت دهانه آجری با قوس پنج و هفت و موج شکنهای سنگی است و ملات بکار رفته در ساختمان پل، گچ و آهک است.
پل یدی گوز (هفت چشمه) یادگار دوره صفویه بوده و از سال 1374 عملیات مرمتی آن شروع گردیده است و در تاریخ 28 مرداد 1348 با شمارهٔ ثبت 875 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است این اثر در تاریخ 28 مرداد 1348 با شمارهٔ ثبت 875 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل هفت چشمه که بنامهای ججین، پل داشکسن و یدی گوزلی کورپی قرمزی کورپی نیز نامیده میشود دارای هفت چشمه است و آثار دوره صفوی است دارای پایه‌های سنگی و طاقهای ضربی جنافی است که با آجر ساخته شده است.
این پل نیز از نظر تاریخی اهمیت دارد زیرا ستارخان سردار ملی مشروطیت بعد از فرار از زندان نارین قلعه اردبیل خود را به کنار این پل رسانده و به یاران خود، که با اسب در این محل منتظرش بوده اند، ملحق میشود و از این نقطه راه عتبات عالیات را پیش می‌گیرد و در نجف اشرف فتوای مشروطه را از مجتهدین اخذ کرده، به ایران بر میشود.
پیکره سنگی "بابا داوود"
پیکره سنگی بابا داوود عنبران در 40 کیلومتری شهر اردبیل و در شهر عنبران از توابع شهرستان نمین واقع شده‌است ارتفاع این پیکره بی نظیر حدود 20 متر بوده و به شکل انسانی که به روبرو نظاره‌گر است تشکیل شده, این پیکره شبیه مجسمه ابوالهول در مصر بوده و برخلاف عدم معرفی و پرداخت در مولفه‌های گردشگری هر ساله پذیرای گردشگرانی است که به آثار باستانی، طبیعی و تاریخی علاقمند هستند.
گروهی از دانشمندان و ایران شناسان این تندیس را همان نگهبان دریای مازندران می‌دانند که در شبرنگ نامه، کتاب حماسی سده هفتم هجری از آن یاد شده است, با طی مسافتی حدود یک کیلومتر از شهر عنبران به سوی روستای مرزی و تاریخی "عنبران علیا" در دره معروف به "تانگی" بالاتر از چشمه "خان بلاغی" بر بلندای تپه‌ای معروف به بابا داوود پیکره عظیم و ابوالهول ایران قرار دارد که یادآور پیکره سنگی ابوالهول مصر است.
این پیکره سنگی جلوه‌گر سیمای نیم تنه انسانی است غول پیکر که در کنار آن تمساحی عظیم الجثه آرمیده است، در دامنه این بنای حیرت انگیز غاری بزرگ قرار دارد که بر اهمیت اکوتوریسمی این مجموعه دیدنی می افزاید,این پیکره دارای برجستگی هایی شبیه چشم، دهان و چانه انسان است و وجود آن طبیعی به نظر می رسد که در اثر فرسایش به این شکل در آمده است، ولی نقش انسان در حالت دادن به پیکره را نیز نمی توان نادیده گرفت.
در اطراف این پیکره که در کنار رودخانه روستای عنبران واقع شده زیارتگاهی وجود داشته که به مرور زمان از بین رفته است همچنین یک شکاف غار مانند سنگی موسوم به "چله خانه بابا داود" در پایین دست پیکره سنگی دیده میشود.
در اعتقادات و باورهای مردم عنبران و نمین پیکره سنگی "بابا داوود" جایگاهی عمیق در تاریخ فرهنگ و تمدن این سرزمین داشته که جدای از تاریخ و فرهنگ غنی عنبران و سرزمین بزرگ تالش نیست.
اینجا منطقه‌ای است که به هر سو بنگریم انگار بریده تاریخ ایران زمین مانند زبان باستانی، گورهای متعلق به دوران پیش از اسلام، روستاهای مخروبه، لباس های محلی، زیارتگاه ها و... در این موزه بکر و دست نخورده برای نسل هزاره سوم به ودیعه نهاده شده است.
این منطقه به جهت دنج و آرام بودن بزرگانی از اولیا الله را در خود پرورش داده که به سیرو سلوک و عبادت و چله نشینی و راز و نیاز بدون تکلف و ریا با یگانه هستی بخش عالمیان پرداخته اند به همین جهت بعد معنوی این مکان ارجهیت بیشتری دارد بطوری که اهالی برای ادای نذرو قربانی خود به آنجا مراجعه می‌کردند.
احاطه این پیکره سنگی توسط کوه های سر به فلک کشیده همانند قلعه‌ای طبیعی سترگ بر افسانه‌ای بودن آن دامن می زند به جهت وجود آثاری از آبگیر و سد در قسمت شمالی پیکره اهالی اعتقاد دارند این مجسمه به دلیل شباهت به صورت انسان توسط اجدادشان تراشیده شده تابه شکل کنونی در آمده است.
دریاچه شورابیل رتبه دوم پذیرش گردشگران اردبیل
دریاچهٔ شورابیل دریاچه‌ای در اردبیل است که در خیابان دانشگاه مسیر دانشگاه محقق اردبیلی، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه پیام نورقراردارد. این دریاچه یکی از جاذبه‌های طبیعی اردبیل است که نتایج مطالعات زمین‌شناختی نشان می‌دهد که قدمت این دریاچه قدیمی‌تر از دریاچه ارومیه است.
این دریاچه دارای امکانات تفریحی، ورزشی و فرهنگی بسیاری است از جمله؛ اسکله قایقرانی، دوومیدانی، دوچرخه سواری، باغ وحش، هتل های مجهز و زیبا، گنجینه تاریخ طبیعی، نمایشگاه بین‌المللی و بازارچه صنایع دستی، مجموعه شهر بازی، رستوران در وسط دریاچه و...که می تواند مورد استفاده گردشگران قرار گیرد.
سالانه صدها هزار پرنده مهاجر با اولین نشانه‌های پاییز از شمال سرد به سوی جنوب گرم مهاجرت کرده و در دریاچه‌هاو تالاب‌های ایران زمستان گذرانی می‌کنند, بخش بزرگی از این پرندگان در مسیر مهاجرت خود وارد استان اردبیل شده و در زیستگاههای آن به‌صورت موقت مانده و یا تمام فصل سرد را سپری می‌کنند.
کوچ دهها هزار پرنده مهاجر در روزهای نیمه دوم آبان ماه هر سال، زیبایی این تالاب طبیعی را دو چندان می‌کند. پلیکان‌های خاکستری، اردک چشم طلایی، اردک تاجدار ، غاز خاکستری ، غاز، زنگوله‌بار، عروس، باقرقره، باکلان کوچک و لک لک سیاه از پرندگان مهاجر و از پرندگان بومی دراج ، قرقاول ، مرغابی ، خوتکا ، چنگر ، قو ، حواسیل ، آنقوت و کاکایی در فصول پاییز و زمستان در استان اردبیل مشاهده می‌شوند.
تالاب یا دریاچه شورابیل - در نزدیکی شهر اردبیل - که لجن‌های آن روزگاری بیماران را شفا می‌داد، اکنون به یکی از زیستگاههای مهم پرندگان مهاجر در استان تبدیل شده است. تالاب شورابیل در اواخر دوران سوم و اوایل دوران چهارم زمین شناسی شکل یافته و طی این مدت طولانی شرایط طبیعی و زیستی منحصر به فردی را کسب کرده است.
علت نامگذاری این دریاچه، شوری بسیار زیاد آب آن بوده که امروزه با افزوده شدن آب شیرین از شوری آن کاسته شده، به طوریکه ماهی قزل آلای رنگین کمانی در آن پرورش داده می شود.
دریاچه شورابیل پس از شهر گردشگری سرعین رتبه دوم پذیرش گردشگران در استان اردبیل را دارد.سالانه دهها هزار نفر گردشگر این استان از دریاچه طبیعی شورابیل اردبیل دیدن می‌کنند.
حمام تاریخی آقانقی
موزه مردم‌شناسی اردبیل در محل حمام تاریخی آقانقی (ظهیرالاسلام) در میدان عالی‌قاپو ابتدای خیابان سعدی قرار دارد. در این محل علاوه بر نمایش 33 نوع مجسمه با پوشش محلی مردم استان اردبیل، آثار و دست نوشته‌های مربوط به هویت تاریخی و فرهنگی این منطقه جمع‌آوری و عرضه شده است. این موزه محل مناسبی برای آشنایی با نحوه زندگی، آداب و رسوم، پوشش محلی مردان و زنان، نحوه پخت غذاهای محلی و آیین‌های خاص این استان است.
این حمام را شخصی به نام ظهیرالاسلام در دوره ایلخانی بنا نمود و 200 سال بعد بخش‌هایی به آن اضافه شد. در زمان قاجار فردی به نام آقانقی مؤتمن الرعایا این حمام را خریداری و بازسازی نموده و به همین جهت است که این حمام به نام هر دو نفر نامیده میشود. در سال 1378 خورشیدی این حمام توسط میراث فرهنگی خریداری شد و بعد از انجام بازسازی‌های لازم، به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.
حمام‌های تاریخی اردبیل به جهت توجه ویژه مردم این منطقه به پاکیزگی و نظافت، اهمیت ویژه‌ای دارند. اردبیلی‌ها به دلیل علاقه به پاکیزگی یک روز از هفته را به «روز حمام» یا «حامام گونی» اختصاص می‌دادند و در آن روز افراد خانواده به حمام‌های عمومی مراجعه می‌کردند. حمام‌های اردبیل نه تنها مورد توجه اهالی این منطقه بودند بلکه شگفتی و توجه مورخان و جهانگردان را نیز به خود جلب می‌کردند.
ورودی این موزه از رختکن آغاز شده و به حوض سنگی هشت ضلعی با چهار بازو ختم میشود و در آن آیین‌های ویژه استحمام در دوره‌های گذشته به وسیله مجسمه‌هایی به نمایش درآمده است.
کلیسای مریم مقدس بیش از دو قرن قدمت دارد
کلیسای مریم مقدس در کوچه‌ای به نام ارمنستان گازران یا اونچی میدانی اردبیل قرار دارد از تاریخ دقیق ساخت این کلیسا اطلاعی در دست نیست ولی بر روی درِ ورودی آن تاریخ 1876 میلادی درج شده است که به سال اهدای در و نصب آن مربوط میشود.
این درِ چوبی با تزئینات هندسی زیبا، به وسیله خانواده میرزائیان و به یادبود «گالوست میرزایان»؛ پدر آن خانواده که از ارامنه اردبیل بودند، به کلیسا اهدا شده است و روی آن عبارتی به خط ارمنی نوشته شده است شکل کلی بنا به صورت مستطیل و شکل داخلی آن فضایی مربع شکل با چهار درگاه بلند است.
این بنا دارای یک تاق جناغی است که روی آن گنبد آجری به شکل چتر قرار گرفته است. پنجره‌هایی در پایین گنبد و در بدنه دیوار ساخته شده که نور داخل کلیسا را تأمین می‌کنند در محوطه کلیسا گورهایی وجود دارد که از سنگ‌های معمولی و رسوبی در ساخت آن استفاده شده و بر روی آنها صلیب‌هایی کنده شده است.
این کلیسا که بیش از دو قرن قدمت دارد تا سال 1944 میلادی فعال بوده و آخرین مراسم مذهبی و نماز جماعت در سال 1944 میلادی توسط کشیش وارطان ژاماگورسیان در آن انجام شده است. از این تاریخ به بعد به دلیل مهاجرت خانواده‌های ارمنی به تبریز و تهران، انجام مراسم مذهبی در این کلیسا تعطیل شده است.
در حال حاضر متعلقات این کلیسا از جمله حمام و مدرسه به طور کامل از بین رفته و بنای کلیسا نیز متروکه و در حال ویرانی است از سال 1370 کلیسای مریم مقدس از طرف شورای خلیفه‌گری ارامنه آذربایجان در اختیار مدیریت میراث فرهنگی اردبیل قرار گرفت تا با کمک‌های مالی ارامنه این بنای تاریخی مرمت شده و با تغییر کاربری از فضای آن در زمینه‌های فرهنگی و هنری استفاده شود.
گردنه حیران
گردنه حیران از مهمترین جاذبه‌های گردشگری روستای حیران است که در مسیر راه ارتباطی آستارا – اردبیل قرار گرفته‌است. این گردنه از یک طرف مشرف به کوه‌هایی است که پوشیده از جنگل‌های انبوه‌است و از سویی مشرف به دره‌ای نه چندان عمیق که از میان آن رود آستارا ، آقچای عبور می‌کند این رود تعیین کننده مرز استان اردبیل و گیلان با کشور آذربایجان است.
این گردنه در بیشتر زمانها در زیر پوششی از مه قرار دارد و از نظر طبیعی دره‌ها و کوهپایه‌های آن، پوشیده از گل‌ها و گیاهان جنگلی و مرتعی هستند. با این وجود این گردنه چندان مرتفع نیست و ارتفاع بلندترین نقطهٔ آن از سطح آبهای آزاد تنها حدود 1500 متر است ؛ در واقع علت اصلی مه تقریباً دائمی گردنهٔ حیران رطوبت دریای خزر است، نه ارتفاع زیاد این گردنه. از این نظر نیز اهمیت دارد که یکی از روستاهای تاریخی و ییلاق بزرگترین خوانین نمین(ساسانیان) و قشلاقهای غربی و شمالی این شهرستان در گذشته بوده‌است.
بزرگترین پیست اسکی چمن طبیعی در جنگل فندق لو نمین احداث شده است
در 30 کیلومتری شهر اردبیل و در نزدیکی شهر نمین، در جاده نمین به آستارا، جنگلی موسوم به جنگل فندقلو قرار دارد که محل پرورش نادرترین گونه های گیاهی است و در نوع خود بی نظیر است این جنگل دارای درختان مختلف میوه مانند فندق، سیب وحشی، گوجه سبز، ازگیل، به، تمشک و توت فرنگی است.
در داخل جنگل هم یک استخر آب گرم به نام مشه سویی وجود دارد که آب آن خاصیت درمانی دارد و افراد زیادی به این دلیل و بسیاری هم برای گشت و گذار به آنجا می‌آیند و با خانواده چند روزی را داخل جنگل و در کنار استخر آب گرم و آبشاری که در منطقه قرار دارد، اقامت می‌کنند.
هوای این ناحیه به علت قرار گرفتن در ارتفاعات، دارای تابستانی بسیار خنک و مطبوع و زمستانی سرد و مرطوب است که جزو مناطق سردسیر استان محسوب می گردد. دمای حداکثر مطلق 37 درجه در شهریور و دمای حداقل مطلق آن 37- درجه سانتیگراد در بهمن ماه است. این منطقه دو بهار دارد، یکى از ابتداى فروردین تا پایان خرداد و دیگرى از مهر تا آبان حداقل ارتفاع جنگل فندقلو از سطح دریاهای آزاد 1500 متر و حداکثر 1850 متر است.
جنگل فندقلو استعداد پرورش صد نوع گل از جمله بوماداران و بابونه را دارند 19 گونه جنگلی متعلق به 8 تیره و 17 جنس شناسایی شده است. در بین انواع شناسایی شده گونه های نادری نظیر فندق، ممرز، راش، بلوط (بلند مازو) و بید مشک وجود دارد و گونه های علفی منطقه چون نسترن، تمشک، خاس، پامچال، بابونه، سرخس، گیلدیگ، بنفشه وحشی، گل گاو زبان در زمین های آن به وفور یافت می شود.
با توجه به اینکه درخت فندق بیش از سایر گونه‌ها در این جنگل روییده است، این منطقه فندقلو نامیده می شود. در منطقه فندقلو حیواناتی نظیر روباه، گرگ، خرس قهوه ای، سمور و پرندگانی چون قرقاول، کبک، عقاب طلایی، چکاوک و کلاغ ابلق یافت میشود, در جنگل فندقلو بزرگترین پیست اسکی چمن به صورت طبیعی واقع شده است که برای برپایی اردوهای تیم ملی روی چمن از آن استفاده میشود.
پل معلق مشکین شهر طولانی‌ترین پل خاورمیانه
پل معلق مشگین شهر در یک منطقه بکر و زیبایی قرار گرفته است که علاوه بر وجود درختانی بی نظیر رودخانه ای منحصر بفرد نیز در کنار این پل قرار گرفته است که زیبایی خاصی به این پل داده, پل معلق مشگین‌شهر به عنوان بزرگترین پل معلق خاورمیانه در ارتفاع 80 متری رودخانه خیاوچایی و بر روی پارک جنگلی مشگین‌شهر احداث شده، 2 متر عرض و 365 متر طول دارد سازه این پل توسط کارشناسان داخلی و مهندسان منطقه اجرا شده و دانش ساخت آن بومی است.
این پل بخشی از مجموعه گردشگری خیاو بوده و در زمینی به مساحت 130 هکتار و با هزینه‌ای بالغ بر 400 میلیارد ریال احداث شده است. منطقه نمونه گردشگری خیاو تا گیردولی بزرگترین پروژه گردشگری استان اردبیل است.
این مجموعه گردشگری شامل تالارهای پذیرایی، سوئیت‌های اقامتی، سایت بالن‌سواری و ورزش‌های هوایی، رستوران‌گردان و بازارچه‌های صنایع‌دستی، شهربازی و دیگر امکانات مختلف تفریحی است.
جاده گردشگری خلخال – اسالم که شهرستان خلخال در استان اردبیل را به اسالم در استان گیلان متصل می‌کند به دلیل برخورداری از شرایط خاص و اقلیم کوهستانی و ترکیب طبیعت جنگلی با دشت امروز به عنوان رویایی ترین جاده جنگلی کشور شناخته میشود.
طبیعت بکر و دست نخورده، زیبائی‌های وحشی جنگلی، زندگی سنتی افراد بومی، تولید عسل‌های ناب، وجود آبشار و دریاچه، دشت وسیع گل و گیاهان کمیاب و... از جمله ویژگی‌هایی است که گردشگران می‌توانند در یک جاده 70 کیلومتری یک جا همه این مواهب و دیدنی‌ها را مشاهده کرد.
این جاده که به دلیل کوهستانی بودن حتی در تابستان از آب و هوای سرد ،خنک برخوردار است، در اغلب اوقات بویژه در نیمه دوم سال به دلیل بارش برف و باران‌های سیل آسا بسته بود و مسافران تنها می‌توانند در این فصول از زیبائی‌های آن لذت ببرند.
این جاده مسیری برای ورود به بهشت طبیعت است، چراکه جاده خلخال – اسالم تنها یک جاده جنگلی نیست بلکه ترکیبی از جنگل و دشت، گلزار و آبشار و دریاچه است تصویری از زیباترین جاذبه‌های طبیعی که کنار هم چیده شده‌اند تا بی هیچ سابقه و ذوق ادبی شاعرتان کند.
جاده اسالم به خلخال یک از جاذبه‌های گردشگری ایران است که تاکنون ناشناخته مانده و شاید بزرگترین حسن این جاده نیز همین باشد جاده‌ای با یک مسیر پیچ در پیچ که از خلخال در استان اردبیل شروع شده و با طی فاصله‌ای 70 کیلومتری به اسالم در استان گیلان منتهی میشود.
دامنه‌های سر سبز و گله‌های سفید گوسفندی که در دور دست‌ها حرکت می‌کنند، چشم انداز ییلاق و کلبه‌های چوبی روستاییان و مهی که دره‌ها را سفید پوش می‌کند و گاهی حتی تا روی جاده می‌آید و درختان بلند و انبوه که سایه شان جاده کوهستان را گاهی تاریک می‌کند بخشی از زیبایی‌های این جاده رویایی است.
ماههای اردیبهشت و خرداد این جاده حتی شما را شاعر می‌کند چرا که پوشیده از گلهای زیبای شقایق است که در فضای مه آلود جلوه دیگری دارد.
برای رفتن به این جاده خیال انگیز می‌توانید از راه مالرو که تنها مورد استفاده اهالی چند روستا و کوهنوردان و طبیعت گردان است، استفاده کنید. البته مسیر آسفالته اسالم به خلخال هم بی نظیر است جاده‌ای با شیب تند و پر از گردنه که اطراف آن پر است از درختان تنومند جنگلی و بوی رطوبت و طبیعی هزار رنگ.
منطقه‌ای که در تمام فصل تابستان، هوایی مطبوع دارد با نسیمی بسیار خنک که همواره در حال وزیدن است حتی در اواسط تابستان موقعی که مه غلیظ دریای خزر منطقه را فرا می‌گیرد هوا به قدری خنک و سرد میشود که مجبور به پوشیدن لباس گرم خواهید بود.
در نزدیکی خلخال آب گرم معروفی به نام "کیوی" وجود دارد که بر عکس بسیاری از شهرهایی که آب گرم دارند موج مسافر در آن به چشم نمی‌خورد و با خیال آسوده از دغدغه‌های شلوغی مثل پیدا کردن جای پارک و اقامت و ترافیک می‌توانید در آن اتراق کنید و تنی به آب بزنید.
البته جنگل نوردانی که به این جاده سفر می‌کنند می‌توانن از مسیر روستای "نهالستان پیرسون" در 20 کیلومتری اسالم به خلخال وارد جنگل شده و از این مناطق زیبا و افسونگر طبیعی به سمت بالای جنگل و قله حرکت کنند تا به قله‌ای برسند که به دره "اشراف" معروف است، جایی که زیبایی و فریبندگی آن در حد کمال است؛ جایی مثل بهشت یا اصلا خود بهشت است.
دریاچه نئور بزرگترین دریاچه طبیعی و آب شیرین استان اردبیل
دامنه‌های رنگارنگ کوه باغرو در ارتفاع بیش از 2500 متر از سطح دریا قرار دارد و وسعت آن از 220 هکتار و مشتمل بر دو دریاچه کوچک و بزرگ است که در فصل بهار به هم می‌پیوندند و دریاچه واحد را به وجود می‌آورند,این دریاچه و مناطق اطراف آن تحت مدیریت و حفاظت سازمان محیط زیست ایران است.
ماهی قزل آلای رنگین کمان و گونه‌ای ماهی کپور و همچنین میگوی آب شیرین و گاماروس از مهمترین آبزیان این دریاچه محسوب می شوند از نکات جالب در این دریاچه یخبندان 3 ماهه است که آن را در فصول پاییز و زمستان به یک پیست اسکی بزرگ مبدل می‌کند.
چشمه‌های منطقه نئور که سریز آنها به دریاچه می‌رسد عبارتند از گور بلاغی، شبلو بلاغی، گول بلاغی، قاشقا بلاغی، پیالا گوزه، قورما چوخور بلاغی، دیری بلاغی، پاسگاه بلاغی، قوتور بلاغی، حسین بلاغی، اوبا بلاغی، اسدخان یوردونون بلاغی، سید یوردونون بلاغی، قالا گوزه سی، فرخ یوردونون بلاغی.
همچنین می‌توانید متن عربی این گزارش را در اینجا مشاهده کنید.
گزارش از سمیه دادرس
انتهای پیام/
