در خانواده مدرن، پدر فقط یک «عکس» است

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، طی ماه رمضان سال جاری دوره «تبیین مدیریت شهری از منظر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» در حوزه علمیه مروی تهران برگزار شد. حجت‌الاسلام و المسلمین علی کشوری، پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در این دوره یازده‌‌ روزه به تبیین «مدیریت شهری» به‌عنوان دومین نمونه‌سازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخت.

در 13 بخش قبلی این گزارش دیدیم که این کارشناس، مدل برنامه‌ریزی توسعه‌گرای فعلی را در حوزه مدیریت شهری به‌تفصیل به چالش کشید. وی همچنین به بیان این مطلب پرداخت که هدایت ــ به‌دلیل چندبُعدی بودن ــ به نهاد متکفل نیاز دارد؛ همچنین ــ با توجه به تأثیر محبت در خانواده و سطح رفق و محبتی که در خانواده وجود دارد ــ تأثیرگذارترین نهاد متکفل تربیت «خانواده» است. وی همچنین به نقش برخی عوامل خارج از خانواده در چالشهای خانواده اشاره کرد.

دبیر راهبردی شورای اسلامی ایرانی پیشرفت، با انتقاد از «نظام آموزشی با نگاه توسعه‌گرا» بر لزوم «تحول بنیادین» در این نوع از نگرش تأکید کرد و گفت: این نظام آموزشی، تربیت تکنیسین را وجهه همت خود قرار داده، اما مهارتهای اولیه زندگی خانوادگی را به جوانها آموزش نمی‌دهد. وی در ادامه علاوه بر مسئله نظام آموزشی، «سبک زندگی اشرافی امرا» را بر تربیت جامعه تأثیرگذار دانست.

بخش چهاردهم گزارش پیش روی شماست. برای مرور مفاهیم مطرح‌شده در بخشهای قبلی از پرونده «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» خبرهای مرتبط (در پایان متن) را ببینید یا به صفحه پرونده ویژه اقتصادی تسنیم مراجعه کنید.

* * * * * * * * * * * * * *

** تمام مؤلفه‌های زندگی شهری متأثر از فرهنگ و تربیت است

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری با بیان اینکه «یکی از نهادهایی که عوامل بیرونی مؤثر بر نهاد خانواده را مدیریت می‌کند، مدیریت شهری است» خاطرنشان کرد: اگر شما معنای عوامل بیرونی مؤثر بر نهاد خانواده را تصور کنید، نمی‌توانید بگویید مدیریت شهری یک چیز است و تربیت چیز دیگری است؛ خیر؛ مدیریت شهری، بر تربیت مؤثر است و به همین دلیل مدیر شهری باید در تصمیماتش تربیت را ملاک تصمیم‌گیری قرار دهد، بنابراین گزاره‌ای که ما در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفته‌ایم، گزاره‌ درستی است؛ اینکه مدیریت شهری روی عوامل بیرونی مؤثر بر نهاد خانواده تأثیر می‌گذارد؛ بنده عرض خواهم کرد که اتفاقاً‌ بیشترین تأثیر را دارد.

وی تأکید کرد: ما در شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برای اولین‌بار به تعریف روشنی از «فلسفه مدیریت شهری» رسیده‌ایم؛ در شهر، هدف اصلی «ارتقای تربیت» است. اگر مدیریت شهری موضوع «ارتقای تربیت» را فلسفه خود قرار ندهد ــ که الآن قرار نمی‌دهد ــ روشن‌ترین تأثیرش این است که خانواده به چالش کشیده خواهد شد.

کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: شعار یکی از دوره‌های شوراهای شهر این بود که "می‌خواهیم هزینه‌های شهرداری را کم کنیم یا ترافیک را کنترل کنیم"؛ با این روشهای توسعه‌گرا اتفاقاً ترافیک را زیاد می‌کنند؛ مثلاً یکی از مشکلات اصلی ترافیک «خودروهای تک‌سرنشین» هستند؛ این یک کارکرد اشتباه تربیتی است که باعث می‌شود خودروهای تک‌سرنشین زیاد شوند. با این شرایط حتی اگر شعار شهر «کنترل ترافیک» باشد، در میان‌مدت ترافیک را تشدید کرده است؛ تمام مسائل شهری به همین شکل است. چرا همه مسائل شهری به همین شکل است؟ چون تمام مسائل شهری متأثر از فرهنگ و تربیت هستند.

** «کنترل مؤلفه‌های بیرونی مؤثر بر نهاد خانواده» مهمترین وظیفه فرهنگی شهرداری است/ نیازهای اولیه خانواده باید درون محله تأمین شود

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اظهار تعجب از انجام طرحهایی مانند «نگارخانه‌ای به‌وسعت یک شهر» به نام «کار فرهنگی» اثر این طرحها را کوتاه‌مدت دانست و گفت: منکر طرحهای این‌چنینی نیستم ولی این طرحها اثر کوتاه‌مدت دارند. خود ما به‌خاطر گفت‌وگوهای الگوی پیشرفت به «شهر توسعه‌یافته و آلوده» تهران زیاد سفر می‌کنیم؛ با دیدن این نگارخانه‌ واقعاً حال ما خوب شد و با دوستان، نقاشیهای این نگارخانه بزرگ را تجزیه و تحلیل می‌کردیم. نقاشیهایی از دوره‌های پیشین، مثلاً قاجاریه و زندیه، وجود داشت؛ برای ما که در ترافیک گیر افتاده بودیم سوژه‌ خوبی بود تا فرصتمان هدر نرود و راجع به آنها بحث کنیم؛ ولی کار فرهنگی اصلی شهرداری باید «کنترل مؤلفه‌های بیرونی مؤثر بر نهاد خانواده» باشد. چرا مدیریت شهری مهمترین عامل برای بازتعریف عوامل بیرونی است؟ چون مدیریت شهری کالبد و شکل شهر را تعریف می‌کند.

وی افزود: اگر شکل تأمین نیازهای ما به‌سمت تأمین نیازهای خانوار در بیرون از محله حرکت کند، شهر یک شکل و مدلی پیدا می‌کند و اگر مدیریت شهری همت خود را صرف این کند که تأمین نیازهای خانوار را در محله انجام دهد، شهر شکل دیگری پیدا می‌کند. در جلسات بعدی مفصل بحث خواهم کرد که هرم نیازهای خانوار چیست.

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری با ابراز «فعلاً به این کار ندارم که وقتی سفرهای درون‌شهری زیاد می‌شوند، ترافیک، آلودگی هوا، هزینه‌های شهرداری و ... افزایش می‌یابد؛ و فعلاً فقط از حیث خانواده بحث می‌کنم» ادامه داد: وقتی نیازها را بیرون از محله تأمین می‌کنیم به این معناست که برای این نیازها سفرهای درون‌شهری به خانواده تحمیل می‌شود و اعضای خانواده زمان کمتری کنار یکدیگر خواهند بود. اگر خانواده‌ای به‌دلیل اینکه مدیریت شهری هرم نیازهای آن را بیرون از محله به او ارائه می‌کند مجبور شود برای تأمین این نیازها به بیرون از محله مراجعه کند، اولین اثرش این است که ارتباط اعضای خانواده, هسته‌ای و حداقلی می‌شود.

وی افزود: نیازهای روزمره را نمی‌توان حذف کرد؛ در مقابل این نیازها دو گزینه وجود دارد؛ یا نیازهای روزمره را با مدلهای هایپرمارکت و امثالهم در چند منطقه تعریف کرده و هایپرمارکت بسازیم، یا اینکه بگوییم اهتمام داریم که این نیازها داخل محله تأمین شوند که اعضای خانواده زمان کمتری را صرف تأمین نیازهای روزانه خود کنند و باقی‌ وقت خود را کنار همدیگر باشند.

**لزوم استقرار مراکز تفریحی و مدارس در محلات

پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت درخصوص لزوم استقرار مدارس در هر محله خاطرنشان کرد: مدیریت شهری باید طرح جامع محلات را این‌طور درنظر بگیرد که مدارس حتی‌الامکان ــ نه‌تنها در هر منطقه،‌ بلکه در هر محله ــ وجود داشته باشند تا فرزندان خانواده به‌راحتی به مدرسه رفته و بازگردند؛ رفتن به مدرسه نباید موجب گردد که ارتباط اعضای خانواده با هم کم شود. حال اگر مدیریت شهری یک گام پیشتر آمد و گفت "من الزامات «تفریح» را نیز در محله تأمین می‌کنم"، باز هم افراد خانواده بیشتر در کنار یکدیگر خواهند بود.

وی با اظهار «بنده فردا درباره تفریح صحبت خواهم کرد و به معانی جدیدی از تفریح خواهیم رسید، ولی فعلاً اصل مسئله را بحث می‌کنم که تفریح از نظر اسلام چیست» افزود: تفریح باید انسانی باشد. خود بنده وقتی کودک یا نوجوان بودم، بزرگترین تفریح من این بود که به خانه مادربزرگم ــ هم مادربزرگ پدری و هم مادربزرگ مادری ــ بروم. این موضوع بسیار بیشتر از پارک و مدلهای تفریحی موجود روی ما اثر داشت. بعداً مفهوم تفریح را توضیح خواهم داد.

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با انتقاد از اینکه «الآن متأسفانه پدر و مادرها را به خانه سالمندان می‌برند، در حالی که رفق آنها در سنین پیری دو برابر می‌شود» متذکر شد: پدربزرگها و مادربزرگها، یکی از عوامل اصلی فرح و شادی فرزندانشان هستند ولی در حال حاضر به‌دلیل مدیریت شهری تفریح معنای شهربازی و آب‌بازی پیدا کرده است؛ معانی‌ای که ــ نمی‌گویم اثر ندارند اما ــ کمتر اثر دارند. در جلسات بعدی هرم نیازهای خانوار را بازتعریف خواهم کرد و طی چند جلسه مفصلاً توضیح خواهم داد؛‌ ولی الآن این نکته را تذکر می‌دهم که تفریح حتماً باید در محله باشد و از محله خارج نشود. مدیریت شهری باید اصرار داشته باشد که تفریح را به درون محله ببرد. وقتی این کار انجام شد فرصت اعضای خانواده بیشتر می‌شود.

** در خانواده مدرن از پدر فقط یک عکس وجود دارد

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری با بیان «در روایات ما این توصیه وجود دارد که شغل فرد نزدیک به خانواده‌‌اش باشد» ادامه داد: اگر مدیریت شهر یک کار بسیار بزرگ دیگر انجام داد و شناسنامه مشاغلِ قابل انجام در محلات را نیز تهیه کرد و پس از آن مواظبت کرد که شغل افراد حتی‌الامکان در محله باشد، سعادت خانواده به اوج خود می‌رسد.

وی افزود: وقتی هر چهار نوع نیاز خانوار در محله ارائه شد افراد خانواده برای یکدیگر وقت دارند. یک سری عنوان در روایات در مورد وظایف پدر داریم؛ مانند اینکه وظیفه پدر یاد دادن قرآن به فرزند است یا پدر باید به همسر خود محبت کند. به‌دلیل اینکه مدیریت شهری تأمین هرم نیازهای خانوار را به بیرون از محله برده، از پدر فقط یک عکس در خانه وجود دارد؛ باور کنید آن عکس پدر نمی‌تواند این وظایف را انجام دهد. خانواده‌ها حتماً باید وقت داشته باشند و کنار همدیگر باشند.

** تربیت کودک در مهدهای کودک ممکن نیست

کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت درخصوص کارکرد تربیتی مهدهای کودک خاطرنشان کرد: در این شرایط شهرنشینی در خانواده‌هایی که خانم خانه هم شاغل باشد، حتماً باید فاتحه آن فرزند را خواند. فرزند تحویل مهدکودک داده می‌شود. آن عنصر اصلی‌ای که در مهدکودک نیست و باعث می‌شود همه کارکردهایی که روی کاغذ تعریف می‌کنند به چالش کشیده شود این است که مهد کودک به‌اندازه کافی نمی‌تواند رفق و محبت را برای 40 الی 50 کودک تأمین کند. محبت مادر از نوع دیگری است؛ ضمن اینکه مادر یک فرزند یا دو فرزند دارد و به‌اندازه کافی می‌تواند محبت کند؛ اما حتی اگر یک خانم مهربانی هم مسئول مهدکودک باشد ــ وقتی تعداد کودکها زیاد باشد ــ به‌اندازه کافی نمی‌تواند به بچه‌ها برسد. وقتی رفق و محبت پایین آمد شخصیتها نامتعادل می‌شوند، این مسئله خیلی مهمی است. بعد دستگاه سلامت کشور اعلام می‌کند یک‌سوم مردم ایران نامتعادل شده‌اند و ما نیاز به گسترش رشته‌های روانشناسی داریم.

وی تأکید کرد: در این نظم بیمار، چه موقع پدر و مادر رفق را از فرزند خود دریغ می‌دارند؟ زمانی که فرزند بیشترین نیاز را به رفق و محبت دارد، معمولاً هفت سال اول به این شکل است، هفت سال اول رفق باید در بیشترین سطح خود باشد. در روایات نیز به پدر و مادر گفته‌اند که شما حق ندارید به‌بهانه اینکه می‌خواهید فرزند خود را تربیت و امر و نهی کنید، او را از «سید بودن» بیندازید؛ فرزند در این سن «سید» است؛ یعنی باید اختیارات کافی داشته باشد؛ زیرا شخصیت او در حال شکل‌گیری است.

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تصریح کرد:‌ آن روزی که سر کار هستید و فکر می‌کنید که برای فرزند خود کار می‌کنید، مثلاً خانم مربی در مهد کودک چند امر و نهی جدی به او کرده، شخصیت او را چالش کشیده شده و دهها مسئله برایش به‌وجود می‌آید. افراد خانواده‌ها ــ به‌دلیل اینکه با همدیگر ارتباط ندارند ــ حتی توصیه‌های تبلیغی دین را نیز نمی‌توانند اجرایی کنند. پدر و مادرها کلاً در روز دو ساعت پیش همدیگر هستند. بقیه روز را به‌علت خستگی باید یا استراحت کنند، یا به مهمانی بروند. حال با دو ساعت بین اعضای خانواده چه اتفاقی می‌افتد؟! در حال حاضر همان دو ساعت را هم عمدتاً تفریح می‌کنند. خانواده‌های مدرن به‌شکل مطلق کارکرد تربیتی ندارند؛ به‌چه‌دلیل؟ به‌دلیل مدیریت شهری. این مدل مدیریت شهری فرصتها را از خانواده‌ها می‌گیرد. مسئله بسیار مهمی در حال اتفاق افتادن است.

** مدیریت شهری از نگاه اسلام، محله‌محور است

پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تأکید مجدد بر اینکه «از نظر اسلام مدیریت شهری محله‌محور است» گفت: به‌دلیل اینکه برای همه ما مهمترین مسئله تربیت است؛ تربیت نیز نهاد متکفل نیاز دارد و نهایتاً مدیریت محله‌ای سپر نهاد خانواده است که مهمترین نهاد متکفل تربیت به‌شمار می‌رود. دلایل این موضوع را در ذهن خود تصور کنید؛ اگر مدیریت شهری هرم نیازهای خانوار را بیرون از محله برد، اثر آن روی خانواده این است که ارتباطات افراد کم شده و خانواده‌های هسته‌ای ایجاد می‌شود.

وی افزود: اگر مدیریت شهری روی محله ــ به‌معنای محل تأمین نیازهای خانوار ــ تمرکز کند فرصت فراوان در اختیار خانواده قرار داده می‌شود، در این شرایط خانواده‌ها می‌توانند کنار یکدیگر باشند، تبلیغ هم تأثیر خواهد داشت، بودجه‌های فرهنگی نیز اثر خواهد کرد، زیرا مثلاً اگر به پدر یک توصیه‌ای می‌کنید، پدر وقت دارد این توصیه را عملی کند. بنابراین اگر فلسفه مدیریت شهری ارتقای تربیت باشد، تعریف مدیریت شهری مدیریت باید محله‌ای باشد. دقت بفرمایید تعریف این نوع محله با محلات TOD متفاوت است.

حجت‌‌الاسلام والمسلمین کشوری در بخشهای بعدی به نقد مدلهای فعلی شهرنشینی (TOD) پرداخته و مدل جایگزین ارائه می‌کند.

انتهای پیام/*