نتایج تحقیقات کشور را با عنوان ISI در اختیار غرب قرار می‌دهیم/ فاقد ارزش بودن مقالاتی که به حل مشکلات کشور ختم نشوند
استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی گفت: متأسفانه ما به راحتی نتایج تحقیقات و مقالات خود را با عنوان ISI در اختیار کشورهای غربی قرار می‌دهیم؛ باید به گونه‌ای در کشور تولید علم کنیم که نیازهای داخلی کشور خودمان رفع شود.
به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ به تازگی مقام معظم رهبری از روند کاهشی رشد علمی کشور ابراز نگرانی کردند و در سخنرانی اخیر خود در جمع کارگزاران نظام با اشاره به لزوم سرعت و شتاب گرفتن رشد علمی کشور، فرمودند که پیشرفت علمی کشور موجب تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌شود.
زمینه‌ها و موضوعات مختلفی موجب کاهش سرعت رشد علمی کشور شده است که از جمله می‌توان به کمبود منابع مالی و تسهیلاتی دستگاه‌های علمی کشور، عدم برخورداری از برنامه مدون و جامع این دستگاه‌ها، پرداختن بیش از اندازه به مباحث سیاسی در محیطهای علمی، توجه بیش از حد به کمیت تحقیقات و مقالات علمی و ... اشاره داشت؛ متأسفانه در کشور به بحث علم و فناوری که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده، توجه لازم نشده در حالیکه اساتید دانشگاه‌ها و اعضای هیئتهای علمی بر این باورند که علم و فناوری می‌تواند موجب زمینه پیشرفت و ارتقای سایر بخشها از جمله صنعت و تولید کشور را فراهم کند.
مسئولان کشور همواره به فکر بالا بردن جایگاه علمی کشور در سطح جهان هستند و به همین دلیل مقالات و نتایج تحقیقات علمی و پژوهشی کشور را با عنوان ISI برای ارزیابی به کشورهای غربی می‌فرستند غافل از اینکه همین مقالات و نتایج علمی کشورمان، زمینه و بسترهای لازم برای تولید ثروت در دیگر کشورها را فراهم می‌کند؛ این موضوع با مخالفت شدید اساتید و چهره‌های علمی کشور مواجه شده است.
برای بررسی بیشتر این موارد با دکتر حجت‌الله لطیفی؛ استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین به گفت‌وگو نشستیم؛ وی در این گفت‌وگو بر این نکته تاکید دارد که "هر چه سرعت و شتاب پیشرفت علمی کشور بیشتر شود قطعاً پایه و بنیه نظام نیز تقویت می‌شود."
محورهای دیگر این گفت‌وگوی تفصیلی علل کاهش رشد علمی کشور در چند سال اخیر، نگاه و عملکرد سازمانهای مرتبط با حوزه‌های علمی کشور است که در ادامه مشروح آن تقدیم به مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
تسنیم: با توجه به سخنان مقام معظم رهبری در مورد ارتباط پیشرفت علمی کشور با تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی، به عنوان سؤال نخست، چه ارتباط معناداری میان پیشرفت علمی کشور و تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌تواند وجود داشته باشد؟
این رابطه، رابطه‌ای مستقیم است و هر چه سرعت و شتاب پیشرفت علمی کشور بیشتر شود قطعاً پایه و بنیه نظام تقویت می‌شود؛ دقیقاً مانند یک ساختمان که هر چه ستونهای اصلی آن و مبحث علمی به عنوان شاه‌ستون این ساختمان محکم‌تر باشد، آن ساختمان استوارتر و پایدارتر می‌ایستد.
امروزه متأسفانه مباحث علمی ما به جای اینکه در کشور خودمان هزینه و تبدیل به ثروت شود به راحتی در اختیار کشورهای غربی قرار می‌گیرد و آنها نیز از مباحث علمی کشورمان بیشترین استفاده را می‌کنند؛ ما نباید به سرباز پیاده نظامی تبدیل شویم که برای کشورهای غربی قدم بر می‌دارد.
باید به حل مشکلات سازمانهای علمی مانند وزارت علوم بپردازیم و در تمامی رشته‌ها مانند مهندسی، پزشکی، ورزشی و دیگر موارد مشکلات را شناسایی کنیم و به حل آنها بپردازیم؛ ظرفیتهای فوق‌العاده‌ای در دانشگاه‌های کشور داریم، این را به عنوان یک استاد دانشگاهی می‌گویم که در بسیاری از دانشگاه‌های کشور تدریس کرده‌ام.
متأسفانه ما به راحتی نتایج تحقیقات و مقالات خود را با عنوان ISI در اختیار کشورهای غربی قرار می‌دهیم؛ به جز مواردی خاص مانند زمینه‌های بهداشتی و پزشکی که سلامت کل بشریت مد‌نظر است باید با دنیا به پیش برویم در غیر از این موارد باید مشکلات داخلی را در کشور شناسایی و آنها را حل کنیم.
این طبیعی است که وقتی یک کشور از لحاظ علمی دارای قدرت باشد، در دنیا برش بیشتری نسبت به دیگر کشورها دارد همچنین تولیدات داخلی آن افزایش می‌یابد و در پی آن اقتصاد کشور رو به بهبود می‌رود.
تسنیم: در حال حاضر رشد علمی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کشور ما از نظر علمی در مرحله‌ای قرار دارد که پیش از این نیز قرار داشته و نمی‌توان گفت که جایگاه علمی کشور نسبت به گذشته تفاوت آنچنانی داشته است اما بحث اصلی من این است که ما هنوز موفق به رفع مشکلات داخلی نشده‌ایم، از شما خواهش می‌کنم به عنوان یک رسانه ملی این را بازگو کنید.
ببینید ما هزینه‌های بسیار سنگینی برای تحقیقات و مقالات می‌دهیم اما روند به نتیجه رسیدن آنها دقیقاً بدین شکل است که کشورهای غربی بدون هزینه حتی یک ریال به نتایج علمی ما دست می‌یابند و آنها را تبدیل به محصول و ثروت می‌کنند.
چه دلیلی دارد که ما نتایج علمی کشور خود را در اختیار غرب قرار دهیم؟ آیا غیر از این است که برخی از نتایج علمی کشور باید در داخل حفظ شود و از آنها در راستای تولید ثروت استفاده کرد؛ شما کشوری مثل امریکا را در نظر بگیرید، امریکا برای خودش حد و مرز دارد و حاضر نمی‌شود که هر یافته علمی خود را در اختیار دیگر کشورها قرار دهد.
ما نیروی جوان فوق‌العاده‌ای در کشور داریم و هزینه‌های زیادی برای آنها می‌کنیم، این درست نیست که منابع مالی و نیروی جوان کشور ما هزینه شوند و سودش را کشورهایی مانند استرالیا، کانادا، آلمان، سوئد و کشورهایی که ISI می‌پذیرند، ببرند؛ بله این درست است که ISI قدرت علمی کشور ما در دنیا را نشان می‌دهد اما دلیلی ندارد که تمامی یافته‌ها و تولیدات علمی ما در اختیار کشورهای غربی قرار بگیرد.
مسئله دیگر، تولیدات علم بر اساس نیازهای داخلی کشور خودمان است؛ باید به گونه‌ای در کشور تولید علم کنیم که نیازهای داخلی کشور خودمان رفع شود. در واقع علم باید کاربردهای داخلی برای ما داشته باشد. اگر چنین عمل کنیم، در آینده‌ای نزدیک ما واقعاً هیچ نیاز داخلی برای کشور نداریم و هیچ موضوعی بر روی زمین نمی‌ماند.
در اقتصاد مقاومتی دانشگاه‌ها نقش اصلی را ایفا می‌کنند چرا که با تولید در هر زمینه‌ای مشکلات همان زمینه را می‌توانند حل کنند مثلاً زمینه‌هایی مانند ریزگردها، ازدواج، بیکاری، بومی کردن صنعت، بالا بردن تولید داخلی، جلوگیری از قاچاق، مصرف سوخت، انرژی و بسیاری موارد دیگر که بحث علمی راهکارهای زیادی برای آنها ارائه می‌کند.
با این تفاسیر، دانشگاه‌های ما باید عملکرد مناسبی داشته باشند، به آنها بها داده شود و از آنها حمایتهای مالی و تسهیلاتی به عمل آید؛ باید باور کرد که دانشگاه‌ها جایگاه بسیار مهم و مؤثری را در این موارد به خصوص در اقتصاد مقاومتی ایفا می‌کند.
من از زمانی که 16 ساله بودم در دانشگاه بودم زمانی را مشغول به درس خواندن بودم و زمانی هم تدریس می‌کردم لذا با تمام مسائل آن آشنا هستم؛ جالب است بدانید که یکسری از تولیدات علمی در کشور ما هیچ اثری بر کشور ندارند، با این وجود ما سعی در افزایش میزان تولیدات و مقالات در آنها می‌کنیم که در نهایت رتبه علمی ما در دنیا بالاتر رود، خب این دقیقاً گول زدن خودمان است چرا که بالا رفتن رتبه علمی ما در جهان در برابر عدم وجود نتیجه برای کشور ارزشی ندارد؛ ما نباید به هر قیمتی رتبه علمی کشور را در دنیا بالا ببریم، در واقع علم باید موضوعات روز کشور را حل و فصل کند.
تسنیم: آقای دکتر! به جز مواردی که ذکر کردید، چه آسیبهای دیگری در کمین رشد علمی کشور هستند؟
اگر یک سری موارد را در زمینه علمی کشور حل و فصل نکنیم، آسیبها بیشتر می‌شود؛ نخستین موضوع این است که طرح ما در کشور یک سند جامع است، این طرح را اول نظام و سپس وزارت علوم باید ارائه کنند؛ در واقع سند بالا دستی وظایف و مشکلات حوزه‌های مختلف را مشخص می‌کند و سپس مشکلات را کانالیزه شده در اختیار وزارت علوم قرار دهد و وزارت علوم آنها را در میان دانشگاه‌های مختلف کشور با توجه به تخصص آنها قرار می‌دهد تا این مشکلات رفع شوند مثلاً مشکلات مربوط به علوم انسانی در کشور را تنها حوزه‌های علمیه می‌توانند حل و فصل کنند از طرفی در همان اسناد بالا‌دستی مشخص شده که چند درصد بودجه اختصاص به کارهای عملی، پژوهشی و تحقیقاتی اختصاص یافته است.
هچنین در همان اسناد بالا دستی رتبه‌بندی چهره‌های علمی کشور و افزایش حقوق آنها مشخص شده که همه این موارد بر اساس حل مشکلات کشور رقم می‌خورد یعنی در واقع هر شخصیت علمی در هر رشته‌ای باید برای ارتقای درجه علمی خود به موضوعات و مشکلات کشور بپردازد به عنوان مثال در زمان فعلی، دانشمندان و چهره‌های علمی کشور باید در راستای اقتصاد مقاومتی تحقیقات و پژوهشهای خود را ارائه دهند که اگر این کار به درستی صورت گیرد نه تنها رتبه علمی آن شخص بالا می‌رود بلکه مشکلی از مشکلات کشور حل می‌شود؛ متأسفانه این کار به درستی در کشور صورت نمی‌گیرد و نتیجه تحقیقات و مقالات به صورت ISI در اختیار دیگر کشورها قرار می‌گیرد، در واقع این موش و گربه بازی در ارائه مقالات و تحقیقات موجب آسیب به کشور می‌شود.
متأسفانه در زمان کنونی بسیاری از دانشمندان البته با عرض شرمندگی، به مقاله‌‌بازهایی تبدیل شده‌اند که تنها با افزایش تعداد مقالات خود رتبه علمی خود را بالا می‌برند در حالی که این مقالات یک ریال برای کشور ارزشی ندارند.
پس بنابراین اگر ما اسناد بالا دستی در کشور و وظایف وزارت علوم را به درستی مشخص کنیم و بودجه‌ای مشخص یعنی درصدی از درآمدهای ناخالص کشور را به آن اختصاص دهیم، می‌توانیم شاهد پیشرفت و حل مشکلات کشور را داشته باشیم.
متأسفانه در چند سال اخیر شاهد کاهش بودجه کشور به دلایل مختلف از جمله بحث برجام بودیم که این موضوع خود به خود موجب کاهش رشد علمی کشور می‌شود؛ اگر ما بخواهیم بیش از این در مبحث علمی آسیب نبینیم، باید منابع مالی و حمایتهای تسهیلاتی همواره پایدار و مسمتر باشند.
تسنیم: با این تفاسیر شما روند کاهشی رشد علمی کشور را تأیید می‌کنید؟
بله؛ همه اساتید و چهره‌های علمی کشور بر این موضوع اتفاق نظر دارند؛ برخی از اساتید هم بر این باورند که این روند کاهشی دارای زمینه‌های سیاسی است که بنده امیدوارم که چنین نباشد، یکی از دلایل این روند هم قطعاً کمبود منابع مالی در این زمینه است.
تسنیم: از نظر شما عملکرد چند سال اخیر وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دیگر دستگاه‌هایی که در این حوزه فعالیت دارند، چگونه بوده و آیا این عملکرد رضایت‌بخش بوده است؟
اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم، باید ریز اطلاعات و کارهای این سازمانها را داشته باشیم اما از آنجایی که ما در متن دانشگاه فعالیت می‌کنیم، متوجه کند شدن سرعت کارهای این دستگاه‌ها می‌شویم اما باز هم چون اطلاعات دقیقی از روند فعالیت این سازمانها ندارم، نمی‌توانم نظر قطعی بدهم.
تسنیم: در راستای همین موضوع یعنی روند کاهش رشد علمی کشور که مقام معظم رهبری هم به آن اشاره کردند، برخی از مسئولان کشور این روند را تأیید نمی‌کنند و برخی تشکیکها در این خصوص شده است؛ نظرتان درباره این موضوع چیست؟
این که رهبری درباره چنین روندی ابراز نگرانی می‌کنند قطعاً باید نگران بود چرا که ایشان اطلاعات و بصیرتشان از همه بیشتر و بالاتر استو بنده هم تقریباً با بسیاری از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها ارتباط دارم و همه بر این روند کاهشی اتفاق‌نظر دارند، پس نمی‌توان آن را انکار کرد.
تسنیم: موضوع دیگر مؤلفه‌های رشد علمی کشور است، از نظر شما این مؤلفه‌ها شامل چه چیزهایی می‌شوند؟ الزامات این مؤلفه‌ها چیست؟
توجه به دانشگاه‌ها، توجه به اعضای هیئت علمی، تنظیم و تولید آیین‌نامه‌هایی برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، روند مشخصی بر اساس حل مشکلات و موضوعات روز کشور برای ارتقای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مباحث مالی از مؤلفه‌های مهم در رشد علمی کشور هستند.
در بحث مالی باید ببینیم که یک کشوری مثل امریکا چند درصد از تولید ناخالصی را به مباحث علمی و تحقیقاتی اختصاص می‌دهد و سپس آن را با کشور خود مقایسه کنیم که متأسفانه با این مقایسه درمی‌یابیم که این میزان به شدت در برابر کشورهای دیگر پایین است.
در بحث ارتقای درجه علمی اعضای هیئت علمی باید یک رقابتی میان آنها وجود داشته باشد که چنین رقابتی در گذشته تا حدودی وجود داشت اما متأسفانه در حال حاضر چنین دغدغه‌ای وجود ندارد چرا که افراد در شرایط فعلی تنها به دنبال رفع نیازهای اولیه زندگی شخصی خود هستند و رقابت و کار پژوهشی برای آنها موضوعیت ندارد.
باید هر رشته و زمینه علمی در کشور مثلاً علوم مهندسی، پزشکی، هسته‌ای، نقشه‌برداری و دیگر موارد موضوعات روز و مشکلات کشور را مشخص کنند و اساتید بر اساس آنها مقاله ارائه کنند که این موضوعات و مشکلات رفع شوند.
امروزه اساتید برای بالا رفتن رتبه علمی خود مقالاتی ارائه می‌دهند که اصلاً برای کشور ارزشی ندارند که این روند باید تغییر کند؛ این یک مؤلفه مهم است که روند تولید مقالات بر اساسی تدوین شود که حل مشکلات و موضوعات روز کشور را در پی داشته باشد.
تسنیم: این عدم رقابت نه تنها میان اعضای هیئت علمی بلکه میان دانشجویان کشور نیز دیده می‌شود.
بله دقیقاً! امروزه دغدغه دانشجویان گرفتن مدرک و اشتغال برای رفع نیازهای شخصی خودشان است و رقابت میان آنها کاملاً از بین رفته است.
من به عنوان یک شخصیت علمی در کشور می‌گویم که این حجم نیروی انسانی متعد به کار، با‌اخلاق، متفکر و توانمند که ما در اختیار داریم را هیچ کشوری در دنیا ندارد. چرا ما نباید از این نیروی انسانی استفاده کنیم.
من خودم یک دانشجوی مازندرانی داشتم که در دوره کارشناسی خود، فنونی را از صنعت برق شناسایی کرده بود که شامل فنون روز کشور امریکا در آن زمان می‌شد؛ با وجود اینکه در شرکت توانیر مشغول به کار بود و توسط دستگاه‌های داخلی کشور شناسایی شده بود، تسهیلات و مبالغ سنگینی که کشورهای دیگر به او پیشنهاد کردند در نهایت موجب شد که به کشور دیگری برود و در آنجا مشغول به کار شود.
این موارد بسیار زیاد هستند و تا حدودی هم می‌توانند توسط اساتید دانشگاه و اعضای هیئت علمی حل شوند؛ در واقع امروزه یک استاد دانشگاه تنها وظیفه هدایت علمی دانشجو را به عهده ندارد؛ هدایت فکری، اخلاقی، رفتاری، ایجاد عرق ملی، عشق و علاقه به سرزمین از وظایف اساتید دانشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی است.
نیروی انسانی در کشور ما به درختی پر از هلو می‌ماند که اگر ما از آنها غفلت کنیم افراد دیگری آنها را می‌چینند و می‌برند.
انتهای پیام/
