«نمونهسازی کاربردی» راه نجات جلسات گفتمانی است
کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تأکید بر اینکه «نمونهسازی کاربردی» راه نجات جلسات گفتمانی است، معنا و ضرورت «نمونهسازی» از نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، دوره «تبیین مدیریت شهری از منظر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» در حوزه علمیه مروی تهران برگزار می شود. حجت‌الاسلام و المسلمین علی کشوری، کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در این دوره یازده روزه به تبیین مدیریت شهری به‌عنوان دومین نمونهسازی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می‌پردازد.
در بخشهای قبلی گزارش دیدیم که حجت‌الاسلام والمسلمین کشوری، به نقد نوع برنامه‌ریزی فعلی در حوزه مدیریت شهری پرداخت؛ وی با بیان اینکه «درحال حاضر تعریف مشخصی از مدیریت شهری وجود ندارد» و «مدیریتهای شهری، ریشه سکولاریسم است» تأکید کرد: باید مدیریت شهری را به‌سرعت بازتعریف کنیم؛ چرا که مدیریت شهری حتی بر امنیت ملی نیز تأثیرگذار است. وی تهران را با نگاه هویت اسلامی یک شهر از دست رفته دانست و افزود: «با این شرایط حتی مشهد هم به‌زودی یک شهر توریستی خواهد شد.»
دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ادامه با تأکید بر اینکه «با نگاه تمدن‌ساز، الآن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در رأس امور است»، به نقد و بازتعریف متدولوژی مدیریت کسب دانش پرداخت. وی اساسی‌ترین مشکل مدیریت دانش و تحقیقات فعلی را این دانست که منجر به «تفکر» نمی‌شود. کشوری در ادامه با طرح مراحل پنجگانه کسب دانش و تفکر «حسن‌الاستماع»، «تضارب»، «کتابت»، «نظام مقایسه» و «حسن السؤال» را روش جایگزین الگو برای تحقیقات و کسب دانش «تفکر محور» دانست.
بخش سوم گزارش تقدیم خوانندگان می‌شود.
بخشهای قبلی گزارش را {اینجا و اینجا} ببینید.
***************************
** «نظام مفاهیم الگو» نیاز به بررسی لایه به لایه دارد
حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری در ابتدا با بیان اینکه موضوع بحث عبارت از تبیین تفصیلی معنای «مدیریت شهری» براساس مفاهیم «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» است، خاطرنشان کرد: همان‌طوری که از عنوان این دوره برمی‌آید ما می‌خواهیم براساس یک سری مفاهیم پایه راجع به مسأله مدیریت شهری اظهار نظر کنیم. آن مفاهیم پایه، مفاهیمی هستند که اگر به آنها توجه شود، درکهای کاربردی ما - از جمله درک ما از مسئله مدیریت شهری - تغییر پیدا خواهد کرد. در واقع بنده می‌خواهم این مسأله را به‌صورت اجمالی مطرح کنم که دنیای مفاهیم شبیه به دنیای ساختمانهاست؛ همانطور که بار طبقه بالایی یک ساختمان روی طبقات زیرین است و هرچه بالاتر می‌رویم باید یک مسیری را طراحی کنیم که آن فشارها به شکل خاصی به ستونهای ساختمان و به طبقات زیرین و زیربنای ساختمان منتقل شود، در دنیای مفاهیم هم بحث به همین شکل است؛ یعنی یک سری از مفاهیم همیشه زیربنای سایر مفاهیم هستند. وقتی وارد حوزه تحلیل می‌شویم نباید اینطور تلقی کنیم که ما فقط با یک سطح از مفاهیم روبرو هستیم؛ خیر؛ نظام مفاهیم به یکدیگر ارتباط داشته و به یکدیگر وابسته هستند. نمی‌توانید برخی از مفاهیم را بدون درک برخی دیگر از مفاهیم توضیح داده و تشریح کنید. بنابراین وقتی وارد مباحثی مانند مدیریت شهری یا نظام برنامه‌ریزی با نگاه فکر اسلامی می‌شویم، شنونده دقیق و محقق باید در ذهن خود به این سمت برود که به تدریج مفاهیم بنیادین را شناسایی کند و بر آن مفاهیم مسلط شود تا بتواند با آن تحلیل ارائه شده ارتباط خوبی برقرار کند.
وی افزود: اگر در بحثی مانند مدیریت شهری تنها با یک دسته از مفاهیم روبرو بودیم کار خیلی سخت نبود، اما وقتی مفاهیمی که در این دوره استفاده می‌شوند - مثل مفهوم تَعَرّف، مفهوم محله‌محوری، مفهوم عدم تمرکز در مدیریت و امثالهم - به مفاهیم پایه دیگری وابسته هستند، دقت نسبت به مباحث باید ارتقاء پیدا کند.
** «تفکر پنج مرحله‌ای» و «نمونهسازی»؛ دو تدبیر برای ارتباط با نظام مفاهیم الگو
کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان اینکه بنده از شما خواهش می‌کنم برای اینکه بتوانید با این «نظام مفاهیم» ارتباط بگیرید، دو کار را حتماً جدی بگیرید، ادامه داد: اول این که سعی کنید مطابق پنج مرحله‌ای که عرض شد، روی مباحث الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تفکر کنید. این حجم از دقت باعث می‌شود لایه‌های متفاوتی از آن نظام مفاهیم را در ذهن خود طبقه‌بندی کنید. به دلیل اینکه این یک بحث چند لایه است، باید چند مرحله راجع به آن تأمل کنید؛ این نکته اول بود. نکته دوم آفتی است که ما خواستیم از آن آفت هم عبور کنیم. معمولاً در بحثهای تحلیلی، بحث به شکلی بیرون می‌آید که مخاطب خیلی نمی‌تواند با این نظام مفاهیم به‌سادگی ارتباط بگیرد. لذا ما یک تدبیر دومی نیز در نقشه راه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اندیشیده‌ایم که به انتزاع و کلی‌گویی مبتلا نشویم. آن تدبیر دوم این است که به سمتی رفته‌ایم که با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت «نمونهسازی» کنیم. یعنی سعی کرده‌ایم آن مفاهیم بنیادین را به کاربرد برسانیم تا ابتدا مخاطبِ محقق ما کاربرد آن نظام مفاهیم را ببیند؛ بعد به‌خاطر شوق و انگیزه‌ای که معمولاً به‌خاطر کاربردی بودن و کارآمدی در ذهن انسانها ایجاد می‌شود، به سمت مفاهیم پایه‌ای‌ترِ تحلیل علاقه پیدا کند. بنابراین مقدمه دوم هم در این قسمت جای خود را نشان می‌دهد؛ وقتی می‌خواهید مخاطب را دعوت کنید که به یک مسأله مهم فکر کند، دو راه پیش رو هست؛ یک راه این است که شروع کنید و ریشه‌های فکری مطلب را توضیح دهید. در این روش به دلیل اینکه ریشه‌های فکری یک مقدار انتزاعی‌تر بوده و قابل لمس نیستند، برای قاطبه نخبگان و محققان انگیزه ایجاد نمی‌شود؛ اما وقتی براساس آن ریشه فکری و مفهوم پایه، کارآمدی را نشان دادید، انگیزه‌ای در مخاطب ایجاد می‌شود که به این سمت برود که ریشه‌هایی را نیز که منجر به این کار شده بررسی کند. این سِرّ نمونهسازی با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است. اصلی‌ترین هدف این روش هم این است که می‌خواهد ظرفیت تفاهم را میان نخبگان ارتقا دهد. نباید همه کار را به دوش آن شنونده یا محقق انداخت؛ بلکه باید کار را تسهیل کرد و در اختیار آنها قرار داد. البته کار فکری سنگین برای شنونده باقی خواهد ماند، اما به هر حال شما با این مدل نمونهسازی به او انگیزه‌ای خواهید داد.
** می‌خواهیم از نگاه مدیریت شهری با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در دوران مبارک جمهوری اسلامی استفاده کنیم/کارآمدی قوی، دقت محاسبات را نشان می‌دهد.
وی در پاسخ به این سؤال که برخی از دوستان بعد از جلسه گذشته پرسیدند که چرا بر این دو مقدمه خیلی اصرار کردید؟ گفت: برای اینکه اگر کسی به این دو مقدمه توجه کند، با مفهوم جدید مدیریت شهری ارتباط بهتری برقرار می‌کند. ما که نمی‌خواهیم دوره‌ای برگزار کنیم که در آن اظهار فضل کنیم و مثلاً یک کتابی برای گوشه کتابخانه‌ها تدوین شود؛ بلکه می‌خواهیم از نگاه مدیریت شهری با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در دوران مبارک جمهوری اسلامی استفاده کنیم؛ حکومتی که حتی در اختیار پیامبران گذشته هم نبوده است. حال می‌خواهیم از این فرصت تاریخی استفاده کرده و به سمت بازتعریف مدیریت شهری با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت حرکت کنیم. لذا باید هرچه می‌توانیم بحث را قابل تفاهم‌تر ارائه دهیم. بنابراین جایگاه و اهمیت نمونه‌سازی‌ها در این نقطه مشخص می‌شود. یعنی گاهی شما به‌صورت انتزاعی یک سری از مفاهیم را مطرح می‌کنید؛ گاهی هم یک ماشین می‌سازید که حرکت می‌کند؛ بیننده محقق متوجه می‌شود که صدها محاسبه مکانیکی و الکترونیکی و غیره در ساخت این ماشین به‌کار گرفته شده است. انسان از یک کارآمدی قوی دقت محاسبات را متوجه شود؛ اما برعکس این روش شاید برای همه امکان نداشته باشد. مثلاً وقتی شما یک بحث ذهنی قوی را مطرح می‌کنید، الزاماً مخاطب شما به این نتیجه نمی‌رسد که می‌توان از این بحث در اداره جامعه نیز استفاده کرد.
** معنا و ضرورت «نمونهسازی»ها/همه نمونه‌ها بر محور «هدایت» شکل می‌گیرد
دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اشاره به اینکه معنای نمونهسازی این است که باید بحث را از تحلیل مسئله در کاربردها شروع کنیم، افزود: حتماً همه شما با این گزاره بنیادین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت آشنا هستید که اداره جامعه از منظر الگو، «هدایت بنیان» است. ما می‌توانستیم بحث را از این نقطه شروع کنیم و در یک فضای محض نظری، ابتدا مفهوم هدایت را تعریف کنیم و بگوییم چرا باید بنیان همه امور در جامعه – همه امور که عرض می‌کنم یعنی مثلاً بنیان اقتصاد، بنیان آموزش، بنیان دفاع و امنیت، بنیان مسائل اجتماعی، بنیان مسائل شهری و خلاصه همه مسائل - بر پایه هدایت باشد. اگر به این شکل بحث شده بود، ذهن شما یک‌طور دیگری شکل می‌گرفت؛ بسیار هم طولانی بود؛ اما تصویر الگو را از مدیریت شهری براساس مفهوم «هدایت بنیان بودن» نشان می‌دهیم؛ بعد مخاطب دقیق و محقق مشاهده خواهد کرد که همه تحلیلها یک اصل محوری را دنبال کرده و به دور یک قمر می‌چرخد و آن قمر هم «مسئله هدایت» است.
وی با بیان اینکه در جامعه علمی ما معایب زیادی وجود دارد، خاطرنشان کرد: یکی از آنها این است که بحث را از فضای نظری شروع می‌کنند. ما بعد از سال 1390 که «دوران پرورش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» را شروع کردیم، چندهزار جلسه برگزار کردیم؛ اما کمتر از چند صد جلسه بحث را از مبانی نظری آغاز کردیم. همیشه بحث را از تحلیل یک مسئله شروع کرده و کار را به حوزه مبانی نظری رساندیم.
وی افزود: پس مقدمه دوم این است که اگر می‌خواهید مسأله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را فهم کنید، توصیه می‌کنم که حتماً به بررسی نمونه‌هایی که الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پیشنهاد داده بپردازید و برای فهم الگو از مفاهیم بنیادین شروع نکنید. دوره‌های «تربیت کارشناس» که ما برای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار می‌کنیم نیز بر این پایه شکل گرفته است. یعنی با کمک خود کسانی که مرحله «حسن‌الإستماع» را راجع به الگو گذرانده و یک درک اجمالی راجع به الگو دارند - زیر نظر یک مربی - وارد تحلیل یک نمونه می‌شویم. آن وقت آنها با سرعت بیشتری با معنای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارتباط برقرار می‌کنند.
** تأکید بر «نمونهسازی» به‌جای برگزاری همایشها و جلسات نظری صرف
حجت‌الاسلام والمسلمین کشوری، با اشاره به اینکه تاکنون با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، سه نمونهسازی انجام گرفته است، اضافه کرد: نمونهسازی اول همان پیشنهادی بوده که ما برای برنامه ششم کشور ارائه دادیم. برنامه ششم کشور یک برنامه عملیاتی و کاربردی است و قرار است کشور به مدت پنج سال براساس آن اداره شود. ما راجع به همین مسئله راهبردی یک پیشنهاد ارائه دادیم. گزارشهایی که هم از دوستانی که کمک ما می‌کردند - یعنی آن طایفه‌ای از مؤمنین که ایستادند و این کار را جلو بردند - و هم از دوستانی که از بیرونِ مجموعه کار را پیگیری می‌کردند، به ما رسید حاکی از این بود که - نسبت به آن زمانی که یک همایشی برگزار شد - ارتباط خیلی راحتی با بحث برقرار کردند.
وی با بیان اینکه در همایشها ده سخنران راجع به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت صحبت می‌کنند، اما وقتی سخنرانی به اتمام رسید به‌جای اینکه بر تبیین افزوده شده باشد، بر ابهام مسئله افزوده شده است، افزود: تنها خروجی جلسه این است که مخاطبان می‌گویند چقدر آدم باسوادی بود! اما بعد از همایش، مخاطبان نمی‌توانند یک مسیر روشنی را پیگیری کنند. یک زمانی یکی از دانشجویان متعهد و انقلابی - از باب گله - به بنده می‌گفت که وقتی پای سخنرانی فلان حاج آقا می‌نشینیم، در حین سخنرانی به ما حالت انبساط دست می‌دهد و یک شوق عجیبی برای پیگیری مسئله پیدا می‌کنیم، اما وقتی سخنرانی تمام می‌شود به همدیگر نگاه می‌کنیم و می‌گوییم که حال باید چه کنیم! هیچکس هم نمی‌داند که باید بعد از آن چه کند.
** «نمونهسازی کاربردی» راه نجات جلسات گفتمانی است
کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اشاره به اینکه این وضعیت جلساتی است که در حوزه دینی برگزار می‌شود، ادامه داد: مخاطب بعد از این جلسات، به یک نقشه روشن نمی‌رسد؛ به دلیل اینکه فقط درباره مبانی بحث می‌کنند. مثلاً شما پای درس فلان استاد که بنشینید، کلاً راجع به «ولایت الهیه» برای شما صحبت می‌کند؛ یا فلان استاد کلاً راجع به «حکمت متعالیه» برای شما صحبت می‌کند؛ بر سر درس استاد سوم هم که بنشینید، او هم راجع به مفهوم کلی دیگری صحبت می‌کند. بعد وقتی به هر سه استاد که هر سه هم دارای سه مبنای مختلف هستند رجوع و پرسیده می‌شود که چه بر مبنای ولایت الهیه، چه بر مبنای حکمت متعالیه و چه بر مبنای فلان مبنایی که شما دارید حالا مثلاً با مسئله «پیشگیری از جرم» چه‌کار کنیم، هیچیک جواب روشنی نمی‌دهند.
وی افزود: چون در هفته قوه قضائیه هستیم، بنده می‌خواهم با حضرت آیت‌الله آملی لاریجانی اظهار همدردی کنم؛ قوه قضائیه دنبال پیشگیری از جرم است؛ نخبگان ما هم همه ملا و فاضل و باسواد هستند و کسی در سواد آنها تردیدی ندارد؛ اما به هر حال از دل جلسات نخبگانی، کمک تئوریک به قوه قضائیه نمی‌رسد.
دبیر شرای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: شما می‌توانید این شرایط را با سایر حوزه‌ها هم تطبیق بدهید؛ مثلاً در «حوزه مدیریت شهری» هم همین اتفاق در حال رخ دادن است. در جمهوری اسلامی جلسات گفتمانی متعددی برگزار می‌شود. اگر از یک جوان علاقه‌مند و پرانرژی که 20 الی 25 سال سن دارد بپرسید که آیا این موضوعات علمی را بررسی کرده با خیر؛ شاید به شما بگوید که من در صد الی صد و پنجاه جلسه شرکت کرده‌ام؛ اما به دلیل اینکه نمونهسازی انجام نمی‌شود، کارها به بن‌بست می‌رسد.
وی افزود: این روش، راه نجات جلسات گفتمانی است. سالیانه همایشها و سمینارهای زیادی برگزار می‌شود، اما کسانی که برای ارائه می‌آیند، همیشه تحلیلهای کلی خود را مطرح کرده‌اند. درحالی‌که در جلسات علمی باید براساس مفاهیم پایه، نگاههای کاربردی مطرح شود، یا به تعبیر ما «نمونهسازی» صورت گیرد. ویژگی‌ای که می‌توانید با آن ارزیابی کنید که یک همایش یا یک جلسه علمی از جنس جلسات کاربردی است یا از جلسات بنیانی که به کاربرد منتهی نمی‌شود، این است که جلسات نمونهسازی همیشه «حول یک مسئله» شکل می‌گیرد. فرض بفرمایید در یک دوره «روش پیشگیری از جرم در جمهوری اسلامی» را بحث می‌کنند؛ یعنی این مسئله را محور قرار می‌دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین کشوری در ادامه به تبیین نمونه‌سازیهایی که پیش از این با نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انجام گرفته پرداخت، که گزارش آن در روزهای بعد منتشر خواهد شد.
انتهای پیام/*
