موزه عصارخانه شاهی اصفهان نمونه تلاقی سنت و صنعت

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، میدان نقش‌جهان در خود مکان‌هایی دارد که برای بازدید از آن‌ها باید چند روزی را صرف آن کنید، میدان نقش‌جهان تنها در مسجد امام(ره)، مسجد شیخ لطف‌الله و عالی‌قاپو خلاصه نشده است.

وقتی‌که گرداگرد میدان نقش‌جهان گشت‌وگذار کردید و از مسجد امام(ره)، مسجد شیخ لطف‌الله و عالی‌قاپو و بازارهای دورتادور میدان دیدن کردید و البته تیمچه‌های بازارها را نیز نادیده نگرفتن بازهم دست‌خالی نروید و به عصارخانه شاهی نیز دیدن کنید.

این میدان مستطیل زیبا در خود جاذبه‌های پنهانی دارد که دیدن آن خالی از لطف نیست یکی از مکان‌ها در ابتدای بازار مخلص، بازار قنادی‌های اصفهان است، عصارخانه شاهی جاذبه‌ پنهان در دل میدان نقش‌جهان که حکایت از روزهایی دارد که اصفهانی‌ها برای عصاره‌گیری دانه‌های روغنی به این مکان مراجعه می‌کردند.

در واقع در آن زمان بازار نقش‌جهان مرکز و قلب تپنده اصفهان بوده، بازاری که گرداگرد آن مسجد قرار داشته و 2 دنیا را به مردم هرروز گوشزد می‌کرده است.

این عصارخانه در دوره شاه‌عباس اول هم‌زمان با ساخت میدان زیبای نقش‌جهان ساخته شد در واقع به گفته بزرگان و تاریخ نویسان عصار خانه‌ها در دوره صفویه رونق فراوانی می‌گیرند.

در کتاب تاریخچه عصارخانه‌ها نوشته عباس بهشتیان آمده است: "به‌طور کلی اصفهان 17 عصارخانه داشت که متأسفانه در قرن اخیر 13 عصارخانه ویران شد، در میان 4 عصارخانه باقیمانده از همه کهن‌تر عصارخانه کوچه جهودها است که در مجاورت کوی قندیل سازها قرار دارد و شگفت‌ آنکه ازهر جهت کامل و سالم است.

عصارخانه دیگر نزدیک گرمابه شیخ بهایی(کوچه جماله) واقع است که با همان شیوه قدیمی اداره می‌شود، سومین عصارخانه، شاهی نام دارد و در بازار مخلص، هم زمان با مدرسه ملاعبدالله و دیگر آثار تاریخی شاه‌عباس کبیر ساخته شده است. چهارمین عصارخانه پانسنگ پاسنگ نام دارد و در محله پاسنگ واقع است؛ اهمیت این آثار بیشتر از آن رو است که از اصول فنی و شیوه حمل و نقل ستون‌های سنگین و صعب الانتقال در دوران معماری گذشته نشان دارد.

این نوع کارخانه نخست در اصفهان تأسیس یافت و بعد به نواحی اطراف آن سرایت کرد، به‌گونه‌ای که در استان اصفهان نزدیک به پنجاه کارخانه روغن‌کشی وجود داشت.

عصارخانه شاهی نسبت به سایر عصارخانه‌های اصفهان معماری و بنای آن بهتر باقی مانده است، بنایی که در سال 81 سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اقدام به بازسازی بخشی از بازار کرد که اکنون در دست میراث قرار دارد و به عنوان موزه عصارخانه شاهی و مرکز مطالعات و فرهنگ عامه اصفهان فعالیت دارد.

در واقع عصارخانه شاهی به عنوان یک موزه برای نشان دادن صنعت اصفهانی‌ها در زمان صوفیه در رشته روغن‌گیری و افشره‌گیری است.

سقف‌های عصارخانه شاهی اصفهان چشمه‌ای است که با نورگیرهایی که در آن قرار دارد فضایی خاص به محیط داده است در این عصار خانه  چندین محوطه وجود دارد که شامل انبار کیسه‌های دانه‌های روغنی و فضای شمال محل نگهداری خمره‌های روغن بوده است.

دیوارها و سقف این بنای صنعتی سنتی همه از کاه‌گل بوده که با تنفس عمیق بوی کاه‌گل‌هایی که در فضا معلق هستند را به‌خوبی می‌توانید استشمام کنید.

علیرضا جعفری زند کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به عصارخانه شاهی گفت: عصار خانه‌ها اصولاً از چند اصل تبعیت می‌کردند، اصولاً چند ورودی داشته‌اند که مربوط به مشتریان، محل عبور و مرور حیوانات و فروش بوده است.

وی گفت: این عصارخانه نیز با متراژ قبلی 1800 متری بوده که امروز متراژی نزدیک به 380 متر رسیده اما همین هم غنیمتی برای آشنایی نسل‌های جدید با این مقوله است

این کارشناس افزود: در عصار خانه‌ها دو سنگ بزرگ بر روی‌هم سوار بوده که توسط حیوان به چرخش در می‌آمده البته قبل از آن دانه‌ها را بو می‌دادند که ترد و شکننده شود و پس از آن با حرکت حیوان این دانه‌ها خرد می‌شدند.

وی بیان کرد: در قدیم عصاری از مشاغل مهم آن روزگار بوده با توجه به اینکه تولید روغن از دانه‌های گیاهی به 7 هزار سال پیش برمی‌گردد و شغل با قدمتی بوده است.

عصارخانه شاهی در اصفهان نمونه صنعتی بی‌بدیل است که ارزش دیدن را دارد مکانی بکر برای گردشگری که نسبت به سایر آثار دیدنی اصفهان دیده نمی‌شود.

انتهای پیام/