فرش دستباف؛ نیازمند اتخاذ سیاست‌های حمایتی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، بدون شک سابقه قالیبافی در خراسان جنوبی به سال‌های بسیار دور باز می‌گردد و فرش‌هایی که سایه نام این منطقه و روستاهایی نظیر مود و درخش بر سر آن‌ها افتاده از مشهور‌ترین فرش‌های ایران بوده‌اند.

قالیبافی از زمان حکومت شاهرخ میرزا حدود 600 سال پیش در منطقه خراسان جنوبی رواج داشته است و از تاریخ نویسان قرن دهم نظیر مقدسی نقل شده است که قالی و سجاده در نواحی کوهستانی بیرجند شهرت دارد.

مک گرگور که در حدود سال‌های 1780 از بیرجند دیدن کرده است می‌گوید بیرجند بر سر راه کرمان، یزد، هرات و سیستان واقع شده است از این رو بازرگانان شهرهای مختلف به اینجا رفت آمد می‌کنند و تنها کالای ارزشمندی که در بیرجند تولید می‌شود قالی است.

در سال‌های 1300 تا حدود 1322 ه.ش که در این دوره به خاطر وقوع جنگ به ویژه عواقب حاصل از آن علی رغم تولیدات نسبتا خوب روستاهای مود و درخش و حتی خود شهر بیرجند رکود و آشفتگی خاصی در وضع صادرات و فروش فرش بیرجند به وجود آمد.

از ابتدای سال‌های دهه 1330 هجری شمسی دوران شکوفایی و تجدید حیات فرش بیرجند آغاز شد یعنی با آغاز فعالیت تولیدکنندگان و بافندگان زبده و به تدریج قالی بیرجند شهرت گذشته را بازیافت و برخلاف برخی معضلات که امروزه گریبانگیر اکثر قالی‌های ایران است توانسته موقعیت مناسبی در کشورهای آمریکا، اروپا و ژاپن برای خود مهیا سازد.

از میان 250 رشته شناسایی شده و کددار صنایع دستی و هنرهای سنتی در کشور بیش از 40 رشته در استان خراسان جنوبی زمینه فعالیت دارند که قالی و قالیچه بافی از مهمترین آنها است.

رنگ‌های اصلی فرش‌های منطقه خراسان جنوبی با اسامی بومی است

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی اظهار داشت: 60 درصد فرش‌های تولیدی منطقه در حال حاضر با نقشه‌های ماهی هراتی (ریزه ماهی) افشان و لچک ترنج و 20 درصد خشتی بافته می‌شود.

محمد حسن کامیابی مسک بیان کرد: 20 درصد باقی‌مانده با نقشه‌های دیگر از جمله کله اسبی، جنگلی، گل فرنگ، سعدی، نائینی و دستبافته‌های عشایری بافته می‌شود.

وی با اشاره به رنگ‌های اصلی فرش‌های منطقه خراسان جنوبی با اسامی بومی است، افزود: کبود، لاکی، ماسی، کرم، علفی، سبز، پسته‌ای، خاکی، گل خار، شتری، بید مشکی، فولادی، پیازی مسی، گل انار، آتشی، تخم لاکی یا‌‌‌ همان قهوه‌ای سیر، دوغی، زرد کاهی، ترمه‌ای، سدری و شکلاتی نامگذاری شده است.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی تصریح کرد: مواد اولیه مصرفی تولیدات فرش منطقه خراسان جنوبی 35 تا 50 رج عمدتا نخ چله از نوع پنبه‌ای، خامه پشمی و گل ابریشم است که در قالیچه‌های بلوچی از چله پشمی استفاده می‌شود که تعداد محدودی قالیچه‌های چله ابریشم نیز بافته می‌شود.

کامیابی مسک با اشاره به شیوه‌های بافت فرش در منطقه خراسان جنوبی، اظهار داشت: قالی‌های تولیدی منطقه بر روی دارهای فارسی از نوع عمودی گردان با گره فارسی بافته می‌شود.

وی با اشاره به وضعیت قالیبافان در خراسان جنوبی، تصریح کرد: سهم نسبی فرش استان به کل کشور 4 درصد است که قالیبافان در استان خراسان جنوبی به لحاظ جنسیت به علت پایین بودن سطح دستمزد و درآمد کم به وسیله بانوان انجام می‌شود.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی با اشاره به اینکه 85 درصد قالیبافان در خراسان جنوبی خانم و تنها 15 درصد آن‌ها را آقایان تشکیل می‌دهد، گفت: در مجموع 5 هزار بافنده با تعداد 25 هزار دار قالیبافی فعال در این صنعت در خراسان جنوبی اشتغال به کار دارند.

کامیابی مسک بیان کرد: مراکز تولید شهری و روستایی فرش در استان شامل شهرستان‌های بیرجند، نهبندان، سربیشه، سرایان، فردوس، طبس، بشرویه، خوسف و زیرکوه است.

وی افزود: مهم‌ترین مراکز فرش بافی در مناطق روستایی درخش، آسیابان، رجنوک، مسک، خسروآباد، فضل آباد، نوغاب، مود، لانو، چاج، بمرود، افکشت، خوسف، شاذیله، شیرگ، تیغذر، سه قلعه، آیسک، ارسک و عشق آباد است.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی گفت: مراکز تولید قالیچه‌های بلوچی که در مناطق عشایری بافته می‌شود شامل شهرستان‌های قاین نظیر آبیز، زیرکوه و شاخنات و شهرستان سربیشه است.

فعالیت 16 تعاونی فرش دستباف در خراسان جنوبی

کامیابی مسک با اشاره به تعاونی‌های فرش بافی در خراسان جنوبی، اظهار داشت: 16 تعاونی فرش دستباف شهری و تعاونی فرش دستباف روستایی بیرجند، فردوس و بشرویه در استان در حال فعالیت است.

وی افزود: مراکز آموزشی استان در زمینه قالی بافی عبارت است از هنرستان کاردانش کوثر بیرجند، عقیله بنی هاشم قاین در مقطع دیپلم و همچنین آموزشکده فنی و حرفه‌ای دختران بیرجند در مقطع فوق دیپلم و دانشگاه بیرجند در مقاطع لیسانس فعالیت می‌کند.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی اظهار داشت: ارزش افزوده فرش در مناطق مختلف قالیبافی خراسان جنوبی بین 70 تا 80 درصد است.

کامیابی مسک با اشاره به وضعیت موجود هنر صنعت فرش دستباف در استان، تصریح کرد: در حال حاضر استان خراسان جنوبی قریب به تعداد 50 هزار نفر بافنده به صورت تمام وقت، پاره وقت و فصلی مشغول به کار قالی بافی هستند و میزان تولید سالانه فرش استان نزدیک به 160 هزار متر مربع تخمین زده می‌شود.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی گفت: تعداد واحدهای موجود دارای پروانه کسب دست اندر کار چرخه تولید فرش دستباف شامل فروش مواد اولیه، طراحی نقشه، ریسندگی، رنگرزی و فروش فرش دستباف 308 واحد در استان است.

85 درصد فرش‌های بافته شده خراسان جنوبی صادر می‌شود

کامیابی مسک بیان کرد: تعداد 28 کارگاه تولید غیر متمرکز و 2 کارگاه تولید متمرکز دارای مجوز در استان فعال است و بیش از 85 درصد تولیدات استان در زمینه فرش دستباف صادراتی و به کشورهای آمریکا، کانادا، آلمان، ایتالیا، سوئیس و دیگر کشور‌های اروپایی به ارزش تقریبا 15 میلیون دلار صادر می‌شود.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی تصریح کرد: در راستای سیاست‌های مرکز ملی فرش ایران و در اجرای ماده 77 قانون سازمان صنعت، معدن و تجارت اتحادیه تولید کنندگان فرش دستباف استان با مشارکت تمامی دست اندرکاران فرش دستباف با منظور هدایت، ساماندهی و حمایت از تولیدکنندگان، بافندگان و صنوف مرتبط با تولید فرش دستباف به صورت استانی تشکیل شده است.

کامیابی مسک بیان کرد: نمایندگی‌های اتحادیه بافندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف در تمامی شهرستان‌های استان دایر و بالغ بر 14 هزار نفر عضویت دارد.

وی افزود: در راستای ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات فرش دستباف و حمایت از بافندگان تحت پوشش کارگاه‌های متمرکز و غیر متمرکز فرش دستباف تعداد 64 مجوز شامل 30 مجوز تولیدکنندگان متمرکز و غیر متمرکز فرش دستباف، 8 مجوز قالیشویی، 6 مجوزه رفوگری، 12 مجوز پرداخت فرش، 4 مجوز نقشه کشی، یک مجوز طراحی فرش، یک مجوز نخ تابی و یک مجوز سازنده ابزار قالی بافی صادر شده است.

125 دوره آموزش قالی بافی در خراسان جنوبی برگزار شد

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: تاکنون تعداد 125 دوره آموزش قالی بافی در راستای 4 هزار و 861 از بافندگان خراسان جنوبی با ظرفیت 124 هزار و 476 نفر ساعت آموزش توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی برگزار شده است.

مهدی ماهگلی بیان کرد: تاکنون تعداد 10 دوره آموزش و اشتغال فرش در راستای 405 نفر از بافندگان استان با ظرفیت 4 هزار و 941 نفر ساعت آموزش برگزار شده است.

وی افزود: خوشبختانه از ابتدای دی ماه 1389 قانون بیمه کامل تامین اجتماعی مصوب مجلس شورای اسلامی در سطح کشور اجرایی شد که در این بیمه برمبنای 27 درصد حداقل حقوق کارگر محاسبه می‌شود که 7 درصد آن برعهده بافنده و 20 درصد توسط دولت پرداخت می‌شود.

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی تصریح کرد: در همین راستا تاکنون 5 هزار و 244 نفر از متقاضیان بیمه کامل تامین اجتماعی قالیبافان به ادارات تامین اجتماعی معرفی و از مزایای بیمه کامل برخوردار شده‌اند.

ماهگلی بیان کرد: برگزاری جشنواره فرش دستباف در سال‌های 87، 88 و 89 و تقدیر از 74 نفر از دست اندرکاران فرش دستباف استان و همچنین انتخاب سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی به عنوان بر‌ترین سازمان کشور در امور فرش در سال 1388 از اقدامات دیگر بوده است.

برگزاری 9 المپیاد فرش در خراسان جنوبی

وی افزود: برگزاری 9 مرحله المپیاد فرش در سال‌های 85 تا 93 و کسب مقام‌های اول رشته بافت و سوم رشته مرمت دانشجویی در سال 85، رتبه اول رشته رنگرزی و رتبه سوم رشته مرمت دانشجویی در سال 86 و کسب رتبه اول رشته بافت دانشجویی در سال 87 بخش از مقام‌های استان در المپیاد فرش بوده است.

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی تصریح کرد: از جمله مقام‌های دیگر استان خراسان جنوبی در المپیاد فرش کسب مقام اول رشته رنگرزی دانشجویی در سال 88، کسب رتبه دوم طراحی و سوم رشته بافت دانشجویی در سال 89، کسب رتبه دوم بافت دانش آموزی و رتبه سوم بافت دانشجویی در سال 90 و کسب رتبه اول رشته بافت دانشجویی است.

ماهگلی بیان کرد: در سال 92 نیز استان خراسان جنوبی رتبه دوم بافت دانش آموزی و سال 93 رتبه اول رشته بافت دانشجویی را در المپیاد کشوری فرش کسب کرده است.

7 هزار بافنده فرش خراسان جنوبی از تسهیلات منابع بانکی بهره‌مند شدند

وی افزود: بهره‌مندی تعداد 7 هزار و 611 نفر از بافندگان خانگی از تسهیلات منابع داخلی بانکی به مبلغ 62 میلیون و 317 هزار ریال و معرفی تعداد 2 هزار و 5 نفر در راستای برخورداری از تسهیلات مشاغل خانگی به مبلغ 40 میلیارد ریال از دیگر اقدامات بوده است.

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی تصریح کرد: بهره‌مندی تعداد 552 نفر از بافندگان و تولید کنندگان از تسهیلات بنگاه‌های کوچک اقتصادی زوده بازده به مبلغ 100 هزار و 13 میلیون ریال در سال‌های 85 و 86 در استان صورت گرفته است و تعداد 11 نفر از تولیدکنندگان از تسهیلات پشتیبان مشاغل خانگی به مبلغ 5 هزار و 500 میلیون ریال در سال 93 بهره‌مند شده‌اند.

وی افزود: جشنواره فروش فرش دستباف در استان از تاریخ 22 بهمن ماه تا 22 اسفندماه سال 1391 با شعار "هرفروشگاه یک نمایشگاه" نیز برگزار شده است.

معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی تصریح کرد: سازمان صنعت و معدن خراسان جنوبی در راستای ثبت ملی دو برند فرش استان به نام‌های مود و قهستان و هماهنگی و همکاری در راستای مشارکت فرش استان در نمایشگاه تهران نیز فعالیت‌های ارزنده‌ای انجام داده است.

گزارش یاسر فوداجی

انتهای پیام/