در ازدحام و شلوغی واگن مخصوص زنان خود را به دختر جوانی می رسانم که دستش پر از جوراب های رنگی است. سراغ جوراب های نانویی اش را می گیرم. جوراب هایی که معقتد است با فناوری نانو تولید شده و اصلا بو نمی گیرد. قیمتش را که می گوید خنده ام می گیرد. جوراب تولید شده با این فناوری بسیار ارزان است و قیمتش با بقیه جوراب ها تفاوت چندانی ندارد.
دختر جوان معتقد است این فناوری چیزی است که نمی گذارد جوراب بوی بد بگیرد و می گوید اجناسش واقعی است و مشتریان زیادی دارد.
با کمی جستجو در بازار و مراکز تجاری متوجه می شوی اجناسی که به گفته فروشندگان با فناوری نانو تولید شده اند فصل دارند، تابستان و اوایل زمستان بیشتر از هر زمان دیگری بازار پرسودی را رقم می زنند. اواخر زمستان و زمان خانه تکانی بازار پر می شود از دستمال هایی که فروشندگان آن را دستمال جادویی یا نانویی می خوانند. می گویند این دستمال ها بدون نیاز به مواد شوینده سطوح مختلف را تمیز می کنند.
تابستان هم که می شود جوراب ها و تی شرت هایی که به زعم فروشندگان با تکنولوژی نانو تولید شده اند جای خود را در دستان دستفروشان و ویترین فروشگاه ها باز می کنند و مردم به امید خریدی بهتر و با کیفیت تر این اجناس را خریداری می کنند.
تبلیغات برای اجناس به اصطلاح نانو تنها به جوراب، دستمال و لباس بسنده نمی کند و امروز برخی از فروشگاه های فرش ماشینی نیز ادعا می کنند محصولاتشان بر پایه این فناوری تولید شده و این فرش ها دیرتر کثیف می شوند. شاید بسیاری از ما حتی برای یک بار هم که شده به سراغ این چنین محصولاتی رفته ایم. اما یا نتیجه ای از آن ندیده ایم و یا اینکه این نوع محصولات با دیگر محصولات مشابه در بازار فرق چندانی نداشته اند.
تکنولوژی در قرن اخیر به قدری در زندگی مردم نفوذ کرده که مردم هیچگاه نمی توانند زندگی بدون آن را تصور کنند و این وابستگی جای بسیاری از سوء استفاده ها را برای برخی افراد سود جو باز کرده تا با فریب مردم از نام فناوری بر محصولات خود که هیچ نوع فناوری در آن وجود ندارد، بتوانند بازاری پرسودی برای خود ایجاد کنند.
تجارت با عناوینی مانند لباس های ضد بوی نانویی، محصولات بهداشتی نانویی، شوینده های نانو و یا زیبایی به شرط تزریق سلول های بنیادی از طریق خون افراد، مانند سرابی است که تنها بی اعتمادی را برای مصرف کنندگان خود نسبت به فناوری برجای می گذارد.
نگران سوء استفاده از نام نانو هستیم
فناوری نانو که کمتر از دو دهه است مورد توجه محققان و پژوهشگران کشور قرار گرفته امروز در جایگاهی قراردارد که زودتر از هر تکنولوژی دیگری وارد زندگی مردم شده و به دلیل کاربردهای فراوان آن مورد توجه زیادی قرار گرفته است. این امر موجب شده تا بازار سوء استفاده از نام این فناوری در برخی از محصولات نیز افزایش یابد.
سوء استفاده از فناوری نانو بر روی محصولات مختلفی از پوشاک تا محصولات بهداشتی و آرایشی به حدی گسترده شده است که دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو این روند را نگران کننده می داند.
وی می گوید: یکی از نگرانی های عمده ما در این ستاد سوء استفاده از نام فناوری نانو بر روی برخی محصولاتی است که در این محصولات به هیچ عنوان از این فناوری استفاده نشده است.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو می افزاید: سوء استفاده از نام این فناوری بر روی محصولات غیر فناورانه موجب تخریب ذهنیت عامه مردم نسبت به این فناوری مهم می شود و براین اساس مردم در آینده به محصولات فناورانه در این حوزه اعتمادی نخواهند داشت.
منتظر معرفی محصولات نانویی باشید
طبق آمارهای موجود درحال حاضر بیش از 152 شرکت اقدام به تولید 280 محصول با خاصیت فناوری نانو در کشور کرده اند که این محصولات مورد تایید ستاد توسعه فناوری نانو هستند اما مردم از نام و شرکت های سازنده این محصولات اطلاع دقیقی ندارند بنابراین برخی افراد از این بی اطلاعی استفاده می کنند و محصولات تقلبی را در قالب فناوری نانو به مردم می فروشند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو در این باره می گوید: برنامه داریم طی یک ماه آینده لیست محصولات مورد تایید این ستاد را منتشر کنیم تا مردم براساس این لیست بتوانند اطلاع دقیقی از محصولات در این زمینه بدست آوردند.
وی با بیان اینکه آماری از محصولات تقلبی با عنوان فناوری نانو در دست نیست، تصریح می کند: درحال حاضر بهترین راه برای تایید محصولات در این حوزه کسب اطلاع از ستاد توسعه فناوری نانو است اما برنامه داریم به زودی لیست تمامی محصولات را در سایت این ستاد منتشر کنیم تا افراد با مراجعه به این لیست بتوانند، محصولات تقلبی را شناسایی کنند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو عنوان می کند: محصولات نانو در حوزه دارو و لوازم آرایشی دارای تاییدیه های این ستاد و وزارت بهداشت هستند و در این عرصه به دلیل نظارت های زیاد با مشکل مواجه نیستیم.
«نانو مواد » نوشداروی تجارت نانو
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با اشاره به امضای تفاهم نامه میان این ستاد و سازمان استاندارد می گوید: طبق این تفاهم نامه قرار است بر روی محصولات تولید شده با فناوری نانو علامت استاندارد با نام «نانو مواد» حک شود.
وی می افزاید: ثبت این علامت بر روی محصولات تولید شده با فناوری نانو دست سودجویان را در این حوزه کوتاه می کند و براین اساس مردم به راحتی می توانند محصولات ارتقا یافته با فناوری نانو را خریداری کنند.
تزریق سلول بنیادی فریب فناورانه با طعم زیبایی
سودجویی از نام فناوری تنها به حوزه نانو ختم نمی شود و زیبایی چهره که مورد توجه بسیاری از افراد است نیز دستخوش تبلیغات با چاشنی فناوری است. تزریق پی.آر.پی یا سلول های بنیادی این روزها دهان به دهان می چرخد و شاید روزی نباشد که در فضای مجازی اطلاعات و یا تبلیغاتی در این زمینه به چشم نخورد.
تبلیغات رنگارنگ در اینترنت ما را به مرکز درمانی زیبایی و پوست کشاند تا اطلاعاتی از تزریق سلول های بنیادی برای درمان ریزش مو و ترمیم پوست که این روزها نقل زبان برخی مراکز زیبایی است، به دست بیاوریم.
مراکز بسیاری این روزها در تبلیغاتشان به وفور از به کار بردن انواع سلول درمانی خبر می دهند. درمان هایی که در ظاهر خوشایند هستند اما در واقعیت تنها سرابی بیش نیستند. این مراکز که هر روز شلوغ تر از دیروز می شوند از ناآگاهی مردم در خصوص فناوری های پیشرفته که به حق کاربردهای زیادی در زندگی بشر دارند، استفاده می کنند و سرابی از درمان با فناوری های جدید روز دنیا را به مراجعه کنندگان هدیه می دهند.
به سراغ دختر جوانی می روم که به امید درمان کبودی دور چشم خود به یکی از این مرکز درمانی که مدعی بود با سلولهای بنیادی بیماریهای پوستی و ریزش مو را درمان می کند، رفتم. وی معتقد بود این روش درمانی بسیار تاثیر گذار است زیرا مراکز بسیاری در این زمینه فعالیت می کنند.
این بیمار که اساسا اطلاع دقیقی از سلولهای بنیادی ندارد، می گوید: تبلیغات زیادی در مجلات و اینترنت درخصوص درمان بیماری های پوستی وجود دارد که من نیز از طریق این تبلیغات با این روش درمانی آشنا شدم و قصد دارم مشکل پوستی خود را با این روش درمان کنم.
وی که نمی تواند تعریف دقیقی از سلول های بنیادی عنوان کند، می افزاید: من شنیده ام در این مراکز از طریق خون بیمار، می توانند مشکلات پوستی اش را برطرف کنند. به همین دلیل برای از بین رفتن سیاهی دور چشمم به این مرکز آمده ام.
قدرت باورپذیری تبلیغات دروغین
این بیمار نیز مانند بسیاری دیگر از بیماران و مراجعه کنندگان به دلیل عدم آگاهی درست و علمی، تبلیغات مربوط به درمان از طریق سلول های بنیادی را پذیرفته و حتی در مقابل این موضوع که این درمان ها هنوز نتایج قطعی نگرفته و تنها در مرحله آزمایشگاهی قرار دارد موضع شدید می گیرد و می گوید اگر این روش هنوز قطعی نشده بود، این همه تبلیغات برای آن وجود نداشت.
بیمار دیگری که به این مرکز مراجعه کرده بود نیز معقتد بود اگر این نوع درمان ها از طریق فناوری سلول های بنیادی دروغ است چرا در بسیاری از مراکز درمانی و زیبایی از آن استفاده می شود. او نیز مانند هزاران مراجعه کننده دیگر به این مراکز می گوید فناوری طی سال های گذشته بسیار رشد داشته بنابراین استفاده از سلول های بنیادی برای درمان بیماری ها دور از ذهن نیست.
وی می گوید: پزشکان زیادی در مطب ها و مراکز درمانی خود اقدام به اجرای روش درمانی از طریق سلول های بنیادی کرده اند بنابراین مردم نیز به دنبال این نوع روش های جدید هستند.
از این بیمار درخصوص اینکه آیا تا کنون نتایجی از درمان بیماری های پوستی و ریزش مو از طریق سلول های بنیادی گرفته است، می گوید: من در صفحات اینترتی عکس هایی از درمان بیماران پوستی با این روش دیده ام و زمانی که این عکس ها وجود دارد یعنی این نوع روش درمانی نیز تاثیر گذار است.
در گوشه و کنار شهرهای بزرگ شاهد بازگشایی مراکز درمانی با سلول های بنیادی هستیم و هر روز به تعداد افرادی که به خیال سلول درمانی به این مراکز مراجعه می کنند، افزوده می شود غافل از اینکه سلول درمانی نه در ایران که در هیچ جای دنیا هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است.
به گفته دکتر کورش صمدی، متخصص پوست و مو استفاده از سلول بنیادی در درمان ریزش مو و بیماری های پوستی تنها یک تکنولوژی تحقیقاتی است و هنوز این تکنولوژی تحقیقاتی به مرحله اجرایی و درمان قطعی نرسیده است.
وی می گوید این تکنولوژی مراحل تحقیقاتی خود را می گذراند و در سال های آینده شاهد پیشرفت های آن خواهیم بود و اکنون قابل استفاده به صورت درمانی نیست.
این متخصص پوست و مو ادعای درمان از طریق سلول های بنیادی را تنها یک تبلیغ دروغین و سوء استفاده از فناوری و تکنولوژی روز دنیا می داند و معتقد است در حال حاضر فناوری استفاده از سلول های بنیادی در مطب ها و مراکز درمانی زیبایی وجود ندارد.
صمدی می گوید: برخی مراکز ادعا دارند طی چند ساعت ریزش مو را با تکنولوژی سلول بنیادی درمان می کنند که این ادعا به طور کامل دروغ است زیرا اکنون چنین درمانی از طریق این فناوری وجود ندارد.
فناوری پلاکت درمانی مکملی برای دیگر درمان‌ها
«پی.آر.پی» یا پلاکت درمانی کلمه جدیدی است که بر سر زبان ها افتاده و مردم گاهی این نوع درمان را نیز با فناوری سلول های بنیادی اشتباه می گیرند. یک اشتباه دیگر بر سر راه درمان. جایی که قرار است فناوری قربانی ناآگاهی شود. برخی از مراکز درمانی زیبایی نیز از این ناآگاهی استفاده می کنند و این غلط مصطلح را با تبلیغات به عنوان فناوری جدید به مردم عرضه می کنند.
دکتر رضا مقدس علی، دکتری سلولی تکوینی و مسئول گروه تحقیقاتی کلیه پژوهشگده سلول های بنیادی پژوهشگاه رویان در خصوص تبلیغات درمان با سلول های بنیادی به خبرنگار مهر گفت: برخی درمان ها که با استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) مطرح است بر پایه استفاده از سلول های بنیادی نیستند .
وی افزود: در روشPRP درمانی از پلاسماهای غنی از پلاکت خون فرد می شود که این پلاسمای غنی از پلاکت از خون خود فرد تهیه می شود و بعد از اینکه پلاسمای غنی از پلاکت از خون تهیه شد دوباره به فرد تزریق می شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان افزود: چون پلاسمای غنی از پلاکت مملو از فاکتور های رشد هستند برای اهداف درمانی بخصوص در زمینه بیماریهای مو و پوست و ارتوپدی استفاده می شوند. ولی در این روش از سلول بنیادی استفاده نمی شود. البته در ارتباط با اثر بخشی استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت در بیماریهای مختلف از جمله بیماریهایی که ذکر شد همچنان محققان در حال مطالعه هستند.
به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده سلول های بنیادی پژوهشگاه رویان، اکنون محققان در سراسر دنیا و نیز در داخل کشور در حال مطالعه اثر بخشی کاربرد سلولهای بنیادی در زمینه بیماریهای مختلف هستند که کلیه این مطالعات در فازهای مختلف آزمایشگاهی، حیوانی و کارآزمایی های بالینی در انسان است.
وی با بیان اینکه کارآزمایی های بالینی با استفاده از سلول های بنیادی همانند سایر کارآزمایی های بالینی که در مطالعات انسانی استفاده می شود در سایت NIH به آدرس www.clinicaltrials.gov ثبت می شوند، گفت: معمولا در دنیا درمان های موجود با سلول های بنیادی در مراحل تحقیقات آزمایشگاهی و حیوانی و یا کارآزمایی بالینی در فاز های اولیه هستند و هنوز بعنوان درمان های استاندارد و روتین معرفی نشده اند که بتوان با استفاده از آنها خدمات درمانی به عموم مردم ارائه کرد.
مقدس علی گفت: در واقع می توان گفت که درمان از طریق سلول های بنیادی در حال مطالعه و تحقیقات است و نتیجه آن نیاز به زمان دارد.
وی عنوان کرد: قاعدتا اگر روش درمانی جدیدی بعد از گذراندن مراحل تحقیقاتی و قانونی خود اجازه استفاده در انسان را پیدا کند از طریق مراجع ذی صلاح به اطلاع عموم خواهد رسید و آن زمان مردم می توانند این گونه درمان ها را دریافت کنند.
صمدی، متخصص پوست و مو نیز در این باره به مهر می گوید: پی آر پی یا پلاکت درمانی با فناوری سلول های بنیادی بسیار متفاوت است اما برخی افراد به دلیل ناآگاهی مردم این روش درمانی را با عنوان استفاده از سلول های بنیادی معرفی می کنند.
وی بیان می کند: در روش درمانی پی آر پی بعد از جدا سازی پلاکت ها از خون بیمار، تزریق پلاکت ها انجام می شود اما طبق تحقیقات انجام شده این روش درمانی تنها برای درمان برخی از بیماری ها استفاده می شود.
این متخصص پوست و مو خاطرنشان می کند: پلاکت درمانی تکنولوژی است که به عنوان درمان کمکی برای برخی از بیماری ها استفاده می شود و نمی توان این درمان را برای تمامی بیماری های پوستی استفاده کرد.
گفتمان علم و فناوری سدی برای تبلیغات دروغین فناورانه
کم نیستند محصولات و درمان هایی که با عنوان فناوری این سال ها به زندگی مردم وارد شدند و در بسیاری موارد به دلیل عدم آگاهی و نبود اطلاعات کافی، با ذوق زدگی فراوان از آنها استفاده کرده ایم اما با اندکی درنگ متوجه فریب تبلیغات دروغین و رنگارنگ شده ایم.
اهمیت فناوری برای هیچ کسی پوشیده نیست. اما ورود فناوری به زندگی مردم باید از طریق مراجع قانونی و استاندارد باشد تا بتوان به آن اطمینان کرد. بنابراین افزایش سطح آگاهی مردم از فناوری ها در حوزه های مختلف می تواند تا حد بسیاری دست سودجویان را که به نام فناوری تنها به دنبال پر کردن جیب های خود هستند را کوتاه کند.
چند سالی است موضوعی تحت عنوان گفتمان علم و فناوری در محافل علمی به گوش می رسد. گفتمانی که قرار است آنقدر ساده و کاربردی باشد تا مردم دیگر فریب تبلیغات دروغین برخی افراد را نخورند و با خیالی راحت و از پس آگاهی بتوانند از فناوری و تکنولوژی استفاده کنند.
این گفتمان که قرار است علم و فناوری را وارد زبان عامه مردم کند، آبی است بر آتش بازار دروغینی که برخی افراد از آن سودهای بسیار کسب می کنند.
گفتمانی که اگر به درستی در میان اقشار مختلف جامعه نهادینه شود و جای خود را باز کند قادر خواهد بود ابعاد مختلف علوم از جمله کاربردهای فناوری را به مردم بشناساند و دست سودجویان را از بازار پوشالی که برای برخی فناوری های کاربردی ایجاد کرده اند کوتاه کند.
ناگفته نماند که در کنار گفتمان علم و فناوری برخورد جدی با سودجویان علمی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و ساماندهی تبلیغات اینچنینی باید مورد توجه باشد.
