بحران آب در دیار چشمهها؛ ۷۰ درصد از چشمهها در لرستان خشک شد
خبرگزاری تسنیم: استان لرستان بهعنوان دومین حوزه پر آب کشور در بحران تشنگی قرا گرفته به طوریکه ۷۰ درصد چشمههای استان یعنی ۶۸۸ دهنه چشمه دائمی و فصلی مورد استفاده کشاورزی و شرب روستاها، ۲۵۰ حلقه چاه آب شرب و ۱۵۳ رشته قنات خشکشده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرمآباد، کمبود بارش و خشکسالیهای اخیر اقلیمهای کل کشور را تحت تأثیر قرار داده بهگونهای که این بحران در استان لرستان بهعنوان دومین حوزه پر باران و پر آب کشور خیلی مشهود است.
براثر کاهش بارندگی طی سالهای اخیر، خشکسالی در استان لرستان شدت بیشتری یافته و به دنبال آن خیلی از شهرستانهای استان با بحران جدی آب مواجه شدهاند.
کاهش بارندگی در استان تبعاتی از جمله بحران آب شرب و کشاورزی، خشک شدن رودخانهها و آتشسوزی جنگلها را در پی داشته و این در حالیست که عدم وجود سدهای مخزنی در استان سبب شده سالانه حجم قابلتوجهی از آبهای سطحی از استان خارج شود.
بی توجهی به الگوی کشت متناسب با ظرفیت و روشهای نوین آبیاری، عدم نظارت جدی بر مدیریت منابع آبی استان و برداشتهای غیر مجاز، آبهای زیر زمینی استان را در معرض خشکیدگی قرار داده است.
نبود سدهای مخزنی در استان و هدر رفت آب
سعید رستمی، کارشناس مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقهای لرستان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم بابیان اینکه میانگین بلندمدت بارش باران در استان حدود 546.5 میلیمتر است، اظهار داشت: بیشترین میزان بارندگی با933 میلیمتر، مربوط به ایستگاه کشور درسپیدشت و کمترین میزان بارندگی با328 میلیمتر مربوط به آب باریک الیگودرز است.
وی با اشاره به اینکه متوسط بارندگی استان طی 10 سال اخیر حدود 514 میلیمتر است، افزود: متوسط بارندگی استان طی امسال حدود 472 میلیمتر بوده است.
کارشناس مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقهای لرستان عنوان کرد: با توجه به اینکه استان لرستان گستردگی زیادی نسبت به سایر استانها ندارد اما از تنوع اقلیمی زیادی برخوردار است که این امر ناشی از تنوع عوامل تأثیرگذار بر روی اقلیم این استان ازجمله عرض جغرافیایی، ارتفاع و توپوگرافی، فاصله نسبت به منابع رطوبتی، مسیر ورود تودهها و سیستمهای هوا است.
وی با اشاره به اینکه ارتفاعات نقش عمدهای در تعیین شرایط اقلیمی منطقه دارد، بیان کرد: در استان لرستان اختلاف ارتفاع بسیار زیاد است بهطوریکه در منطقه پلدختر ارتفاع به 300 متر و در شمال شرقی استان به بیش از چهار هزار متر میرسد که این ارتفاعات از طریق تغییر زاویه تابش، کاهش ضخامت و غلظت جو درمقدارانرژی اثرمیگذارند.
کاهش 54 درصدی سطح پوشش برفی لرستان
رستمی با اشاره به اینکه لرستان بهطورکلی تحت تأثیر سیستمهای هواشناسی غرب و جنوب غربی است که به این استان وارد میشوند، تصریح کرد: لرستان تقریباً در تمام صفحات جنوبی خود با استان خوزستان هممرز است و این امر سبب شده تا در ماههای گرم سال بخشهای جنوبی استان تحت تأثیر هوای گرم خوزستان قرار گیرد.
وی بابیان اینکه سطح پوشش برفی استان نسبت به سال گذشته 54 درصد کاهشیافته است، خاطرنشان کرد: یکی از منابع عمده آب، پوشش برفی است که تأثیری مهمی در آبهای زیرزمینی و سطحی استان دارد.
کارشناس مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقهای لرستان بابیان اینکه حجم روان آبها در استان طی 10 سال اخیر نسبت به بلندمدت حدود 50 درصد کاهشیافته که عامل اصلی مربوط به گرم بودن منطقه و تبخیر آب است، گفت: باوجود گرم شدن دما سطح پوشش برفی کاهش مییابد و سبب ایجاد سیلابهای نابهنگام میشود.
وی اظهار داشت: علاوه بر کاهش بارندگی که در استان وجود دارد افزایش نسبی دما و حجم تبخیر سطح آب رودخانهها، برداشتهای غیرمجاز، عدم رعایت الگوی کشت مناسب، سنتی بودن شیوههای آبیاری، هدر رفت آب براثر پوسیدگی شبکههای انتقال آب، کشت محصولات آبدوست و عدم تسطیح اراضی کشاورزی از عوامل مؤثر در تشدید بحران است.
رستمی افزود: نیاز است اقداماتی در راستای کنترل هوشمند چاههای استان، اجرای سیستمهای نوین آبیاری، مدیریت منابع آبی استان و احداث سدهای تنظیمی و ذخیرهسازی آب در استان انجام شود.
خشک شدن 70 درصد از چشمههای لرستان
بهمن شمشیری، معاون نظارت بر بهرهبرداری شرکت آب و فاضلاب روستایی لرستان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم، بابیان اینکه بحث پراکندگی بارندگی یکی از مشکلات اصلی استان بوده، اظهار داشت: کاهش بارندگی طی چند سال اخیر در استان بر روی منابع آب سطحی تأثیر گذاشته بهگونهای که حدود 70 درصد چشمههای استان خشکشده است.
وی بابیان اینکه 160 چشمه و قنات در استان منبع آب شرب استان بوده است، افزود: در پی کمبود بارش و خشکسالی ایجادشده در استان، 120 چشمه و قنات خشکشده و فقط از 40 چشمه و قنات در استان استفاده میشود.
معاون نظارت بر بهرهبرداری شرکت آبفار لرستان با اشاره به اینکه در بیش تر حاشیه دشتهای استان با کاهش سفرههای زیرزمینی روبهرو بودهایم، عنوان کرد: منابع آب زیرزمینی در حاشیه دشتهای استان کاهش چشمگیری داشته بهطوریکه گاها تا 30 متر افت سفره زیرزمینی داشتهایم.
خشک شدن 250 حلقه چاه آب شرب در لرستان
وی بابیان اینکه بر اساس آمارگیری انجامشده بیش تر چاههای استان خشکشده است، تصریح کرد: در پی خشکسالیهای اخیر بیش از 250 حلقه چاه آب شرب خشک شد که توسط شرکت آب و فاضلاب روستایی استان در محل روستاهایی که با بحران خشکسالی مواجه هستند 280 حلقه چاه حفر شد.
شمشیری با اشاره به اینکه در حال حاضر مشکل اصلی آب شرب روستایی نیست، بیان کرد: مشکل اساسی استان استفاده از آب شرب برای دام و آبیاری باغات است که بایستی امور عشایری و جهاد کشاورزی در این زمینه ورود کنند.
وی خاطرنشان کرد: در پی خشکیدگی رودخانه کشکان مقداری آب بهصورت گودال در مسیر این رودخانه وجود دارد که قابلاستفاده برای دام نیست از همین رو از آب شرب برای دام استفاده میشود.
استفاده از آب شرب برای دام و باغات لرستان
معاون نظارت بر بهرهبرداری شرکت آبفار لرستان با اشاره به اینکه با حداکثر ظرفیت از منابع آب شرب برای مصارف دام و باغات استان استفاده میشود، گفت: متأسفانه آب شرب مورد هجمه دام و باغات قرارگرفته بهطوریکه در برخی مناطق مانند روستای چاله هلوش لولههای آبرسانی را با گلوله سوراخ کرده تا برای مصارف دام استفاده کنند و یا در روستای میدان برای تمامی دامها فقط از آب شرب استفاده میشود.
وی اظهار داشت: باوجود خشکسالی که در استان وجود دارد در خیلی از مناطق با کاهش آب مواجه هستیم و چون آب شرب منبع در دسترس مردم است مورد بهرهبرداری افراد برای مصارف گوناگون قرارگرفته بنابراین چون اولویت نخست بحث آب شرب است شرکت آبفار لرستان نیاز به کمک همگانی دارد.
شمشیری با اشاره به اینکه 93 درصد آب استان به مصرف کشاورزی میرسد و فقط هفت درصد برای آب شرب استفاده میشود، افزود: با توجه به بحران آبی که در استان وجود دارد چاههای مجاز و غیرمجاز باید تعیین تکلیف شوند بنابراین اگر از 10 درصد چاهها و منابع آب کشاورزی کاهش و صرفهجویی داشته باشیم آب شرب استان جبران میشود.
عدم منبع تامین آب در روستاهای استان لرستان
وی با اشاره به اینکه سد و شبکه برای استفاده بهاندازه کافی در استان وجود ندارد، عنوان کرد: چون منابع آب زیرزمینی مورد تهدید قرارگرفته باید از آبهای سطحی مانند سد استفاده شود.
معاون نظارت بر بهرهبرداری شرکت آبفار لرستان بیان کرد: روستاهای منطقه کوهدشت، دوره چگنی، پلدختر، دلفان و روستاهای شمال بروجرد با مشکل بحران آب مواجه هستند که در حال حاضر با تانکر آبرسانی میشوند.
شمشیری بابیان اینکه کشیکهای تماموقت برای ایام تابستان در استان ایجادشده، خاطرنشان کرد: کمیته بحران در استان تشکیل و در هرماه دو بار جلسات برگزار میشود تا مسائل و مشکلات سایر شهرستانها مطرح و در مدتزمان کوتاهی حل شوند.
وی گفت: با توجه به شرایط خشکسالی که در استان وجود دارد امیدواریم از محل اعتبارات خشکسالی استان لرستان دیده شود.
کاهش 18 درصدی بارش پهنهای باران در استان
سید محمدناصر هاشمی، مدیرکل هواشناسی لرستان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: بارش پهنهای استان از ابتدای سال زراعی(مهرماه) تاکنون 413.6 دهم میلیمتر بوده که نسبت به سال گذشته 18 درصد و نسبت به بلندمدت 17 درصد کاهش نرمال داشته است.
وی افزود: درتمام شهرهای استان بهاستثنای شهرستان الیگودرز، ازنا و دورود بارندگی نسبت به وضعیت نرمال کاهشیافته است.
مدیرکل هواشناسی لرستان بابیان اینکه شهرستان ازنا با میزان بارندگی 454.9 دهم، هفت درصد نسبت به نرمال افزایش بارندگی داشته است، عنوان کرد: شهرستان الیگودرز با میزان بارندگی 575.7 دهم، نسبت به نرمال دو درصد افزایش بارندگی داشته است.
وی با اشاره به اینکه شهرستان دورود با 548.9 دهم، نسبت به وضعیت نرمال یک درصد افزایش بارندگی داشتهاست، بیان کرد: هفت شهرستان دیگر استان نسبت به وضعیت نرمال ازلحاظ شدت خشکسالی هواشناسی کاهش بارندگی داشتهاند.
کاهش 39 درصدی بارندگی در کوهدشت و رومشکان
هاشمی تصریح کرد: شهرستان کوهدشت با 269.2 دهم و رومشکان با 276.4 دهم میلیمتر بارندگی، نسبت به نرمال، 39 درصد کاهش بارندگی داشتهاند.
وی بابیان اینکه شهرستان پلدختر با 302.8 دهم میلیمتر نسبت به نرمال 35 درصد کاهش بارندگی داشته، خاطرنشان کرد: شهرستان دوره چگنی با 324.1 میلیمتر بارندگی نسبت به نرمال، 23 درصد کاهش بارندگی داشته است.
مدیرکل هواشناسی لرستان گفت: شهرستان دلفان با 347.7 دهم میلیمتر و خرمآباد با 478.6 دهم میلیمتر به ترتیب 18 و 14 درصد نسبت به نرمال کاهش بارندگی داشتهاند.
وی اظهار داشت: شهرستان سلسله با 369 میلیمتر نسبت به نرمال 11 درصد کاهش بارندگی و بروجرد با 359.8 دهم میلیمتر نسبت به نرمال 10 درصد کاهش بارندگی داشته است.
کاهش بارندگی در 7 شهرستان استان
هاشمی بابیان اینکه فقط در سه شهرستان الیگودرز، ازنا و دورود افزایش بارندگی داشتهایم، افزود: سایر شهرستانهای استان با کاهش بارندگی روبهرو بوده و خشکسالی هواشناسی در این مناطق اتفاق افتاده است.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه طی چند سال گذشته بارشها استان از حالتجامد به مایع تبدیلشده بنابراین تأثیر چندانی در افزایش آبهای زیرزمینی نداشته است.
امید علی سیفی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم، بابیان اینکه 72 درصد از آبهای سطحی و 28 درصد از آبهای زیرزمینی استان برداشت میشود، اظهار داشت: دو هزار و 593 میلیون مترمکعب از منابع آب سطحی و زیرزمینی استان برداشت میشود که 92 درصد به مصرف کشاورزی، پنج درصد به مصرف آب شرب و بهداشتی و سه درصد نیز به مصرف صنعت میرسد.
افت 14 متری سطح آبهای زیرزمینی استان
وی با اشاره به اینکه آبهای زیرزمینی طی 10 سال گذشته در کلیه دشتها با کاهش جدی مواجه بوده است، افزود: طی این مدت بیشترین افت سطح آب زیرزمینی به میزان 14 متر معادل 103 میلیون مترمکعب، مربوط به شهرستان کوهدشت و کمترین افت سطح آب زیرزمینی مربوط به دشت چغلوندی به میزان دو متر معادل سه میلیون مترمکعب بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان با اشاره به کاهش آبهای زیرزمینی در استان، عنوان کرد: حجم آبهای زیرزمینی در دشتهای استان طی این مدت حدود 500 میلیون مترمکعب برآورد شده است.
وی بابیان اینکه وقوع خشکسالی از اواسط دهه 70 شروع و تاکنون تداوم داشته است، بیان کرد: در سالهای نخستین خشکسالی به دلیل وجود ذخیره سفرههای آب زیرزمینی و ظرفیت آبی رودخانهها تأثیرات کمبود بارش بر منابع آب کمتر محسوس بوده ولی تداوم این پدیده خسارت وارده به بخش منابع آب را دوچندان کرده است.
مناطق جنوبی لرستان در معرض آسیبهای خشکسالی
سیفی بابیان اینکه شهرستانها و مناطق استان از وضعیت اقلیمی متنوعی برخوردارند، تصریح کرد: قسمتهای جنوب و جنوب غرب استان نظیر ناحیه جنوبی خرمآباد، پلدختر، رومشکان، کوهدشت، بخش جنوبی و جنوب غرب شهرستان چگنی با توجه به عوامل اقلیمی نظیر دما، بارش و تبخیر بیش از سایر مناطق در معرض آسیبهای ناشی از خشکسالی هستند.
وی خاطرنشان کرد: دوره جدید خشکسالی از اوایل دهه 80 شروعشده و تاکنون تعداد هزار و 972 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق با نقصان فاحش آبدهی مواجه شده که ناگزیر به جابهجایی و تغییر محل هزار و 429 حلقه چاه و حفاری مجدد، 255 مورد کف شکنی و 299 حلقه چاه که با تغییر محل و کف شکنی رفع مشکل نشده و از مدار بهرهبرداری خارجشدهاند.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان بابیان اینکه 153 رشته قنات دایر در سطح استان خشکشده است، گفت: با توجه به عدم امکان احیاء مجدد و بهمنظور کاهش خسارات وارده بهویژه در بخش باغات زیر کشت این قنوات با موافقت وزارت نیرو، مجوز حفر 15 حلقه چاه عمومی بهجای این قنوات صادرشده است.
خشک شدن 688 دهنه چشمه دائمی و فصلی
سیفی با اشاره به اینکه 688 دهنه چشمه دائمی و فصلی مورد استفاده کشاورزی و شرب روستاها خشکشده که امکان جایگزینی برای آنها وجود ندارد، اظهار داشت: برای حل مشکل آب شرب روستاها مجوز حفر تعداد 79 حلقه چاه بهجای چشمه صادرشده است.
وی بابیان اینکه مدیریت بهرهبرداری و استفاده بهینه از منابع آب موجود از راهکارهای مقابله با خسارات خشکسالی است، افزود: طرحی تحت عنوان احیاء و تعادل بخشی منابع آب در دستور کار وزارت نیرو و شرکتهای آب منطقهای قرار دارد که در قالب 11 پروژه اجرا میشود.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان عنوان کرد: اعتبار این طرح در سال گذشته 436 میلیون تومان بود که مبلغ 348 میلیون تومان به آن اختصاص دادهشده و امسال با جهش حدود 18 برابری به شش میلیارد و 167 میلیون تومان رسیده که امیدواریم با اختصاص این اعتبار گامهای مهم و اساسی در زمینه مدیریت منابع آب استان برداریم.
ممنوعیت بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی کوهدشت و رومشکان
وی بیان کرد: ممنوعیت توسعه بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی دشتهای کوهدشت و رومشکان که دارای بیلان منفی بودهاند از طریق وزارت نیرو بهمنظور حفظ سرمایهگذاریهای مردمی و صاحبان چاههای مجاز اعلامشده است.
سیفی تصریح کرد: برنامههایی در راستای مطالعات تأمین آب شرب کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت شهرستانهای کوهدشت و رومشکان تدوین و مطالعاتی در این زمینه آغازشده که پیگیر تأمین اعتبارات این طرح از منابع مختلف هستیم.
وی خاطرنشان کرد: تغییر الگو و اجرای نظام کشت متناسب با ظرفیت منابع آب دشتها و مناطق، جلوگیری از کشت گیاهان آبدوست بهویژه در اراضی تحت پوشش منابع آب زیرزمینی و تغییر شیوههای آبیاری سنتی به روشهای مدرن بارانی و قطرهای از راهکارهای کاهش خشکسالی در استان است.
سیفی به دیگر راهکارهای کاهش خشکسالی اشاره کرد و اظهار داشت: توسعه شبکههای آبیاری تحت پوشش طرحهای تأمین آب نظیر سدها و ایستگاههای پمپاژ، اصلاح شبکههای قدیمی انتقال و توزیع آب شهری و روستایی، تهیه، تدوین و تصویب سند جامع مقابله با خشکسالی استان با توجه به وظایف دستگاهها و بهرهبرداران از دیگر راهکارها است.
خشک شدن ذخایر آبهای زیرزمینی استان
محمدتقی توکلی، عضو هیئترئیسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در گفتوگو با خبرنگار تسنیم، اظهار داشت: کمبود آبی که در استان لرستان وجود دارد برمیگردد به تبعات و مشکلاتی که در طی خشکسالیهای پیدرپی رخداده است.
وی افزود: از سال 79 به بعد چندین بار خشکسالیهایی ایجادشده که در پی آن ذخایر آبهای زیرزمینی، سراب و چشمههایی که در استان وجود داشته خشکشده و خیلی از منابع آبی که با بارندگی تغذیه میشد و در مواقع فصل خشک مورد بهرهبرداری قرار میگرفت را تحتالشعاع قرار دهد.
عضو هیئترئیسه کمیسیون کشاورزی،آب و منابع طبیعی مجلس در رابطه با میزان بارندگی امسال، عنوان کرد: بارندگی استان نسبت به بلندمدت 13 درصد و در مقایسه با سال گذشته 10 درصد کاهش داشته است.
کاهش منابع آبهای سطحی استان
وی با اشاره به اینکه میانگین بارندگی کشور250 میلیمتر است که به 238 میلیمتر رسیده، بیان کرد: میانگین بارندگی نسبت به پنج سال گذشته به 203 میلیمتر رسیده که رقم خیلی پایینی است.
توکلی تصریح کرد: میزان بارندگی امسال به 188 میلی متررسیده که نسبت به درازمدت تغییرات 60 میلیمتری در کل کشور داشته که این زیادی تأثیرات منفی بر روی منابع آبهای سطحی دارد بهگونهای که میزان آب دهی رودخانهها بهقدری پایین آمده که امکان دارد در فصل گرم سال وضعیت آب دهی برخی رودخانهها به صفر برسد.
وی بابیان اینکه خشکیدگی رودخانه کشکان مشکل بزرگی برای استان رقم زده است، خاطرنشان کرد: رودخانه کشکان در وضعیت خشکیدگی قرار دارد بهگونهای که در اکثر نقاط پاییندست مانند پلدختر فاقد آب دهی است.
عضو هیئترئیسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با اشاره به اینکه گرم شدن درجه حرارت از دیگر شاخصهای خشکسالی است، گفت: افزایش درجه حرارت سبب تبخیر و استفاده بیشتر از منابع آبی شده که تأثیرات آن در درازمدت نشان داده میشود.
عدم مدیریت مناسب منابع آبی در استان لرستان
وی بابیان اینکه براثر خشکسالیهای اخیر مصرف آب بالا رفته است، اظهار داشت: بعضی شاخصها مانند گرم شدن هوا، افزایش برداشت آب، افزایش سطح زیر کشت کشاورزی روی منابع آب استان تأثیر گذاشته است.
توکلی بابیان اینکه مدیریت منابع آب استان مشکل دارد، افزود: وضعیت آب در ذخایر منابع آبی مشکل دارد و رو به کاهش است بهگونهای که برداشتهای بیرویه و غیرمجاز سبب شده سطح آب زیرزمینی استان کاهش یابد.
وی با اشاره به اینکه اگر مصرف بیرویه از منابع آب ادامه یابد ذخایر آب زیرزمینی دچار چالش میشود، عنوان کرد: خشکسالی، برداشت بیرویه و مصرف بیشازحد، مشکلاتی برای منابع آب استان رقم میزند.
تنش آبی در بیش تر شهرستانهای استان
عضو هیئترئیسه کمیسیون کشاورزی،آب و منابع طبیعی مجلس با اشاره به اینکه براثر خشکسالیهای اخیر اکثر شهرستانهای استان با تنش آبی مواجه است، بیان کرد: لرستان جزء استانهایی است که با تنش آبی مواجه است و اگر فشار بیشتر روی منابع آب شرب باشد امکان دارد این وضعیت به بحران تبدیل شود.
وی تصریح کرد: در حال حاضر وضعیت منابع آب شرب در استان مطلوب نیست و برخی مناطق رو به وضعیت بحرانی پیش میرود.
ضرورت مدیریت مصرف آب در استان
وی گفت: بایستی در استان برنامههایی درزمینهٔ مدیریت خشکسالی، مدیریت مصرف، سرمایهگذاری توسعه آب و برنامهریزی درزمینهٔ کشاورزی و کشت محصولاتی که کمتر نیاز به آب دارد انجام شود.
عضو هیئترئیسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس بابیان اینکه مردم باید از مصرف بیرویه آب خودداری کنند، اظهار داشت: باید در درازمدت برنامههایی درزمینهٔ سرمایهگذاری روی منابع آبی استان انجام شود تا در آینده آب مناطق جمعیتی استان تأمین شود.
وی افزود: در حال حاضر بایستی در استان مدیریت مصرف اعمال شود و اطلاعرسانیهایی از طرف مسئولان، صداوسیما و رسانهها انجام شود تا مردم در این راستا مشارکت کنند.
طی سالهای اخیر عواملی دستبهدست هم داده و خشکسالی را برای استان لرستان رقمزدهاند بنابراین نیاز است در این شرایط تدابیری در جهت کاهش این اثرات در استان اندیشیده و گامهایی در جهت مصرف بهینه آب و مدیریت صحیح منابع آبی استان برداشته شود تا مشکلات کمآبی استان مرتفع شود.
گزارش از فاطمه بیرانوند
انتهای پیام/ ی