شاهکار هنری عصر قاجار در حال متلاشی شدن است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، در نیمه نخست قرن 13 هجری قمری درست در همان زمانی که حکومت بی‌کفایت و بی‌عدالت ظل‌سلطان با هرج و مرج‌هایی که در آن زمان اصفهان را ناامن کرده بود، در دوران قاجاریه و حتی پیش از آن وقتی که هنرمندان انگیزه و رغبتی برای خلق آثاری هنری خود نداشتند؛ در همین زمان بنایی در اصفهان ساخته که سبب آرامش و اتحاد در محله بیدآباد نصف‌جهان می‌شود.

بنایی که در زمان خود بی‌نظیر بود و سومین مسجد جامع اصفهان به شمار می‌رفت، بنای باشکوه مسجد سید به احترام سازنده آن یعنی سید محمد باقر شفتی معروف شد، بنایی که با کاشی‌کاری بی‌نظیر خود در زمان قاجاریه در تاریخ هنر ایران به ثبت رسید.

علیرضا جعفری‌زند کارشناس میراث فرهنگی درباره هنر کاشی‌کاری این بنای تاریخی به تسنیم گفت: کاشی‌کاری‌های مسجد سید یکی از زیباترین و بهترین کاشی کاری‌ها در عهد قاجار است و یکی از عناصری که این بنا را نسبت به سایر بناهای تاریخی منحصر به فرد می‌کند کاشی‌کاری آن است.

ریزش کاشی‌های مسجد سید جزء تاروپود آن شده است

اما با تمام این توصیفات و پیشینه، مدتی است که این شاهکار هنری دوران قاجاریه دچار بی‌توجهی از سوی نهادهای مربوطه شده و هر روز آسیب‌هایی که بر آن وارد می‌شود به عادت تبدیل و جزئی از تاروپود این بنای تاریخی شده است.

این بنای باشکوه شاهد ریزش کاشی‌کاری بی‌نظیری است که هر روز به تعداد آنها اضافه می‌شود کاشی‌کاری‌هایی که توسط نواده سید محمد باقر شفتی، حاج سید محمد باقر انجام شده است هنری که بخشی از هویت نه تنها اصفهان بلکه هنر ایران را به نمایش می‌گذارد، در اوج بی‌تفاوتی در حال ریزش بوده و البته مشخص نیست پس از ریزش چه بلایی بر سر آن می‌آید؟

کاشی‌هایی که یکی پس از دیگری می‌ریزد

ریزش این کاشی‌ها به قدری است که چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند، اگر چه ریزش کاشی‌های این بنای تاریخی چندین سال است که اتفاق می‌افتد اما نبود این کاشی‌ها در بینابین آنها صحنه‌ای نازیبا برای این این بنای تاریخی رقم زده است.

فریدون اللهیاری مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان که ظاهرا از نزدیک ریزش کاشی‌های بنای مسجد سید و وضعیت جدید آن را ندیده است زیرا هنگامی که خبرنگار تسنیم در مورد اینکه آیا به تازگی از ریزش کاشی‌های آن بازدید داشته یا نه پاسخ داد:" بله مرتب برای برنامه‌های مختلف که در این مکان برگزار می‌شده حضور داشته‌ام."

اختلاف نظر بین میراث و اوقاف

بنای تاریخی مسجد سید با توجه به اینکه موقوفه است و از سوئی دیگر به عنوان یک بنای تاریخی  نیز محسوب می‌شود همانند مشکلاتی که سال‌های گذشته بازار هنر اصفهان داشت، گریبان این بنای تاریخی را هم گرفته است.

فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان در مورد مرمت این بنای تاریخی موقوفه‌ای به تسنیم گفت: در سال 94 شرح عملیات همه پروژ‌ه‌ها را در نظر داریم تا این موارد تامین اعتبار کرده و حل و فصل شود؛ البته کاشی‌ کاری به صورت دوره‌ای نیازمند مرمت است و همه بناهای کاشی‌کاری این وضعیت را دارند اما باید در آینده به شکلی اقدام کنیم که بنا به حالت بحران نرسد.

وی با اشاره به اینکه بنا موقوفه است تصریح کرد: ریزش کاشی از قبل در این بنا دیده شده و باید بازسازی شود و با توجه به اینکه این بنا موقوفه است اصولا بهره‌برداران باید خودشان مرمت کنند و میراث فرهنگی از مرمت‌ها نظارت کند البته، جایی که نظارت نمی‌شود میراث باید ورود پیدا کند، اما اصولا هر بهره‌بردای، چه بهره‌بردار خصوصی و چه عمومی اگر بنای تاریخی در اختیار دارد مانند سایر ساختمان‌ها و بناها باید توسط او دائم مورد تعمیر و مرمت قرار گیرد.

اللهیاری افزود: اوقاف هم در این زمینه باید ورود کند و در مورد مرمت‌های قبلی نمی‌دانم مشارکت میراث و اوقاف به چه شکل بوده و  قطعا اوقاف در این زمینه باید کارهایی کرده باشد؛ اما آنچه مسلم بوده این است که جایی که لازم است ورود پیدا می‌کنیم و از اوقاف هم کمک می‌خواهیم که در این مورد اقدام کند.

وی گفت: بهره‌برداران و در کل هرکس که از بنا بهره‌برداری می‌کند باید در نگهداری و حفظ آن دخیل باشد و میراث فرهنگی مکان‌ها و بناهایی را به صورت کامل وارد می‌شود که یا در تملک میراث باشد و یا بناهایی که کاربری آنها تعریف نشده باشد و مطلوب باشند.

مدیرکل اوقاف اصفهان: نگهداری مسجد سید با اوقاف نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا صادقی مدیرکل اوقاف اصفهان نظری متفاوت در این باره دارد و در مورد مرمت و نگهداری بنا به تسنیم گفت: مرمت و نگهداری بناهای تاریخی به عهده اوقاف نیست و به عهده میراث فرهنگی است، همه مساجد موقوفه بوده و تنها مسجدسید موقوفه نیست.

وی در مورد کمک در مورد مرمت  این بنای تاریخی افزود: تکایا و حسینیه‌ها حکم وقف دارند و آنهایی که ابنیه تاریخی بوده و ارزش تاریخی دارند حفظ و نگهداری آن به عهده میراث فرهنگی است و کاری به اوقاف ندارد.

حجت الاسلام صادقی گفت: مرمت بازسازی آن به عهده میراث است اما در مورد تامین اعتبار مساعدت در حدی که موقوفاتش اعتبار داشته باشد و آن مکان درآمد داشته باشد کمک کرده و اعتبار می‌دهیم؛ البته" مسجد سید موقوفات و درآمدش کفاف هزینه‌های جاری‌اش را نمی‌دهد  و میراث فرهنگی باید در این مورد تامین اعتبار کند.

مرمت‌های غیر اصولی مسجد سید آسیب رسانده است

جعفری زند کارشناس میراث فرهنگی در این‌باره گفت: بنای مسجد سید از نظر کاشی‌کاری بی‌نظیر و ازشمند است و با توجه به ارزشمند بودن آن و اینکه این بنا موقوفه بوده، اوقاف خودش عایدی و درآمد از این نظر دارد و با نظارت میراث فرهنگی به این بنا رسیدگی کند و در اینجا نمی‌تواند خودش را کنار بکشد.

این کارشناس تصریح کرد: مسجدسید مشکلات دیگری هم داشته‌ که متاسفانه به دلیل مرمت‌های غیر اصولی و خودسرانه به این مسجد صدمه وارد کرده و اگر هر شخصی از این بنا بازدید کند این مسئله را به وضوح می‌بیند.

وی گفت: این مرمت‌های غیر اصولی از سوی هیئت امنای مسجد انجام شده و این مسجد باید آسیب‌شناسی شود، چه از نظر سازه و چه از نظر کاشی‌کاری چون وقتی کاشی فرو می‌ریزد دلیل آن تنها سست بودن نصب کاشی نیست و خیلی وقت‌ها نشست دیوارها و پی‌ها است که سبب ریزش کاشی می‌شود.

رنگ‌کاری دیوار شبستان

از سوی دیگر مرمت‌های غیر اصولی که در بنا انجام شده سبب آسیب به مسجد سید شده و از سوی دیگر نگهداری بنا نیز باید مورد توجه قرار گیرد، همانطور که در تصویر فوق دیده می‌شود دیوار شبستان مسجد با رنگ پوشیده شده که خود به دلیل مواد شیمیایی به بنا صدمه می‌زند.

حجت‌الاسلام صادقی مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان در مورد مرمت‌های غیر اصولی و رنگی که بر دیوار شبستان نقش بسته گفت: در این مورد ما دخیل نیستیمو ما متولی مرمت آن نیستیم و کاری به ما ندارد.

جعفری زند، کارشناس میراث فرهنگی در مورد مرمت‌های غیر اصولی گفت: باید مرمت‌ها اصولی و زیر نظر متخصص باشد، امروزه بسیاری به عنوان متخصص در حال مرمت آثار تاریخی هستند و اگر این مرمت‌های غیر حرفه‌ای انجام نگیرد بهتر از این است که مرمت‌های ناشیانه سبب آسیب شده و این بنای تاریخی از میان برود.

اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با اشاره به مرمت‌هایی که صورت می‌گیرد بیان کرد: مرمت‌ها باید با ضوابط باشد و هر گونه طرح مرمتی در ابنیه تاریخی به شرطی که طرحش به تائیدیه میراث فرهنگی برسد باید رعایت شود.

با توجه به اینکه اصفهان در دل خود بناهای تاریخی بسیری دارد اما به برخی مکان‌ها توجهی که در خور آن است نمی‌شود و مسجد سید نیز با توجه به ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد به همین گونه است.

جعفری زندی  یکی از دلایل عدم توجه به بنای مسجد سید را بسته بودن درب آن دانست و گفت: برای این بنا تبلیغات کمی شده و اغلب مواقع درب آن بسته و هیچ تور و گردشگری نمی‌تواند از آن بازدید کند و چیزی برای آن تعریف نشده که یک بازدید کننده به عنوان بنای تاریخی از آن بازدید کند در حالی که اگر مرمت و تبلیغ شود به دلیل جاذبه‌های خاص خود حتما بازدید کننده هم دارد.

شاهکاری که متلاشی می‌شود

شاهکار هنری دوران قاجار همچنان مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد، گذشته از آسیب‌هایی که در داخل بنا به مرور زمان و هم‌چنین مرمت‌های اصولی که بر پیکره بی‌جان آن انجام شده همه و همه سبب شده که مسجد سید سازه قرن 13 آرام آرام از بین برود.

از سوی دیگر برگزاری مناسبت‌ها و آلودگی صوتی در بنا، نصب پلاکاردها و اعلامیه‌ها بر روی این اثر هنری اثر سوء می‌گذارد، اختلاف نظر دو نهاد اوقاف و میراث فرهنگی نیز مانند ضربه پتکی است که هر روز بر سر کاشی‌های این بنا زده می‌شود و البته سوالی که مطرح می‌شود این است که کاشی‌های در حال ریزش که جای آنها یکی پس از دیگری خالی می‌ماند کجاست؟ چه نظارتی بر روی آن وجود دارد؟

انتهای پیام/ج