حلمی: پاپ فرانسیس می‌گفت شخصیت امام خمینی(ره) بر من تأثیرگذار بوده است
خبرگزاری تسنیم: رئیس مرکز گفتگوی ادیان می‌گوید: وقتی فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان شد، صلیب طلایی را برداشت و صلیب آهنی را جایگزین کرد؛ ساده زیست بودن، به میان مردم رفتن، موضع‌گیری‌های سیاسی و... نشان از یک تغییر جدی در میان ادیان دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جهانی بودن و جهانی شدن اندیشه امام خمینی(ره) از جمله مباحثی است که این روزها بیشتر در مورد آن شنیده می‌شود. در همین ارتباط بحثی وجود دارد که کمتر پیرموان آن صحبت شده است. اینکه عمق تاثیرگذاری اندیشه امام خمینی(ره) در جهان چه بوده است؟ تا به حال به این اندیشیده شده است که چطور پدری در آن سوی جهان کودک خود را «روح‌الله خمینی(ره)» نام‌گذاری می‌کند.
بحث ورود ادیان به مسائل سیاسی و اجتماعی در سایر کشورهای دنیا مانند آنچه برای دوره‌ای بر جهان اسلام حکم‌فرما بود و هنوز هم در بعضی کشورهای مسلمان‌نشین حاکم است، ماجرایی بود که با ورود برخی از علما مانند آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری، شهید مدرس و ... در ایران به صورت جدی کلید زده شد و با حرکت‌ها و روشنگری‌های انقلابی امام خمینی(ره) به یک حرکت جدی ملی مبدل شد. این اندیشه بعد از گذشت 3 دهه رنگ دیگری از جهانی شدن را به خود گرفته و در ادیان دیگر نیز حرکت‌هایی با استناد یا برگرفته از گفتمان اخلاقی و عدالت‌خواهانه حرکت امام خمینی(ره) شکل گرفته است.
این بحث را با «علی‌محمد حلمی» رئیس مرکز گفتگوی ادیان درمیان گذاشتیم. او به واسطه مسئولیت کاری‌اش به کشورهای بسیاری سفر و با مسئولان بسیاری صحبت کرده است. حلمی خاطره‌ای نادر تعریف می‌کند، خاطره‌ای کاملاً همراستا با این موضوع انتخابی. او می‌گوید در جلسه‌ای که به دیدار پاپ فرانسیس می‌روند، او در مورد امام خمینی(ره) می‌گوید: «تمام سخنرانی‌ها و اخبار و موضع گیری‌های مربوط به ایشان را دنبال می‌کنم و شخصیت امام(ره) برای من شخصیتی دوست داشتنی و روی من تاثیرگذار بوده است». متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: به عنوان اولین سوال و برای ورود به بحث با توجه به سابقه‌ای که حضرتعالی در سازمان فرهنگ و ارتباطات به عنوان رئیس مرکز گفت‌وگوی ادیان داشتید، اینطور آغاز می کنم که در نظام جمهوری اسلامی و حکومتی که امام رحمه‌الله به راه انداختند در بحث مواجهه حکومت با پیروان دیگر ادیان و مذاهب در اندیشه ایشان چه مدلی تصور شده است؟این مواجهه چگونه بوده است؟
حلمی: همانطور که امام خمینی(ره) را به عنوان یک فقیه عالی قدری که در خط ائمه معصومین و شاگردی در مکتب ائمه معصومین می‌دانند، سیاست‌ها، اخلاق، رفتار و سلوک ایشان هم طبیعتاً در راستای فرمایشات ائمه معصومین است. بعد از انقلاب اسلامی هم کشیشان مسیحی، هم رهبران یهودی نزد امام (ره) رفتند که هم به نوعی از حکومتی که ایشان تأسیس کردند، اعلام حمایت کنند و هم به نوعی با امام (ره) بیعت کردند. امام خمینی(ره) هم آنها را کاملا مطمئن کرد که شما تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران آزاد هستید تا به اعتقادات خود عمل کنید و مراسم مذهبی خود را برگزار کنید.
امام (ره) به آنها اطمینان داد که این اطمینان بارها از زبان رهبران دیگر ادیان تأیید شد و در برخی مطبوعات و رسانه‌های ما این امر محفوظ است. آنها مصاحبه کردند که امام (ره) چه سخنانی خطاب به آنها گفته است؛ از نظر شواهد هم شما یک درگیری، تجاوز، تعرض و... به اقلیت‌های دینی در جمهوری اسلامی سراغ ندارید. درحالیکه در دهه‌‌ی اخیر در بسیاری از کشورها به کلیساها، معابد، مقدسات اسلامی و... حمله کردند و برخی کشیشان را سر بریدند.
همین گروه‌هایی که در سوریه هستند و آمریکا از آنها دفاع می‌کند، داعشی که برای حمایت از آنها کشورهای عربی نفت خود را می‌فروشند تا پول جنایت‌های داعش را تامین کنند، چقدر تفاوت دیدگاه دارند. درحالیکه در جمهوری اسلامی چنین نبوده است؛ امام (ره) با همان رافت اسلامی کشور را اداره کردند و این سلوک را در سیره مقام معظم رهبری نیز شاهد هستیم. ما هم امروز در این مرکز، فرمایش امام (ره) را در اتاق خود به دیوار آویختیم و در مجله خود داریم و همچنین در کتابی که در حال چاپ است این فرمایش امام (ره) ذکر شده است؛ این کتاب در طی دو ماه آینده چاپ خواهد شد که عنوان آن «حیات اقلیت‌های دینی در جمهوری اسلامی ایران» است.
منظور از حیات، حیات اجتماعی اقلیت‌ها است که در واقع در این کتاب به صورت تئوریک و مصور تمام صحنه‌ها و عکس‌هایی از زندگی، تجارت، عروسی، مراسم مذهبی و حتی شهدایی که در راه دفاع از وطن دادند، ذکر شده است؛ این کتاب به زبان انگلیسی منتشر می‌شود تا گام موثری در جهت تقویت فرهنگ‌سازی برای جهان در زمینه زندگی مسالمت‌آمیز داشته باشد.
امیدوارم مسلمانان در کشورهای دیگر این گونه از حقوق خود بهره‌مند باشند؛ امیدوارم در غرب و آمریکا که مدعی این مسئله هستند، مسلمانان بتوانند مراسم مذهبی، روزنامه و نشریه‌ی خود را داشته باشند و آزادانه از حقوق خود بهره‌مند باشند؛ در جمهوری اسلامی ایران جمعیت اقلیت‌های مذهبی ما زیر 300هزار نفر است ولیکن در مجلس ما پنج نماینده دارند.
در کشور ما به ازای هر نماینده حداقل 20 هزار نفر باید باشند؛ به عبارت دیگر اقلیت‌های مذهبی ما باید یک میلیون نفر باشند تا پنج نماینده داشته باشند ولیکن برای حفظ حقوق آنها و اینکه در تصمیمات سیاسی ما در جمهوری اسلامی ایران مشارکت جدی داشته باشند، برای یهودیان که 18 هزار نفر هستند یک نماینده، برای مسیحیان آشوری یک نماینده، برای مسیحیان ارمنی یک نماینده و برای زرتشتیان یک نماینده در نظر گرفته شد.
به عبارت دیگر مسیحیان اکنون در مجلس جمهوری اسلامی سه نماینده و یهودیان و زرتشتیان هم هر کدام یک نماینده دارند؛ پنج نماینده در مجلس دارند که تنها نماینده این جمعیت حداقلی نیستند بلکه به نوعی نماینده همه مردم ما در پارلمان محسوب می‌شوند و در تمام تصمیمات کشوری رای آنها با رای مسلمان برابر است؛ در کجای دنیا چنین آزادی و بهره‌مندی حقوق اقلیت‌ها -البته اینکه، این عزیزان را اقلیت می‌خوانیم تنها براساس عده و عده جمعیتی است و این عبارت هرگز نمی‌تواند بیانگر یک معنا و قضاوت اخلاقی و یا خدای ناکرده نگاهی دیگر نسبت به این بزرگواران باشد چرا که جایگاه تمام این هموطنان در نظر ما بسیار بزرگ و والا است- در کشور را مشاهده کنید؟
تسنیم: یکی از مدعیات نظام‌های لیبرال دموکرات شعار آزادی است؛ دریافت شما با توجه به سال‌ها حضور در کشورهای مختلف و گفت‌وگو با سران دینی کشورها و رهبران ادیان دیگر از وضعیت آزادی دینی و عقیده در این کشورها چیست؟ مفهوم آزادی درباره ادیانی غیر از اسلام و در دیگر کشورها تا چه حد دیده می‌شود؟
حلمی: آزادی به معنای آزادی اجتماعی، در برخی کشورها دارای نسبت خوبی است ولیکن در بسیاری از کشورهای دنیا متاسفانه این آزادی‌ها وجود ندارد و این مسأله درباره مسلمانان متأسفانه برعکس است و تعداد زیادی از آنها در تنگنا هستند حتی در کشورهایی که ادعاهای دموکراتیک و لیبرالی دارند، آنها را به عنوان شهروندان درجه دو می‌شناسند؛ ممکن است مسجد داشته باشند، روزه بگیرند، مرخصی‌های مذهبی داشته باشند ولیکن حقوق آنها در مشارکت سیاسی و ملی به اندازه‌ای که در ایران نسبت به غیر مسلمانان وجود دارد، نیست.
می‌توان گفت که آنها درصدی از این حقوق را دارند ولیکن به اندازه‌ای که در ایران پیروان دیگر مذاهب و ادیان از حقوق خود بهره‌مندند، نیست. در هیچ کجای دنیا من به شخصه سراغ ندارم که اقلیت‌های پیرو دیگر ادیان ظرفیت بهره‌مندی‌شان از حقوق مدنی و سیاسی و مشارکت در ساختار سیاسی کشور به اندازه‌ای باشد که در ایران وجود دارد.
به همین علت جمهوری اسلامی از نظر سیاسی نسبت به آنها ارتقا یافته‌تر است؛ اما به هر حال در داخل از نظر سیاسی مشکلاتی هم وجود دارد ولیکن در سطح جهانی، برآوردم این است که ایران نمی‌گویم از همه اما از بسیاری از کشورها ارتقا یافته‌تر است. در این زمینه‌ها ایران بالاتر رفته و رشد کرده است و در جهان تاثیرگذارتر شده است؛ به عبارت دیگر معتقدم که این مسائل باعث شده که اعتبار ایران در جهان بالاتر رفته است و این نشانه بسیار خوبی است.
علت پیروزی امام خمینی(ره) ممزوج کردن اسلام با فرهنگ ایرانی بود
تسنیم: شما متناسب وظیفه‌کاریتان به کشورهای مختلف جهان بسیار سفر کرده و با افراد مکالمه می‌کنید. نوع نگاه مردم جهان به انقلاب ایران, به امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب چطور است؟
حلمی: یک مورد در خصوص رهبری و مورد دیگر در خصوص ملت ایران عرض می‌کنم؛ در انگلیس یکی از اساتید دانشگاه نزد من آمد؛ مسلمان هم بود و از دولت‌های عربی بسیار عصبانی بود؛ این امر قبل از پیدایش داعش بود؛ این استاد از من پرسید می‌دانید چرا عاشق ایرانی‌ها هستم؟ علت را جویا شدم و به مجله‌ی روی میز من اشاره کرد و گفت یکی از علت‌ها این است. یک طرف مجله عکسی از آیت الله مطهری بود و طرف دیگر مجله پرسپولیس یا همان تخت جمشید بود؛ این استاد گفت ایرانی‌ها و امام خمینی (ره) و رهبر فعلی ایران قدرت این را داشتند که اسلام و فرهنگ ایرانی را ممزوج کنند و هیچ یک را نفی نکنند. این هنر سبب شده است پیروز شوند و خط و تفکر جدیدی در عرصه جهان امروز داشته باشند.
می‌دانید که مصریان معرب هستند، لبنانی‌ها نیز چنین بودند، کشورهای دیگر در آفریقا نیز عرب شدند، با ورود فرهنگ عرب آنچه از گذشته داشتند از بین رفت؛ ایرانی‌ها بعد از 1400 سال هنوز ایرانی باقی ماندند و ایرانی مسلمان باقی ماندند؛ به عبارت دیگر هم اسلام ایرانی جماعت را نمی‌توان خدشه‌دار کرد و هم ایرانی بودن آنها را نمی‌توان خدشه‌دار کرد.
در بحث جنگ خلیج فارس به یاد دارم چند تن از خارجیان اظهار داشتند رهبری شما بسیار با درایت و دانا است چرا که تله‌ی آمریکا برای حمله به عراق بر اساس این حدس بود که ایران هم در جنگ خلیج فارس مشارکت کند و فرصتی برای جنگ با ایران می‌شود؛ به عبارت دیگر قصد حمله به نقاط استراتژیک و حساس ایران را داشتند.
در جنگ خلیج فارس ایران موضع بی‌طرفانه گرفت و این موضع‌گیری سبب شد بهانه‌ای به دست آمریکا برای حمله به ایران ندهد؛ موارد بسیار زیادی است؛ بحث هسته‌ای بارها از سوی اندیشمندان مسلمان و رهبران دینی مورد تمجید قرار گرفته است چرا که سیاست‌های مدبرانه رهبری پشت آن قرار داشته است.
رهبری به موقع سیاست‌هایی اتخاذ می‌کنند که این سیاست‌ها و عملکردها در دولت گذشته و دولت فعلی سبب شده است که نیات درونی طرف مقابل برملا شود؛ به عبارت دیگر پای میز مذاکره آمدن آنها باعث شد که افشا شوند و حالا دست آنها باز شده است؛ در حقیقت سران کشورهای دیگر به ما می‌گفتند پیروزی‌هایی که در عرصه‌های سیاسی و هسته‌ای به دست آوردید ناشی از درایت و آگاهی رهبری ایران است.
فرمایشات رهبر معظم انقلاب از روی دانش و علم است و شعار نیست
در ضمن فرمایشات ایشان از روی دانش و علم است و شعار نیست؛ رهبری جزو نادر کسانی است که بعد از انقلاب تغییری نکردند، نماز جمعه رهبری را بعد از انقلاب و اوایل انقلاب گوش دهید همانگونه است؛ برخی از آقایان شعار می‌دهند و تنها کسی که تا کنون شعار نداده است بلکه عمل کرده است، رهبری بودند؛ واقعیت‌ها را تحلیل می‌کردند؛ اکنون نیز چنین است. این تحلیل صرف بنده نیست این روایت شنیده‌های من از آنانی است که بیرون مرزهای این سرزمین هستند.
فرمایشات رهبری در خصوص یمن، عربستان، آمریکا و... زیاده روی نیست که به اهانت و توهین برسد یا قصد پوشاندن چیزی را داشته باشند؛ زمانی که اتفاقی رخ دهد ایشان تحلیل‌های درستی را در اختیار مسئولین قرار می‌دهند، این امتیاز بسیار بزرگی است که ما داریم.
تسنیم: توهین به ادیان خصوصاً اسلام بحثی داغ در جهان امروز شده است؛ تری جونز قرآن آتش می‌زند، کاریکاتورهایی علیه پیامبر اسلام (ص) در مطبوعات دانمارک و بعدها در شارلی ابدو منتشر می‌شود؛ این مسئله توهین در خصوص ادیان دیگر نیز وجود دارد؛ در خصوص توهین‌ها و قوانینی که در کشورهای اروپایی علیه مسلمانان تصویب می‌شود، مثلاً ممنوعیت ورود زنان محجبه به دانشگاه و... آیا شما رایزنی می‌کنید؟
حلمی: سعی می کنیم که تا جاییکه امکان دارد رایزنی شود؛ زمانی که قرآن آتش زدند با شورای جهانی کلیساها تماس گرفتیم و خواستار موضع‌گیری شدیم؛ به عبارت دیگر آنها را به موضع‌گیری تشویق کردیم که در پی آن اعلامیه‌ای مبنی بر محکوم کردن این حرکت صادر کردند که برای ما نیز فرستادند.
به شوخی به همسر دبیر اجرایی شورا گفتم که این را برای دلخوشی ما فرستادید که از طریق گوگل تمام رسانه‌هایی که این اعلامیه را منعکس کردند را به من نشان داد؛ در بحث میانمار هیاتی اعزام شد به دلیل اینکه سفارتی نداریم و هنوز هم نداریم نمی‌دانستیم چگونه به این مسئله ورود کنیم؛ با بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که هیات سه نفره به سریلانکا و تایلند بفرستیم.
این دو کشور همسایه میانمار و بودایی بودند؛ این هیات برای رایزنی با رهبران این کشورها فرستاده شد تا آنها را به مسئولیت پذیری دعوت کنند تا با برخی از رهبران میانماری صحبت کنند تا این جریان متوقف شود؛ محور مذاکرات این بود که بیش از 700 سال است مسلمانان و بوداییان در کنار یکدیگر زندگی کردند و این درگیری و کشتار از اهداف سیاسی نشات می‌گیرد.
برای برگزاری نشستی در ایران اعلام آمادگی کردیم تا هم ادامه مذاکرات صورت گیرد و هم ایران را از نزدیک ببینند؛ نشست در پاییز گذشته در تهران برگزار شد، هیاتی از میانمار به سرپرستی مشاور رئیس جمهور آنها آمد، هیاتی هم از سریلانکا و تایلند آمدند.
آنها را به قم بردیم و دانشگاه ادیان را به آنها نشان دادیم تا دریابند در ایران دانشگاهی به نام ادیان وجود دارد؛ رئیس گروه مطالعات بودیسم را نیز به این هیات معرفی کردیم؛ این گفتگوها بسیار موثر بود؛ اینها تلاش‌هایی برای این است که رهبران دیگر فرقه‌ها یا ادیان قبول کنند باید تحمل پذیری و مسئولیت پذیری خود را افزایش دهند و به بحث همزیستی توجه داشته باشند.
بعد از این امر، قضیه سوریه یا بحرین بود که بیانیه‌ای برای اینها فرستادیم تا نظر دهند؛ این بیانیه را برای کلیساها، دبیر کل صلح آمریکا، جاهای مختلفی در کره و ... فرستادیم و انعکاس خوبی داشت که بعد از آن منتشر کردیم؛ خواستیم این نهادها را بر موضوع حساس کنیم وگرنه می‌توانستیم بدون اطلاع آنها نیز این بیانیه را صادر کنیم.
در این زمینه کار می‌شود ولیکن سخت است چرا که در زمینه سیاسی کار نشده است؛ اینکه پاپ قبلی استعفا داد و به جای آن فرانسیس آمد. موضع واتیکان و کلیسای کاتولیک 180 درجه تغییر کرد؛ پاپ بندیکت شانزدهم در مسائل سیاسی عموماً ورود پیدا نمی‌کرد و بسیار به ندرت بود اما با روی کار آمدن فرانسیس همواره اظهار نظر سیاسی از سوی وی را شاهد هستیم.
وقتی می‌گویم تاثیر افکار امام (ره) منظور این است؛ یعنی مسیحیانی که دیگر در مسائل سیاسی ورود پیدا نمی‌کردند حالا عرصه برایشان تغییر کرده است و در مورد مسائل مختلف به مرور موضع‌گیری می‌کنند.
پاپ فرانسیس: شخصیت امام خمینی(ره) بروی من تاثیرگذار بوده است
خاطره ای از فرانسیس، پاپ جدید، بگویم در مورد امام؛ زمانی که فرانسیس در آرژانتین، پاپ بود هیاتی به آنجا برای ملاقات فرانسیس رفته بود؛ در خصوص انقلاب و امام(ره) که صحبت می‌شود فرانسیس اذعان می‌کند تمام سخنرانی‌ها و اخبار و موضع گیری‌های مربوط به ایشان را دنبال می‌کنم و شخصیت امام (ره) برای من شخصیتی دوست داشتنی بوده و روی من تاثیرگذار بوده است.
فرانسیس می‌گفت من از امام خمینی (ره) تاثیر‌پذیری داشتم؛ وقتی وی پاپ شد. صلیب طلایی را برداشت و صلیب آهنی را جایگزین کرد؛ ساده زیست بودن، به میان مردم رفتن، موضع گیری‌های سیاسی و... نشان از یک تغییر در جامعه مسیحیت دارد؛ چند ماه بعد از مسئولیت خود سخنرانی برای جمع زیادی از کشیش‌ها کرد و اظهار داشت که نباید همانند زمان عیسی مسیح، منفعل باشیم و تنها شاهد به دار کشیدن او باشیم؛ باید مسئولیت پذیر بود و در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی باید ورود یافت.
این تحول بزرگی است. خب این فضا زمانی هم در اسلام بود و توسط امام به صورت خیلی جدی‌تر و فراگیرتری شکسته شد. وقتی می‌گویم ارتعاشات تاثیر پذیری حضرت امام (ره) و انقلاب همچنان ادامه دارد به این دلیل است؛ امروز شاهدیم که جامعه مسیحیت هم در حال تغییر و بیداری به شکلی دیگر است؛ رهبران دیگر ادیان نیز در عرصه‌های مختلف ورود پیدا کردند.
حدود پنج سال است با کره جنوبی گفتگوهای دینی را شروع کردیم؛ در حالیکه در گذشته بحثی از دیانت مطرح نبوده است. اکنون ابراز علاقه کردند و در سفر قبل به ایران آمدند؛ سال گذشته ما به کره رفتیم؛ گفتگوهای دینی با مسیحیان و بوداییان کره جنوبی را اکنون داریم؛ این امر ناشی از اهمیتی است که در نگاه سیاست‌مداران و دولت مداران کره نسبت به دین و رهبران دینی ایجاد شده است.
معتقدیم باید به این تاثیرگذاری بها و شکل داده شود؛ کلیساهای جهان مجمع عمومی دارند که دو سال پیش در کره جنوبی برگزار شد که از من نیز دعوت شد؛ از سه کشور اسلامی اعم از ایران، مصر و اندونزی دعوت شد؛ اولین بار در چنین مجمعی شرکت می‌کردم، همه کشیش هستند؛ حدود 2 هزار کشیش از سراسر دنیا در این مجمع شرکت می‌کنند، از آمریکا 180 نفر بودند؛ از واتیکان 48 نفر بودند، اجتماع بزرگی بود. در آنجا شورای سیاست‌گذاری داریم؛ هر هفت سال چنین مجمعی دارند که دبیر کل و... را تعیین می‌کنند؛ یکی از مباحثی که در این مجمع مطرح شد این بود که تاثیرگذاری دین در قدرت و تعیین نقشه راه مدیریت جهان تا چه اندازه است؟ پاسخ این است که درباره برخی ادیان، این تاثیرگذاری شاید در حد نیم درصد باشد درحالیکه باید بیشتر باشد.
دنیا اکنون این را می‌پذیرد که رهبران دینی باید به عرصه سیاسی ورود پیدا کنند و باید راهکارهایی یافت شود که بر اساس آن بر دولت‌های خود و مجامع بین‌المللی همچون سازمان‌ملل و... تاثیرگذاری داشته باشیم؛ این اصلی است که باید بر روی آن کار شود؛ از این امر استقبال شد و بسیاری اظهار نظر کردند.
باید راهکارهایی ارائه شود که از مصاحبه و حرف زدن و... خارج شویم؛ فرض کنید وقتی می‌گوییم مصوبات مجلس نباید خلاف شرع باشد و برای آن شورای نگهبان ایجاد کردیم، نباید در دولت‌های جهان مصوباتی باشد که به مقدسات و اقلیت‌های دینی اهانت شود و حقوق آنها باید رعایت شود.
باید مانیفستی تهیه شود که این مانیفست توسط رهبران جهانی تایید شود تا به سمت پارلمان ادیان جهانی حرکت کنیم؛ اکنون مواردی وجود دارد ولیکن تشریفاتی است و محدود و محصور به لابی آمریکایی‌ها است و واقعی نیست.
------------------------------------------------
گفتگو از پیمان فراهانی و محمدحسین پرتویان
------------------------------------------------
انتهای پیام/
