بیابانکی: «قیصر امین‌پور» شعر نیمایی و رباعی را به نفع انقلاب احیا کرد
خبرگزاری تسنیم: سعید بیابانکی مهم‌ترین و رفیع‌ترین کار قیصر امین‌پور را احیای شعر نیمایی و رباعی به نفع انقلاب عنوان کرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم در اهواز، سعید بیانکی شاعر طنز‌پرداز کشور در سالروز تولد قیصر امین‌پور شاعر نام آشنای انقلاب از دیار خوزستان با حضور در دفتر خبرگزاری تسنیم در استان خوزستان گپ و گفتی شاعرانه با خبرنگاران تسنیم درباره جریان شعر انقلاب و شاخص‌های آن پرداخت.
تسنیم: آقای بیابانکی وضعیت شعر در بین آحاد مردم را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا شعر در متن زندگی مردم دیده می‌شود؟
بیابانکی: بنده هم ابتدا جا دارد خوشحالی خود را از حضور در خوزستان اعلام کنم به ویژه اینکه مصادف باشد با تولد قیصر شعر ایران زمین که از همین جا یادش را گرامی می‌دارم.
در دو دهه اخیر که شاهد تولد رسانه‌های اجتماعی و مدرن هستیم و بعد از فراگیر شدن شبکه‌های اینترنتی و سهولت دسترسی با این رسانه‌ها مثلا امروز در هر جا به راحتی با تلفن همراه می‌شود وارد فضای مجازی شد شعر وارد توده‌های مردم شده است و مردم روزانه به شکل‌های مختلف از طریق صفحه‌های گوشی با شعر در ارتباط هستند.
البته اینکه این شعر در چه وضعی و وزانتی است بحث مجزایی است ولی این مسئله به نظرم نیازمند مدیریت است که اکنون آن را نمی‌بینیم مثلاٌ مرتب می‌بینم در فضای مجازی شعری بی‌وزن و قافیه به نام شاعری بزرگ منشر شده که اصلا روح آن شاعر هم خبر ندارد که از مخاطرات شعر فضای مجازی یکی همین است ولی در قیاس با گذشته نسل امروز بیشتر شعر را می‌بینند.
الان اقبال نسبت به شعر خیلی بیشتر از گذشته شده است و این را آمار نشان می‌دهد و امروز مردم سمت شعر دوان هستند، که این در دو دهه قبل وجود نداشت.
مثلاً در سال‌های گذشته در نمایشگاه کتاب مردم در صف کتاب‌های کنکوری و درسی بودند ولی الان انتشارات معتبر شعر حجم انبوهی از مردم را پذیراست.
تسنیم: آیا می‌شود آنچه که امروز به قول شما در فضای مجازی لمس می‌شود را شعر به معنای شعر وزین نامید؟
بیابانکی: کیفیت شعر مقوله جدایی است و من بحثم اقبال عمومی مردم است ولی ببینید امروز کتاب شعر به عنوان یک تجارت و صنعت مطرح شده است ولی در قبل شاعر باید به هزار زحمتی ناشری پیدا می‌کرد که کتابش را نشر دهد بعد تنها امید و انتظارش این بود که حداقل فامیل‌های خود این کتاب را خریداری کنند ولی امروز کتاب شعر در سبد زندگی مردم جای ثابتی دارد و مردم برای شعر هزینه می‌کنند و این چیز خوبی است.
به ویژه در کشور ما که مردم دوست ندارند برای فرهنگ خرج کنند مثلاً به راحتی آلبوم یک خواننده را کپی می‌کنند یا فیلم سینمایی کپی شده را کنار خیابان خریداری می‌کند که کتاب شعر اینگونه نیست.
تسنیم: با این تفاسیر رشد کیفی شعر چگونه بوده است؟
بیابانکی: ببینید برای ارزیابی کیفی شعر امروز اول باید بدانیم شعر امروز را می‌خواهیم با چه دوره شعری مقایسه کنیم. برای این منظور یکی از منابعی که می‌توانیم به آن رجوع کنیم و بدانیم شعر در گذشته و دوره‌های مختلف تاریخی چه وضعیتی داشته است تذکره‌هایی است که انسان‌های بزرگ آن دوران نوشته‌اند.
مثلاٌ در یک دوره صدساله ممکن است فقط به 5 شاعر برسیم که از بعضی از این شعرا فقط دو بیت باقی مانده است ولی امروز به ویژه بعد از انقلاب اسلامی تعداد شعر و شاعر خوب برابری می‌کند با 10 قرن گذشته و من همین الان بدون وقفه می‌توانم اسم 100 شاعر را نام ببرم که نام و شعرشان بین مردم حضور دارد ولی شعر خیلی از شعرای بزرگ الان بین مردم حضور ندارد.
یعنی ادبیات آن‌ها را زیر خاک دفن کرده است و به لحاظ کمی و کیفی بعد از انقلاب دوران طلایی شعر است.
تسنیم: اینکه بعد از انقلاب را دوران طلایی شعر بدانیم با وجود داشتن امثال حافظ و سعدی‌چه قدر قابل دفاع است؟
بیابانکی: این یک واقعیت غیرقابل انکار است چرا که ماهیت انقلاب اسلامی اساساٌ فرهنگی بود و به نوعی نه گفتن به یک فرهنگ و آری گفتن به یک فرهنگ دیگر بود و هنر و ادبیات بعد از انقلاب به هنری و ادبیاتی بسیار متفاوت از قبل 57 تبدیل شد و این بی‌انصافی است که این تفاوت را نبینیم چه کمی و چه کیفی.
امروز شعر ما در دنیا دیده می‌شود و شعر هم پیشتار این پیشرفت بوده است چرا که شعر یک هنر ملی و ریشه دار بین آحاد مردم ایران است و با ذات فرهنگ ایرانی عجین است برخلاف سینما که هنر وارداتی است و حتی ادبیات داستانی و رمان هم وارداتی است و شعر عمری دراز دارد.
از طرفی شعر یک هنر ارزان قیمت است مثلا تولید یک فیلم سینمایی هزینه میلیاردی می‌خواهد در صورتی که تمام هزینه چاپ کتاب شعر امروز دو میلیون تومان می‌شود ولی اثرش بیشتر از سینما است چون شعر به عدد انسان‌ها قابل تکثیر است و سینه به سینه قابلیت تکثیر دارد.
تسنیم: به شعر انقلاب اشاره کردید آیا این نوع شعر به انقلاب دِین خود را ادا کرده است؟
بیابانکی: شعر در همه عرصه‌های انقلاب کنار انقلاب بوده است مثلا شما دفاع مقدس را ببینید مثل یک ستون پیاده نظام عمل می‌کرده و اگر مثلاٌ نبود همان شعرهای ساده که آقای آهنگران می‌خواندند ما شاید خیلی از این پیروزی‌ها نداشتیم و این یک واقعیت است و شعر و موسیقی تلفیقش معجزه می‌کند.
تسنیم: شعر انقلاب برشی مشخص از تاریخ شعر است، به نظر شما این شعر با این اوصاف چه شاخص‌های متمایزی از سایر دوره‌های شعری دارد؟
بیابانکی: اگر بخواهیم شاخص برای شعر انقلاب مشخص کنیم باید به سال 57 برگردیم همان شعارهای اساسی که مردم سال 57 دادند همان‌ها مانیفست شعر انقلاب هستند مثل استقلال، آزادی، شهادت و ایثار. این‌ها بعد انقلاب نمود عینی پیدا کردند چرا که تا پیش از انقلاب این شعار‌ها بیشتر انتزاعی و دور از فهم بودند مثلاً ایثار قابل فهم نبود ولی در دفاع مقدس جوان بسیجی که روی مین می‌رفت این را ترجمه کرد و این‌ها وارد شعر شدند.
اگر تا روزگاری شعر فقط از عشقی سخن می‌گفت که "هلاک ما به بیابان عشق خواهد بود، کجاست مرد که با ما سر سفر دارد"، ببینید این شعر سعدی است ولی قبل جنگ فقط تصویر ذهنی است ولی بعد از دفاع مقدس واقعی و قابل درک می‌شود.
یکی از ویژگی‌های شعر انقلاب این است که این مفاهیم آرمانی و دست نیافتنی را که در شعر شاعران وجود داشت تبدیل به واقعیت‌ها کرد و شعر آرمان خواه شعر توده‌ها و شعر نقد قدرت شد و این از ویژگی ممتاز شعر انقلاب است و در کمتر دوره‌ای شاعری سراغ داریم که جرأت داشته باشد که حکومت را نقد کند قبل از آن اصلا مدح و ثناگوی یک ردیف از شعر بود ولی الان به راحتی شعر حکومت را نقد می‌کند.
تسنیم: یکی از مقطع‌های انقلاب دفاع مقدس است شعر در دوران دفاع مقدس کجا قرار می‌گیرد؟
بیابانکی: یکی از شکوفا‌ترین دوران شعر انقلاب شعر دفاع مقدس است و خیلی برجسته است و این از تولیدات ادبیات بعد انقلاب است چرا که ما قبل انقلاب جنگی به این بزرگی و با این همه رشادت و دفاع مردمی به این شکل نداشتیم که اثرش در شعر ملموس شود.
شعر دفاع مقدس به وضوح آئینه تمام نمای حضور و شور مردم در جبهه‌های حق علیه باطل است و در هیچ دوره‌ای شعر به این وضوحی آئینه روزگار خود نیست شعر بیش از انقلاب به هیج وجه آئینه روزگار مردم نیست و نشانی از ظلم وستم پهلوی به مردم در شعر دیده نمی‌شود.
تسنیم: بخواهید شعر و شاعر متعهد را تعریف کنید چه ملاک‌های را در نظر می‌گیرید؟
بیابانکی: در ابتدا باید بدانیم شعر متعهد یعنی چه؟ تعهد به چی و کی؟ به نظرم شاعر و شعر متعهد باید به انسان و انسانیت تعهد داشته باشد و انسان که مجموعه‌ای از فضایل اخلاقی است و وقتی به این انسان شاعر متعهد باشد شعرش آینه روزگار می‌شود ولی اگر به جریان و دولتی متعهد باشد با تغییر دولت شاعر باید رنگ و لباس شعر خود را هم عوض کند.
شاعر غیرمتعهد انسانی است که از درک انسانیت و فضایل اخلاقی آنکه مشترک همه جوامع است عاجز است و به اعتقادات دینی توهین می‌کند شما همین خواننده ملعون شاهین نجفی را ببینید این آدم با انسانیت غریبه است و تعهدی ندارد و بهترین پاسخ به این افراد بی‌تفاوتی به آن‌ها است و عده‌ای با واکنش به این بی‌هنران آن‌ها را در کانون توجه قرار می‌دهند.
تسنیم: درباره شعر متعهد نظرتان درباره شعر قیصر چیست؟ چرا برخی روشنفکر نما‌ها دنبال مصادره قیصر به نفع خود هستند؟
بیابانکی: قیصر چکیده شعر انقلاب است و اینکه گروه روشنفکر یا هر گروهی بخواهند قیصر را مصادره کنند اصلاٌ کار اشتباهی است چرا که اشعار هر شاعری مشخص است و نیاز به تفسیر ندارد و من سعید بیابانکی شاعر شدنم را مدیون شعر قیصر هستم و من اوایل کتاب شعرهایی که خواندم کتاب صبح تنفس و در کوچه آفتاب در سال 61 و 62 در دوران دبستان مطالعه کردم و همین کتاب‌های قیصر نه من خیلی از هم دوران‌های من را شاعر کرد.
شعر قیصر جریان و موجی جدید به راه انداخت و نسل ما را به شعر علاقمند کرد.
تسنیم: ویژگی شعر قیصر را در چه می‌بینید؟
بیابانکی: ببینید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر قیصر این است که شعرش چه در قالب و چه در مضمون دارای تکثر است و طیف‌های گسترده دارد هم رباعی، هم دوبیتی، هم مثنوی، هم غزل، هم نیمایی، هم ترانه و هم چارپاره دارد.
حتی شعر کوک هم دارد و از طرفی شعرش موضوعات مختلف هم دارد مثل عاشقانه، انقلابی، مذهبی و دینی، کودکانه و حتی طنز هم دارد. شاید کمتر شاعری پیدا شود که در همه این طیف‌ها بتواند شعر بگوید.
تسنیم: چرا خیلی‌ها معتقدند شعر انقلاب حیاتش را به شعر قیصر مدیون است؟
بیابانکی: قیصر خدمات بزرگی برای شعر انقلاب انجام داده است مهم‌ترین و رفیع‌ترین کار قیصر احیای شعر نیمایی و رباعی بعد از انقلاب به نفع انقلاب بود و توانست شعر نیمایی را برای انقلاب به کار گیرد و قطار شعر نیمایی را وارد ریل شعر انقلاب کرد.
چرا که شعر نیمایی پایه گزارش مشخص است که نیما است که چه خودش و چه پیروانش به طبقه روشنفکر نما‌ها وابسته بودند و نمی‌شد کاری کرد و قیصر این را برای انقلاب مصادره کرد و نیمایی‌های قیصر بهترین نیمایی‌ها است و در مورد رباعی هم همین طور است.
چون که اصلا رباعی به نام خیام و عطار سند زده شده بود ولی قیصر نوعی رباعی سرود که مردم کم کم باورشان شد کی می‌شود بعد خیام هم رباعی گفت.
تسنیم: برای تقویت شعر انقلاب چه کار باید کرد؟
بیابانکی: ببینید شعر انقلاب باید دیده شود و اجازه عرض اندام به آن در رسانه ملی داده شود چرا شعر در رسانه دیده نمی‌شود و ببینید بهترین لحظات رسانه مثل تحویل سال نو در اختیار انواع و اقسام بازیگر سینما گرفته تا بازیکن فوتبال و خواننده پاپ.
یعنی همه جور افراد هستند ولی شعرا حضور ندارند و در کل رسانه در چند برنامه محدود حضور دارند ولی در کشوری که شعر میراثی ارزشمند است و رهبر به شعر و شعرا اهمیت می‌دهد باید شعر بیش از این دیده شود و رسانه باید به شعر انقلاب آنتن بدهد.
تسنیم: در پایان درباره جلسات مقام معظم رهبری با شعرا بفرمایید.
بیابانکی: این دیدار‌ها واقعا اثری بزرگ بر جریان شعر دارد و اثر آن هویدا است و به قول مقام معظم رهبری این جلسه یک جلسه نمادین است و برای تکریم شعر و شاعری است و باید در جا‌ها و مکان‌های دیگر و در سطوح پایین‌تر نیز این گونه جلسات شعر برگزار شود.
چرا که جریان ادبیات فارسی وابسته به پویایی شعر است و یکی از کارکردهای بزرگ این جلسات این بود که شاعرهای جوان و خوش آتیه که در روستا و شهرهای کوچک دیده و شنیده نمی‌شدند الان به برکت این دیدار‌ها فرصت شنیده شدن پیدا کردند و رشد کردند و جریان خوب و روانی از شعر خوب را در جامعه ایجاد کرده است چرا که استقبال مردم کوچه و بازار از شعرهایی که در این جلسات سروده می‌شود نشانی از این جریان سازی است.
گفت‌وگو از اکبر بهاری
انتهای پیام/ ب
