تقابل غنی و تکنوکرات‌ها با عطا محمد نور و دیگر قدرتمندان سیاست در افغانستان
خبرگزاری تسنیم: روزنامه واشنگتن پست با انتشار مقاله‌ای تقابل میان غنی به عنوان یک تکنوکرات و عطا محمد نور به عنوان یکی از افراد صاحب نفوذ در افغانستان را بررسی و آن را جنگی تعیین‌کننده در آینده افغانستان توصیف کرده است.
به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، روزنامه واشنگتن پست در مقاله‌ای به بررسی روابط میان اشرف‌غنی رئیس‌جمهور افغانستان و افراد دارای قدرت و نفوذ مانند عطا محمد نور والی بلخ در شمال افغانستان پرداخته است.
این مقاله به جنبه‌های مختلف قدرت عطا محمد نور والی بلخ و دستاوردهای وی در این ولایت بویژه در شهر مزار شریف و همچنین شیوه حکومتی تکنوکرات‌ها را مورد بررسی قرار داده و اشرف غنی را در شرایط کنونی ناگزیر از پذیرش عطامحمد نور در دولت وحدت ملی دانسته است.
متن کامل این مقاله با عنوان «تکنوکرات‌ها در مقابل افراد دارای قدرت: جنگ تعیین‌کننده در افغانستان» در ادامه آمده است:
تصویر عظیم مردی میانسال بر فراز چرخ فلکی در پارک تفریحی در مزارشریف از دور خودنمایی می‌کند که در شب زیر نور از فاصله 400 متری قابل رؤیت است.
حامیان وی، عطا محمد نور را «استاد» خوانده و منتقدینش وی را شاه می‌نامد.
بیش از یک دهه است که عطامحمد نور والی بلخ، با چنگ و دندان و با استفاده از نفوذ خود در میان مبارزین آزادی‌خواه، این منطقه شمالی افغانستان را در کنترل خود گرفته و اکنون به تاجری فوق‌العاده ثروتمند تبدیل شده است. اسلحه، شبه‌نظامیان و توانایی نور برای تأمین امنیت، وی را به یکی از قدرتمندترین افراد این کشور تبدیل کرده است. به عقیده بسیاری از مردم خسته از جنگ افغانستان، جنگسالاران سابق از جمله عطا محمد نور، که متهم به نقض حقوق بشر بوده اما با برخورداری از حق معافیت همچنان در قدرت هستند، باید به حاشیه رانده شوند تا این کشور بتواند به سمت دوره‌ای جدید حرکت کند. این افراد در برابر طالبان، القاعده و به احتمال نه چندان قوی در برابر گروه تروریستی داعش نقش یک سد را برای طرفداران خود بازی می‌کنند. این موضوع با پایان مأموریت نظامی آمریکا، بیش از هر زمان دیگری حیاتی‌تر جلوه می‌کند.
حاجی «عبدالوهاب»، دوست نزدیک عطا محمد نور گفت: در صورت انتصاب والی جدید در ولایت بلخ به جای عطا محمد نور در این ولایت هرج‌و‌مرج به راه خواهد افتاد و به ولایت‌های دیگر نیز کشیده خواهد شد.
وی افزود: عطا محمد نور جایگاه ویژه‌ای در بین مردم افغانستان دارد.
ظهور و استقامت نور، میراث طولانی‌ترین جنگ آمریکا و نشانه رقابتی نو برای کسب نفوذ است. این مسئله، آرمان‌های تکنوکرات‌های تحصیل‌کرده در غرب افغانستان را که مشتاق تحول این کشور هستند، در برابر زورمندان قومی محافظه‌کار و قبیله‌ای قرار می‌دهد که مصمم به حفظ وضع کنونی هستند. این پیکار، در حال تبدیل شدن به یک جنگ تعیین کننده برای همه امور آینده این کشور است؛ اموری که از تشکیل کابینه‌ای جدید و مبارزه با فساد فراگیر تا مذاکرات صلح با طالبان را در بر می‌گیرد.
«پیتر سمنبی» سفیر سوئد در افغانستان، با اشاره به دو روش متفاوت برای اداره این کشور، گفت: در شیوه سنتی اداره افغانستان براساس پارتی‌بازی است اما در مقابل، شیوه مدرن اداره کشور را براساس قانون اساسی، قانون و شفافیت قرار داده است.
اگرچه گفته می‌شود که پس از خروج نظامیان آمریکایی از عراق بسیاری از شبکه‌های پارتی‌بازی نابود شده بود و نخبگان جدید روی کار آمده بودند اما با وجود 13 سال جنگ در افغانستان، نظام سیاسی در این کشور به صورت سنتی باقی مانده است که با کمک‌های آمریکا این ساختار قوی‌تر نیز شد که حکومت مرکزی را ضعیف کرده است.
بسیاری از مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان به قدرت رسیدن اشرف‌غنی که سابقه فعالیت در بانک جهانی و تحصیل در آمریکا در کارنامه خود دارد را نقطه آغازی برای تغییر تصور کهنه از قدرت قلمداد می‌کردند اما عطا محمد نور و دیگر افراد دارای قدرت سعی در به چالش کشیدن تلاش‌های وی در راستای تقویت اقتدار حکومت دارند.
پیتر سمنبی اظهار داشت: توافق تقسیم قدرت، که با دخالت آمریکا حاصل شد دستاورد کوچکی برای شیوه اداره مدرن افغانستان بود که سیستم پارتی‌بازی در ادارات این کشور این دستاورد را به خطر می‌اندازد.
میراث مجاهدین
در «مزارشریف» چهارمین شهر بزرگ افغانستان، نمونه‌هایی از تقابل افراد دارای قدرت و تکنوکرات‌ها را می‌توان در زیارتگاه‌های باستانی و پروژه‌های ساخت و ساز مدرن مشاهده کرد. بیلبوردها در چهارراه‌های ولایت بلخ که عطا محمد نور را همراه با رهبران سابق مجاهدین نشان می‌دهند، این پیام را می‌رساند که عطا محمد نور وارث میراث مجاهدین است.
نور که یک تاجیک است به عنوان فرمانده ارشد مجاهدین در شمال افغانستان علیه رژیم طالبان فعالیت می‌کرد که در اواخر سال 2001 به شهرت رسید. جنگجویان، با کمک مالی و تسلیحاتی آمریکا، طالبان را از قدرت برانداختند و زمینه برای کنترل نور بر نیروهای امنیتی افغانستان در ولایت استراتژیک بلخ فراهم شد. در سال 2003، پس از یک سلسله نبرد، وی رقیب اصلی خود عبدالرشید دوستم را که یک جنگسالار ازبک است، از مزار شریف بیرون کرد. سال بعد نیز حامد کرزی رئیس‌جمهور عطا محمد نور را به عنوان والی بلخ منصوب کرد.
در زمان ریاست‌جمهوری کرزی این افراد رشد بسیاری کردند به دلیل اینکه حکومت سابق افغانستان یا آن‌ها را در پست‌های بالا نشاند یا به حال خودشان واگذاشت. بسیاری از آن‌ها، از آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی پول دریافت کردند تا در کنار نیروهای آمریکا و ناتو در برابر طالبان و القاعده بجنگند و این مسئله بر نفوذ آن‌ها در حلقات سیاسی افغانستان افزود.
والی بلخ در دهه 1980 میلادی و پیش از تمام تحولای سیاسی، یک معلم دبیرستان بود به همین دلیل است که او را "استاد" می‌خوانند. وی بعدها به مجاهدینی پیوست که در برابر اشغال شوروی مقاومت می‌کردند و از سوی آمریکا پشتیبانی می‌شدند. نور بعدها ریش انبوهش را تراشید و لباس نظامی را با لباس‌های مناسب غربی عوض کرد.
طبق گفته‌های دیپلمات‌های غربی و فعالان حقوق بشر، نور زمین‌ها و پست‌ها را به عنوان هدیه میان صدها نفر از فرماندهان و جنگجویان سابق توزیع کرده است. نور، در رسانه، سیستم قضایی و حیات اقتصادی در این ولایت اعمال نفوذ می‌کند. گفته می‌شود که وی درآمدهای گمرگی بسیاری دارد و همچنین مالک ده‌ها شرکت است که برخی از آن‌ها قراردادهای دولتی را نیز دریافت می‌کنند و از سوی کشورهای غربی مورد حمایت مالی قرار می‌گیرد.
براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، نیروهای تحت فرماندهی نور در اواخر 2001 و اوایل 2002 میلادی به تاراج و تجاوز به پشتون‌هایی می‌پرداختند که اکثر مردان قبیله آن‌ها طالبان را تشکیل می‌دادند. در حال حاضر، والی بلخ شبکه‌ای از شبه‌نظامیان را فرماندهی می‌کند که برخی از آن‌ها در جرم‌های مختلفی از جمله کشتار، ضرب و شتم، آدم‌ربایی، اخاذی و غصب زمین دست داشته‌اند.
جان سیفتون یکی از مقامات دیده‌بان حقوق بشر گفت: به خاطر ماهیت بی‌عدالتی در افغانستان، می‌توان گفت که عطا یا از تخلفات آگاه است و به صورت مستقیم در آن‌ها دست دارد یا این که به صورت غیر مستقیم و به دلیل ناکامی در متوقف ساختن تخلفات و پاسخ خواستن از متهمین، مقصر است.
براساس گزارش محرمانه امنیتی نیروهای آمریکایی و ائتلاف به رهبری ناتو، عطا محمد نور، با استفاده از لابی‌های مختلف از طریق ترور و آزار و اذیت مخالفان سیاسی خود، به دنبال تقویت جایگاه سیاسی خود بوده است. در این گزارش آمده است که ارتباط والی بلخ با جنایتکاران، به‌ویژه قاچاقچیان مواد مخدر، سودآور بوده و به منابع مالی او کمک کرده است.
منتقدان او می‌گویند هرکه با او مخالفت کند، مورد هدف قرار می‌گیرد
«شمس‌الدین شمس» 51 ساله، فعال ازبک و تاجر سابق که یکی از منتقدین نور است، گفت: به خاطر قدرت عطا محمد نور دیگر نمی‌توانم کارم را آزادانه انجام دهم زیرا وی زمین‌هایم را به زور مصادره کرده، همچنین چندین بار به دستور وی به زندان افتادم و دانشگاهی را که تأسیس کرده بودم را نیز بسته است.
نور به درخواست‌های مکرر برای مصاحبه در این مورد پاسخ نداد و به صورت علنی ادعاهای سوء‌استفاده و فساد را رد می‌کند در حالی که دوستان و همکاران نزدیک والی بلخ تأکید می‌کنند که وی به قدری ثروتمند است که نیازی به درآمدزایی از طریق اختلاس و خشونت ندارد.
«ظاهر وحدت» معاون والی بلخ و یکی از فرماندهان سابق مجاهدین در این رابطه گفت: آنچه دشمنان عطا محمد نور در مورد وی می‌گویند، حقیقت ندارند.
حامیان نور مدعی‌اند که وی و دیگر زورمندان، رهبران واقعی افغانستان هستند و برای کشور قربانی داده‌اند. آن‌ها تکنوکرات‌هایی چون اشرف‌غنی که بخش بزرگ از زندگی‌شان را در آمریکا و اروپا به سر برده‌اند و صرفاً پس از سرنگونی طالبان بازگشته‌اند، خوار می‌شمارند.
«مولانا فرید» یکی از دوستان قدیمی نور، اظهار داشت: چه کسانی این کشور را در سیزده سال گذشته نابود کردند؟ آن‌ها افرادی هستند که از غرب آمدند؛ افرادی که افکار غربی دارند، به مجاهدین نسبت‌های بدی داده‌اند و آن‌ها را جنگسالار می‌نامند. مجاهدینی که به جای بی‌احترامی باید احترام شوند.
مخالفان رئیس جمهور
در ورودی بلخ، ورودی اصلی این شهر، افسران پلیس برای جلوگیری از ورود سلاح اتومبیل‌ها را بازرسی می‌کنند. مسافران نمی‌توانند به شهر وارد شوند، مگر اینکه سلاح خود را تحویل دهند و هنگام خروج از شهر می‌توانند آن را پس بگیرند. در هیچ ولایت دیگر افغانستان چنین کاری انجام نمی‌شود. اگرچه اعضای پلیس در ظاهر به وزارت کشور افغانستان گزارش می‌دهند اما واضح است که آن‌ها به کجا وفادارند.
«حمیدالله چمتو» فرمانده پلیس دروازه ورودی بلخ، گفت: اگر در هر ولایت فرد متعهدی مانند استاد عطا می‌داشتیم، افغانستان امن می‌شد.
مزارشریف به دلیل هوش عطا محمد نور، نیروهای پلیس و نیروهای نظامی، امن‌ترین شهر افغانستان خوانده می‌شود. در این اواخر، یک پسر چهارساله از خویشاوندان یکی از سیاستمداران مشهور ولایت بلخ ربوده شد و والی بلخ دستور داد که 5000 قطعه عکس این کودک توزیع شود و تمام جاده‌های خروجی شهر نیز بسته شود.
«محمد معین مرستیال» در این رابطه گفت: آدمربایان بعد‌از‌ظهر آن روز کودک را آزاد کردند. نور یک سیاست‌مدار متحد با رئیس‌جمهور افغانستان است و در همه جا آدم دارد.
نگاه آمریکا و متحدینش به عطا محمد نور، نگاه به شخصی است که می‌تواند شمال را در زمانی امن نگه دارد که طالبان یورش خود را بیرون از مراکز سنتی قدرتشان در جنوب و شرق افغانستان، گسترش می‌دهند اما در عین حال اگرچه رئیس‌جمهور رابطه نزدیکی با واشنگتن برقرار کرده است اما نور و دیگر قدرتمندان به عنوان قوی‌ترین مخالفان اشرف‌غنی ظهور کرده‌اند.
در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته، نور حامی کلیدی عبدالله عبدالله بود که او نیز یک شخصیت برجسته سابق مجاهدین است. والی بلخ به صورت علنی اشرف‌غنی را مورد انتقاد قرار داد تاجایی که گفته بود در صورت انتخاب غنی به عنوان رئیس‌جمهور افغانستان، در شمال افغانستان حکومت موازی ایجاد خواهد کرد.
از سوی دیگر، رئیس‌جمهور افغانستان اعلام کرد با آنچه که آن را فعالیت‌های غیرقانونی نور و دیگر جنگسالاران سابق می‌خواند، مبارزه کند و آن‌ها را از موقعیت‌های پرنفوذشان کنار بزند.
توافق تقسیم قدرت، با دخالت جان کری وزیر امور خارجه آمریکا که براساس آن، عبدالله عبدالله رئیس اجرایی کشور شد، هرج‌و‌مرج بالقوه را دفع کرد اما این توافق نفوذ نور و دیگر قدرتمندانی که در صف عبدالله ایستاده‌اند را تقویت کرد. غنی که وادار به مصالحه شد، اکنون حکومتی را رهبری می‌کند که پر از جنگسالاران پیشین، از جمله معاونش دوستم، می‌باشد. وحدت در این رابطه می‌گوید که اگر عطا خودش نخواهد، هیچ‌کسی نمی‌تواند به جای او فرد دیگری را منصوب کند.
از میان برداشته شدنش غیرمحتمل است
در ماه ژانویه، اعضای پارلمان که به سیستم کهنه پارتی‌بازی وفادارند، بیش از نیمی از وزرای پیشنهادی کابینه‌ای را که توسط حکومت وحدت ملی معرفی شده بود را رد کردند.
برخی از حامیان کرزی و فرماندهان سابق مجاهدین نسبت به تلاش‌های کرزی در راستای آغاز مذاکرات صلح با طالبان ابراز نارضایتی کرده‌اند. همچنین، غنی در زمینه متقاعدساختن نور و دیگر زورمندانی که در مناطق مرزی مسئولیت دارند، برای رها کردن درآمدهای حیاتی گمرکی به دولت، کار سختی داشت.
«گریم اسمیت» کارشناس مسائل افغانستان در گروه بین‌المللی بحران، در این رابطه گفت: اشرف‌غنی رؤیای کشوری با اتحاد بیشتر را دارد و این دید، در برابر حس استقلال‌طلبی عطا، مشکل سختی را تجربه می‌کند.
دیپلمات‌ها و کارشناسان غربی گفتند که نور رؤیای تبدیل‌شدن به رهبر تاجیک‌ها را دارد و به طور بالقوه تلاش می‌کند بر نفوذش بیفزاید. حتی نزدیک‌ترین دوستان غنی می‌گویند، بعید است او در آینده نزدیک نور را از مقام ولایت برکنار کند. آن‌ها بیشتر نگران این هستند که طالبان و دیگر شورشیان پیشرفت خواهند کرد یا اینکه جنگسالاران سابق دیگری نظیر دوستم، که جرائم بزرگتری را مرتکب شده‌اند، کنترل شمال را به دست خواهند گرفت.
مرستیال در این رابطه می‌گوید: حکومت مشکلات بسیار زیادی دارد. من اگر در موقعیت غنی بودم، برای ثبات در افغانستان، حفظ عطا در جایگاه فعلی‌اش کار بهتری بود.
انتهای پیام/.
