راه‌اندازی بانک ژنتیک ایرانیان نیازمند اختصاص اعتبار ویژه از سوی مجلس است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، پزشکی قانونی از جمله نهادهایی است که زیر نظر قوه قضائیه فعالیت می‌کند و وظایف خطیری را برعهده دارد. این نهاد از سال 1372 در کشور راه اندازی شده است و بلافاصله واحدهای استانی آن نیز شکل گرفت.

آریا حجازی؛ در حال حاضر مدیرکل پزشکی قانونی خراسان رضوی است؛ فردی که در فاصله سال‌های 78 تا 85 به عنوان مدیرکل پزشکی قانونی خراسان فعالیت می‌کرد، سپس از سال 85 تا 91 با همین سمت در استان فارس فعال بود و در نهایت از سال 91 مجددا به خراسان رضوی بازگشت. در مصاحبه با مدیرکل پزشکی قانونی خراسان رضوی تلاش شده است اقدامات و برنامه‌های این نهاد تشریح شود.

تسنیم: ضمن تشکر از حضرتعالی، لطفا در ارتباط با شکل گیری پزشکی قانونی و فعالیت این نهاد توضیحاتی ارائه فرمائید.

حجازی: بسم الله الرحمن الرحیم. پزشکی قانونی از سال 1372 به صورت سازمان در کشور تشکیل و در استان‌ها هم راه اندازی شد و در شهرستان‌ها هم نمایندگی دارد. در حال حاضر هم در استان خراسان رضوی این نهاد در 24 مرکز شهرستانی مرکز فعال دارد و در 4 مرکز مشهد هم فعالیت می‌کند.

در سال 92، 120 هزار مراجعه کننده به مراکز پزشکی قانونی سراسر استان داشته‌ایم که 70 تا 80 درصد آنها مصدومان نزاع بوده‌اند.

همکاری با پزشکی قانونی و ارائه خدمات در این نهاد در بخش معاینات، تشریح، کمیسیون‌ها و آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود. غالب پزشکانی که با ما همکاری دارند استخدام پیمانی یا قطعی هستند و در 9 مرکز هم کار به صورت معاضدتی انجام می‌شود.

نکته حائز اهمیت این که در کار پزشکی قانونی، با حداقل امکانات افراد سازگار می‌شوند، در حالی که همین خدمات در ادارات هم سطح با پرسنل و امکانات بیشتری انجام می‌شود؛ این از جهت بار مالی خوب است اما از سوی دیگر بسیاری از این نیروها فرسوده شده‌اند.

امروز ما شاهد هستیم که دوره نوپایی سال 72 گذشته است و پزشکان جذب شده بالای 15 سال سابقه کار دارند و وارد دهه سوم کاری می‌شوند و خستگی و فشار کار بر آنها کم کم وارد می‌شود و به انحای مختلف دنبال خروج از سیستم هستند و تنها حس نوعدوستی و کمک آنها را در سیستم نگه داشته است.

در غیر این صورت نه پرداخت ما در قیاس با سیستم بهداشتی متناسب است و نه شرایط محیط کار انگیزه لازم را به افراد می‌دهد.

تسنیم: در زمینه زیرساخت‌ها وضعیت پزشکی قانونی استان چگونه است؟

حجازی: به لحاظ زیرساختی پزشکی قانونی استان ضعیف است اما بازهم جزو استان‌های نخست کشور است. در زمینه تاسیساتی و ابنیه نیز ضعیف هستیم اما از نظر تجهیزات نسبتا مطلوب هستیم و البته با مطلوب فاصله داریم.

حجم هزینه‌ها به شکلی است که هر چه انجام می‌شود به پای هزینه‌های انجام شده نمی‌رسد؛ از نظر نیروی انسانی نیز، نزدیک به 350 تا 400 نفر چارت تشکیلاتی ما است اما کل نیروی رسمی و پیمانی ما 100 نفر است و تنها با مدیریت بحران این خلا پر شده است.

DNA و کار فانرنزیک شاید نزدیک به 15 سال است که در دنیا سابقه دارد و مشهد از 8 سال قبل کار فارنزیک و DNA را با تجهیزات به روز دنیا شروع کرده است و اگر هزینه‌های لازم فراهم شود تکنولوژی روز دنیا در دو تا سه ماه اینجا پیاده سازی می‌شود.

تسنیم: به لحاظ تشکیلاتی نهاد متبوع حضرتعالی زیر نظ کدام ارگان فعال است؟

حجازی: پزشکی قانونی زیر نظر رئیس قوه قضائیه است، سازمان زندان‌ها، ثبت اسناد و دادگستری نیز زیر مجموعه قوه قضائیه است و رئیس پزشکی قانونی منصوب رئیس قوه قضائیه است و بودجه ما نیز مصوب از سوی مجلس شورای اسلامی است. سرنوشت مالی سیستم بستگی به مصوبات سالیانه مجلس دارد.

تسنیم: آیا در تمام دنیا پزشکی قانونی زیر نظر نهاد قضایی فعالیت می‌کند؟

حجازی: خیر؛ در دنیا چند رویکرد در ارتباط با پزشکی قانونی وجود دارد؛ در برخی کشورها پزشکی قانونی زیر نظر پلیس فعال است و در برخی کشورها نیروها زیر نظر وزارت بهداشت است و در برخی کشورها نیز تلفیقی از این موارد است.

در ایران تقریبا سیستمی که حاکم شده، استقلال خاصی به آن داده است و کمک بسیار شایانی کرده تا اظهارنظرها شفاف و دقیق و بدون حب و بغض باشد.

در اکثر پرونده‌هایی که رسانه‌ای شده است پایه و اساس، نظرات پزشکی قانونی بوده است و این نشانگر این است که سیستم پزشکی قانونی توانسته است حق مطلب را درباره مراجعان ادا کند. طراحی بسیار مناسب است و استقلال را به ما داده است.

حدود 20 سال است در این سیستم فعالیت می‌کنم و ندیده‌ام پزشکی قانونی تحت تاثیر قرار بگیرد و در موارد شک هم از سایر کارشناسان استفاده شده است و باید در همین وضعیت به لحاظ بودجه‌ای کمک شود.

تسنیم: وضعیت بودجه نهاد متبوع شما چگونه است؟

حجازی: سال گذشته بودجه این سازمان در کشور 50 میلیارد تومان بود و رقم استان، 4.2 میلیارد تومان بود. اگر این رقم صد درصد تخصیص نیابد جوابگو نیستیم و البته امسال تاکنون همه  آن محقق شده است. با وجود تمام کسری اعتبارات رشد خوبی داشته‌ایم و البته اعتباری که می‌خواهیم دو برابر این رقم است و باید به 8 میلیارد تومان برسد.

تسنیم: چه میزان از فعالیت‌های این نهاد مبتنی بر پژوهش است؟

حجازی: پژوهش در حیطه فعالیت ما بسیاری از نقاط تاریک و مبهم را روش می‌کند. در سال 1376 پزشک قانونی رسما آمار کشته شدگان تصادفات را برای نخستین بار اعلام کرد و برای کسی قابل باور نبود و آمار آن زمان 13 یا 16 هزار بود و سبب شد جرقه‌ای خورده شود.

اکنون حداقل در خراسان رضوی در طی سه تا چهار سال اخیر در زمینه آمار کشته شدگان تصادفات شیب نزولی می‌بینیم و مدتی ثابت مانده بود. مرجع آمار متوفیان تصادفات، پزشکی قانونی است و بسیاری از تاثیرات در این حوزه‌ها ناشی از فعالیت‌های پژوهشی است.

یا اگر شاهد باشید قانون سقط درمانی مبتنی بر یکسری پژوهش‌ها بود، اینها جمع آوری شد و مجوز قانون سقط درمانی برای مواردی که ناهنجاری عقب ماندگی در جنین بود در سال 84 تصویب شد.

در حوادث ناشی از کار نیز همین طور؛ یعنی آمار پزشکی قانونی در این موارد تاثیرگذار است، در بحث مرگ و میر مادران باردار، مرجع اصلی در این زمینه پزشکی قانونی است. خراسان رضوی هم نسبت به بقیه موارد در این زمینه فعال است.

پزشکی قانونی را اگر بخواهیم درست تعریف کنیم به معنای بکارگیری جدیدترین تکنولوژی برای کشف حقیقت در راستای اجرای عدالت است. کتب پزشکی هر چهار سال بازنگری می‌شوند. کمیسیون‌های ما تماما اساتید دانشگاه هستند و 230 نفر در این زمینه همکار هستند و دائم نتایج یافته‌های خود را در اظهارنظرهای کارشناسی استفاده می‌کنند. در تکنولوژی نیز همین طور؛ یعنی در بحث آزمایشگاه باید آخرین تکنولوژی را استفاده کنیم.

برای مثال، «جی سی مس» آخرین تکنولوژی در سم شناسی است که 7 سال است در خراسان رضوی نهادینه شده است، در ژنتیک نیز همین طور و روش‌های روز دنیا با فاصله 3 ماه در کشور پیاده می‌شود. در بخش مربوط به ژنتیک و آسیب شناسی و سلولوژی آخرین دستاوردها و کیت‌های دنیا در بحث فارنزیک در کشور و خراسان رضوی وجود دارد.در پرونده‌های ویژه نیز از آخرین روش‌های روز دنیا در اثبات نسب استفاده می‌کنیم.کارشناسان ما در سال قبل رتبه سوم کشوری را در بحث پژوهش کسب کردند.

در مجموع پزشکی قانونی به آموزش و پژوهش توجه ویژه‌ای دارد و الان شدت بیشتری گرفته و توجه بیشتری به آن شده است و انسجام قوی تری پیدا کرده است.

ضمن اینکه همکارانی که وارد این نهاد می‌شوند دوره آموزشی برایشان برگزار می‌شود هر فردی که وارد سیستم می‌شود باید سه ماه تئوری و عملی آموزش ببیند.

همکاران ما عمدتا پزشک عمومی هستند و برخی تخصص پزشکی قانونی می‌گیرند که یک دوره سه ساله است و اکنون در مشهد 8 متخصص پزشک قانونی داریم که سه نفر در دانشگاه و بقیه در پزشکی قانونی هستند و در تخصص‌های دیگر هم همکار داریم مثل ارتوپد، جراح و روانپزشک و یا در آزمایشگاه و داروساز و ژنتیک انسانی، متخصص آسیب شناسی و پاتولوژی. اینها وارد سیستم شده و آموزش لازم را می‌بینند و کار می‌کنند.

ما آموزش به دانشجویان رشته‌های مختلف، مانند بازدید برای کارآموزان حقوق و قضایی و مامایی را نیز در دستور کار داریم. آموزش تئوری و عملی برای برخی رشته‌ها انجام می‌شود در برگزاری دوره‌های تخصصی هم همکاری داریم. در سایر رشته‌های آموزشی نیز از سیستم پزشکی قانونی استفاده و دوره‌ها برگزار می‌شود برای مثال در آندوسکوپی سینوس و یا اعمال خاص گوش میانه آسیستان‌ها در اینجا آموزش می‌بینند و کارایی خود را بالا می‌برند.

تسنیم: در ارتباط با عملکرد پزشکی قانونی در زمینه تشریح نیز که بسیاری این نهاد را با آن می‌شناسند توضیح فرمائید.

حجازی: آمار تشریح بسیار پائین است و کل آمار مراجعان ما زیر چهار درصد فوتی هستند، در تشریح می‌توانیم بیشترین تاثیر را داشته باشیم؛ اینجا باید نهایت دقت به کار گرفته شود. به عقیده همکاران ما در قسمت تشریح ارائه کار بد معنا ندارد زیرا هیچ برگشتی وجود ندارد و فشار کار چندین برابر است. البته فشار روانی زیادی در این قسمت وجود دارد. بخش عمده فشار، فشار روانی مسئولیت معاینه است. فرصت شما در تشریح بسیار محدود است؛ در قسمت متوفیان دیگر بازگشتی وجود ندارد و فشار روانی زیادی در این قسمت وارد می‌شود.

تسنیم: در زمینه بانک هویت ژنتیک ایرانیان نیز توضیح بفرمائید

حجازی: بانک هویت ژنتیکی ایرانیان تقریبا از سال 87 فکر می‌کنم طرحش آغاز شد که در ایران راه اندازی شود. بانک هویت ژنتیک در دنیا کار که دایر می‌شود این گونه نیست که برای همه کارت صادر کنند و بیش از 25 درصد جمعیت را نمی‌توانند پوشش دهند چون هزینه بالا است و کارایی خاص هم دارد.

در حوادث و بلایا و شناسایی افراد پرخطر می‌توان از این بانک استفاده کرد،  ما نیز سعی کردیم ابزار مناسب راه اندازی این بانک را فراهم کنیم.زیرساخت‌ها فراهم شده است اما نیاز به حمایت مالی دارد. هر نمونه ژنتیک یک میلیون هزینه دارد بر این اساس شما نیاز دارید که این هزینه به دستگاه اختصاص پیدا کند.

کارت هویت ژنتیک نیازمند اعتبار است و باید به صورت یک خط بودجه مشخص در مجلس بیاید اما این را ندیده‌ایم و مجلس باید یک خط اعتباری ویژه برای این کاری که زیرساخت‌های آن فراهم شده است اختصاص دهد.این مسئله یکی از بندهای برنامه پنجم توسعه است.

در حال حاضر بانک هویت ژنتیک در حد آزمایش‌های ژنتیک وجود دارد که به صورت روزمره انجام می‌دهیم و ایران چون واجد تعداد زیادی اتباع است به نظر من بانک هویت ژنتیکی ویژه اتباع نیز نیاز دارد.

تسنیم: برای سال آینده استخدام جدیدی دارید؟

حجازی: مجوز استخدام برای سال آینده دو نفر داریم که ردیف یکی متخصص روانپزشک است و دیگری نیز پزشک برای سبزوار است. یکی از معضلاتی که داریم این است که تعداد زیادی از نیروهای ما با سوابق بالای 15 سال قراردادی هستند و تمهید مناسبی برای استخدام آنها نبوده است و با وجود طرح‌های مختلف استخدام نشده‌اند و بلاتکلیف هستند.25 درصد نیروهای ما قراردادی هستند و تبدیل وضعیت آنها بلاتکلیف است و یکی از دغدغه‌های اصلی سیستم نیز همین است.

تسنیم: از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزار هستم.

حجازی: من نیز برای شما آرزوی توفیق دارم.

انتهای پیام/ ی