در گزارشی که توسط معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با کمک کارشناسان این حوزه در سال جاری در مورد مواد مخدر و جرائم در ارتباط با آن انجام شده بیانگر این است که مصرف مواد صنعتی از نیم درصد در سال 84 به 26 درصد در سال گذشته رسیده است. از سوی دیگر سن اعتیاد نیز کاهش یافته و زنان در معرض آسیب بیشتری قرار گرفته اند و همچنین معضلات بهداشتی اعتیاد به ویژه ابتلا به ایدز نیز نگران کننده است.
افزایش 15 درصدی مرگ زنان در اثر مصرف مواد مخدر
کارشناسان امور اجتماعی و آسیب شناسان معتقدند که سوء مصرف مواد مخدر در کانون آسیب های اجتماعی کشور قرار دارد بنابراین باید برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی مهار اعتیاد در اولویت قرار گیرد.
تحقیقات نشان می دهد که روزانه تقریبا 8 نفر بر اساس مصرف مخدر جان خود را از دست داده اند، همچنین افزایش 15 درصدی مرگ و میر زنان نیز بر اثر سوء مصرف مواد نسبت به سال 91 در آمار مشهود است و از سوی دیگر رشد بیش از 25 درصدی مصرف شیشه نیز در سال 92 مشاهده شده است.
روزبه کردونی مدیر کل دفتر آسیب های اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی به تحقیق انجام شده در مورد اعتیاد اشاره کرد و به خبرنگار مهر گفت: آمارهای اعلام شده در گزارش در سال 92 جمع آوری و نهایی شده و هنوز آمار سال 93 جمع بندی نهایی نشده است.
کاهش سن اعتیاد در کشور
وی به کاهش سن اعتیاد نیز اشاره کرد و گفت: در حال حاضر میانگین سن معتادان به حدود 20 سال رسیده یعنی از حدود 23.5 در سال های گذشته به 20 سال کاهش یافته است.
کردونی افزود: در گزارش جمع آوری شده عدم وجود سیاست گذاری مشخص در حوزه حمایتی و آسیب های اجتماعی، نداشتن متولی مشخص در حوزه آسیب های اجتماعی، رویکرد صرف سیاسی، امنیتی، قضایی و انتظامی به مسائل در حوزه آسیب ها و جدی گرفته نشدن امور اجتماعی به ویژه آسیب ها، عدم ارزیابی مستمر طرح ها و برنامه های اجتماعی، توجه به آسیب دیدگان به جای توجه به آسیب ها، عدم ایجاد هماهنگی کامل بین سازمان های ارائه کننده خدمات در زمینه حمایتی و آسیب، فقدان برنامه ای جامع در زمینه آسیب های اجتماعی کشور، عدم توجه کافی به برنامه های اجتماع محور منطقه ای و محلی و غیره از جمله موارد و مشکلاتی است که درخصوص بحث آسیب ها در کشور با آنها مواجه هستیم.
به منظور مدیریت صحیح و برنامه ریزی برای مبارزه و کنترل مواد مخدر در کشور داشتن آمارهای درست و واقع بینانه شرط اصلی است اما متاسفانه این چالش در کشور طی سال های گذشته وجود داشته و تاکنون نیز رفع نشده است و براساس اطلاعات به دست آمده از سال 83 تا 90 ارقام متفاوتی برای مصرف کنندگان منظم مواد مخدر عنوان شده که هر کدام با دیگری تفاوت دارد و فقر اطلاعات در این حوزه یک معضل جدی و مقدم بر اعتیاد تبدیل شده است.
روزانه 70 نفر به آمار معتادان اضافه می شود
طبق آمار رسمی اعلام شده توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر تعداد معتادان در سال 86 یک میلیون و 200 هزار نفر بوده این در حالی است که در دی ماه 91 تعداد این افراد یک میلیون و 325 هزار نفر اعلام کرده اند و چنانچه همین آمار مبنا قرار گیرد باید گفت که طی این سال ها به طور متوسط روزانه 70 نفر به آمار معتادان کشور افزوده شده است.
مدیرکل دفتر آسیب های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مورد آمار مصرف مواد مخدر در جامعه جهانی نیز گفت: طبق گزارش بدست آمده، آمارهای جهانی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل نشان می دهد مصرف تریاک در ایران 450 تن معادل 42 درصد مصرف جهانی است و 13 درصد از مصرف کنندگان جهانی تریاک در ایران قرار دارند و بعد از ایران کشورهای اروپایی به جز ترکیه و روسیه با 95 تن، پاکستان و افغانستان با 80 تن، جنوب شرق آسیا با 75 تن، هند با 67 تن، افریقا با60 و روسیه با 58 تن در رتبه های بعدی مصرف مواد مخدر قرار دارند.
مصرف روزانه 1.5 تنی مواد مخدر توسط معتادان
گزارش های رسمی بیانگر این است که مصرف سالیانه انواع مواد 500 تن است به طوری که می توان گفت معتادان کشور روزانه یک و نیم تن مواد مخدر مصرف می کنند.
براساس گزارش جمع آوری شده استان های تهران، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب با 40 هزار و 246 نفر، 25 هزار و 816 نفر، 18 هزار و 967 نفر بیشترین دستگیر شدگان در کشور داشتند. همچنین درخصوص قاچاقچیان دستگیر شده نیز استان های تهران، خراسان جنوبی و خراسان رضوی با دو هزار و 150 نفر، یک هزار و 512 نفر و یک هزار 425 نفر سه استان اصلی در این حوزه بوده اند.
همچنین بیشترین توزیع کنندگان دستگیر شده به ترتیب در استان های البرز به 11 هزار و 917 نفر، تهران 11 هزار و 150 نفر و خراسان رضوی با 6 هزار و 708 نفر بودند.
آمار دستگیر شدگان معتاد و مصرف کننده مواد مخدر نشان می دهد که استان تهران با 13 هزار و 955 نفر، اصفهان با 6 هزار و 122 نفر و آذربایجان شرقی با 4 هزار و 434 نفر بالاترین آمار دستگیر شده در این حوزه را داشته اند.
کاهش چشمگیر دستگیری قاچاقچیان و توزیع کنندگان مواد مخدر
بر اساس گزارش معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از مجموع 16 میلیون نفری که در طی سه دهه گذشته دستگیر شدند 44 درصد مستقیما مربوط به جرایم مواد مخدر و حدود 19 درصد نیز به طور غیر مستقیم با پدیده اعتیاد و مواد مخدر مرتبط بودند.
آمار سال 91 نشان می دهد که از مجموع بیش از 230 هزار دستگیر شده 5.2 درصد قاچاقچی، 26.1 درصد توزیع کننده، 10.5 درصد حمل کننده، 41.9 درصد نگهدارنده و 15.1 درصد معتاد مصرف کننده مواد مخدر بوده اند که 1.3 درصد آن را اتباع بیگانه تشکیل داده است.
بررسی و مقایسه این آمارها نشان می دهد که نسبت به سال 87 آمار قاچاقچیان دستگیر شده 25 درصد کاهش، توزیع کنندگان دستگیر شده 32 درصد کاهش، حمل کنندگان 28 درصد کاهش و نگهدارندگان دستگیر شده نیز 27 درصد افزایش داشته است.
ارتبط مستقیم حاشیه نشینی و مواد مخدر
تحقیقات نشان می دهد در برخی از مناطق حاشیه ای تا بیش از 40 درصد از ساکنان زیر خط فقر مطلق هستند. از سوی دیگر استان های دارای بیشترین حاشیه نشینی مانند البرز، خراسان رضوی، همدان، خوزستان، هرمزگان و اطراف تهران هستند که می توان احتمال داد یک رابطه منطقی میان استان های دارای بیشترین مسئله حاشیه نشینی و استان های دارای بیشترین دستگیر شدگان مرتبط با مواد مخدر وجود دارد.
کارشناسان معتقدند با توجه به موارد عنوان شده راهبرد اصلی برای کنترل و کاهش مصرف مواد مخدر، تمرکز بر انجام فعالیت های فقرزدایی و توانمند سازی و همچنین حمایت های اجتماعی از گروه های محروم در سکونتگاه های غیر رسمی است.
تغییر الگوی مصرف مواد مخدر ایرانیان
مدیر کل دفتر آسیب های اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر به عنوان یک چالش مهم اشاره کرد و گفت: یکی از اتفاقات مهمی که در مصرف مواد مخدر طی سالیان اخیر رخ داده تغییر الگوی مصرف بوده به طوری که گزارشات نشان می دهد آمار کشف کارگاه های تولید کننده شیشه نسبت به سال 86، 280 درصد رشد داشته است و مصرف نیم درصد مواد صنعتی نیز از سال 84 به 26 درصد در سال 92 رسیده است و همچنین براساس گزارش سازمان ملل ایران به عنوان یکی از 5 کشور اول مصرف کننده مخدر صنعتی شیشه شناخته شده است.
از سوی دیگر در طول سال های 84 و 85 بیش از 98 درصد مواد مخدر صنعتی وارداتی بوده اما اکنون اکثر مواد مخدر صنعتی در کشور تولیدی است و توسط قاچاقچیان صادر می شود. همچنین در سال 86 تریاک، کراک، هروئین، شیره تریاک، شیشه، حشیش و کوکائین مهمترین مواد مصرفی معتادان بوده در حالی که در سال گذشته مصرف مواد به ترتیب به تریاک، شیشه، کراک، هروئین، حشیش و کوکائین تغییر یافته است.
کردونی در مورد مصرف مواد مخدر در بین کودکان خیابانی نیز گفت: تحقیقات انجام شده در این گزارش نشان می دهد کودکان خیابانی در مقایسه با افراد دیگر مصرف الکل بالاتری دارند و مواد مصرفی در آنها نیز احتمالا بالاتر از جمعیت زیر 18 سال است به طوری که در گزارش به دست آمده 17.3 درصد کودکان خیابانی حداقل یک بار در عمر مصرف الکل داشته و 7 درصد کودکان خیابانی حداقل یک بار مصرف یکی از مواد مخدر را تجربه کرده اند.
وی همچنین در مورد کاهش سن مصرف کنندگان مواد مخدر نیز گفت: براساس گزارش بدست آمده سن شروع مصرف مواد تا سال 86 از ثبات معناداری بین 23 تا 24 برخوردار بوده است اما طرح ملی شیوع شناسی مواد مشخص می کند که طی مدت 6 سال سن مصرف از 24 به 21 رسیده یعنی 3 سال کاهش داشته است و این خود نگران کننده است.
افزایش تعداد زنان معتاد
گزارش های رسمی بیانگر این است که تعداد زنان معتاد بین سال های 86 تا 92، 73 درصد افزایش داشته است و مسئولین ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز اعلام کردند تعداد زنانی که در اثر سوء مصرف مواد جان خود را از دست دادند سال گذشته نسبت به سال قبل آن 15 درصد رشد داشته است و از سوی دیگر بیشترین زنان معتاد در رده سنی 20 تا 36 سال هستند که اغلب آنها از مواد مخدر تریاک، شیشه، الکل و کراک استفاده می کنند و همچنین از هفت هزار و 377 زن زندانی در کشور 60 درصد آنها به دلایل مرتبط با جرایم اعتیاد و مواد مخدر به زندان راه پیدا کرده اند که بیشتر آنها خود نیز از این مواد استفاده می کردند.
برخی آمارهای موجود در مورد مواد مخدر نشان می دهد که 75 درصد معتادان کشور بالای دیپلم بوده و 63 درصد معتادان ایرانی متاهل هستند و از سوی دیگر عامل 50 درصد طلاق ها و 20 درصد قتل هاست.
کاهش و کنترل اعتیاد در برنامه وزارت رفاه
مدیر کل دفتر آسیب های اجتماعی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در پایان به راهکارهای مبارزه با مصرف مواد مخدر اشاره کرد و گفت: با توجه به تغییر الگوی مصرف مواد به سمت صنعتی و شیمیایی در میان اقشار جوان به ویژه دختران و زنان باید با مدیریت مصرف از طریق داروهای ارزان قیمت و در زمانبندی مشخص این پدیده را مهار کرد و همچنین مسئولان و برنامه ریزان با هماهنگی میان دستگاه ها و همچنین استفاده از ظرفیت سازمان های مردم نهاد در عرصه سیاست گذاری و اجرای برنامه های درست اقدام کنند.
به گفته وی، معاونت رفاهی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سیاستها و برنامه ها و اقدام ملی و منطقه ای برای کاهش و کنترل اعتیاد را در دستور کار خود قرار داده تا بتواند نسبت به مهار اعتیاد در میان اقشار مختلف جامعه بویژه جوانان اقدامات لازم را به عمل آورد.
در هر حال کارشناسان معتقدند با توجه به عواملی مانند کاهش سن اعتیاد، تغییر الگوی سوءمصرف و استفاده از موادمخدر صنعتی در میان جوانان، افزایش تعداد معتادان زن و همچنین استفاده از موادمخدر در میان کودکان خیابانی و... باید مسئولان و مدیران دستگاه های ذیربط در ارتباط با کاهش سوءمصرف موادمخدر و جلوگیری از توزیع آن اقدامات و برنامه ریزیهای لازم را انجام دهند تا شاید بتوان این آسیب اجتماعی و جرائم مرتبط با آن را در جامعه کاهش داد.
