مستنداتی از نقش مرموزترین متحد آمریکا در برنامه شکنجه و آدم‌ربایی سیا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، کمیته اطلاعاتی مجلس سنای آمریکا سه‌شنبه هفته گذشته خلاصه‌ای از گزارش خود درباره برنامه شکنجه «سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا» (سیا) برای بازجویی از مظنونان به انجام عملیات تروریستی را منتشر کرد. در این گزارش 525 صفحه‌ای نه نامی از سازمان‌های جاسوسی MI5 و MI6 انگلیس به چشم می‌خورد و نه اشاره‌ای به پایگاه نظامی آمریکا در بخشی از جزیره مرجانی «دیه‌گو گارسیا» که قلمروی انگلیس محسوب می‌شود، اما مستندات زیادی حاکی از آن هستند که محققان مجلس سنا تنها این نام‌ها را به‌دلایلی که آن را «امنیتی» می‌خوانند، سانسور کرده‌اند.

گزارش سنا از روش‌هایی زجرآور پرده برمی‌دارد که مأموران سازمان سیا در زندان‌های مخفی خود از آنها برای اعتراف‌گیری از متهمان مظنون به انجام عملیات تروریستی استفاده و خودشان نام «فنون پیشرفته بازجویی» را برای آن روشها انتخاب کرده‌اند.

این عبارت شاید سازمان سیا را در ذهن مخاطب ناآشنا سازمانی در تلاش برای استفاده از روشهایی جهت نیل به هدف استخراج اطلاعات از متهم جلوه دهد: دیدگاهی که با نگاهی گذرا به آن روش‌ها به‌سرعت رنگ می‌بازد.

غرق مصنوعی، محروومیت طولانی از خواب، برهنگی اجباری متهمان، حبس در جعبه‌های تنگ، محرومیت حسی، تنقیه اجباری، قرار دادن در معرض صداهای بلند برای مدت‌های طولانی و غیره تنها تعدادی از این «فنون پیشرفته بازجویی» هستند که هم از منظر تعهدات آمریکا در معاهدات حقوق بشری و هم از منظر ادبیات گلایه‌مندانه مورد استفاده این کشور در تقابل با سایر کشورها مصادیق بارز مفهوم «شکنجه» محسوب می‌شوند.

اما دولت آمریکا و سازمان سیا اگرچه به‌عنوان بازیگران اصلی و آغازگران این غائله در جایگاه متهمان ردیف اول قرار دارند تنها بازیگران این اعمال خشونت‌بار ــ که به‌زعم کارشناسان حائز تمامی ویژگی‌های لازم برای اطلاق «جرائم جنگی» هستند ــ محسوب نمی‌شوند، چرا که پیشتر آشکار شده بود25 کشور اروپایی(روزنامه گاردین، 8 دسامبر 2014) هر یک در اجرای این پروژه شوم در لفافه مبارزه با تروریسم تقسیم نقش کرده‌اند.

لهستان یکی از کشورهای اروپایی و احتمالاً اولین آنها بوده که درخواست سازمان سیا برای میزبانی شکنجه را اجابت کرده است، موضوعی که به محکومیت این کشور در برابر دادگاه حقوق بشر اروپا هم منجر شده است (الجزیره، 24 جولای 2014).

اما همکاری برخی متحدان واشنگتن در قاره سبز در پروژه شکنجه سیا چندان هم آشکار نیست و گزارش کمیته اطلاعاتی مجلس سنا اصرار زیادی بر مخفی نگاه داشتن آنها دارد. هنگامی که این متحد اروپایی، انگلیس باشد ــ کشوری که از قدیم در پروژه‌های خرابکارانه مشترکش با آمریکا همواره تمایل داشته نقشش را مخفی و مرموز نگاه بدارد ــ این موضوع چندان هم عجیب به نظر نمی‌رسد.

زوایای پنهان‌مانده از نقش انگلیس در کودتای آمریکایی ــ انگلیسی 28 مرداد سال 1332 مورد خوبی از نقش موذیانه این متحد اروپایی آمریکا است، در حالی که حتی سازمان سیا به این عملیات خرابکارانه اعتراف کرده است (آرشیو امنیت ملی آمریکا، 19 آگوست 2013) کماکان اطلاعات اندکی درباره نقش لندن در این باره وجود دارد.

مقامات انگلیس در روزهای گذشته هم مطابق آنچه انتظار می‌رود دست داشتن در شکنجه‌های سازمان سیا را انکار کرده‌اند و این در حالی است که مستنداتی بی‌شمار از منابع غیررسمی، از اظهارات قربانیان گرفته تا پروازهای ثبت‌شده سازمان سیا، از سالها پیش، از نقش برجسته انگلیس در همکاری با دولت آمریکا پرده برداشته‌اند.

اولین مستندات درباره این موضوع در 4 ژانویه 2007 به دست آمد، زمانی که روزنامه انگلیسی گاردین افشا کرد یکی از 3000 مسیرهای پروازی بوئینگ N379P  (هواپیمای سازمانی سیا برای انتقال زندانیان) به قلمروی انگلیس در جزیره مرجانی «دیگو گارسیا» بوده است.

پس از آن نویسنده‌ای به‌نام «دیوید واین» در سال 2009 در کتابی به‌نام «جزیره شرم: تاریخ پنهان پایگاه نظامی آمریکا در دیه‌گو گارسیا» از یک پایگاه نظامی پرده برداشت که سازمان سیا از آن به‌عنوان شکنجه‌گاه متهمان مظنون به تروریسم استفاده کرده بود.

البته افشاگری‌های «دیوید واین» تنها منحصر به دوران بعد از سال 2001 نبود و وی نشان داد که واشنگتن از یک پایگاه نظامی ناشناخته خود در دیه‌گو گارسیا از دوران جنگ سرد تا دوران جنگ با تروریسم برای شکنجه مظنونین استفاده کرده است. در بخشی از این کتاب درباره اهمیت راهبردی این پایگاه نظامی چنین آمده است: «آمریکا از طریق دیه‌گو گارسیا می‌تواند در سرتاسر خاورمیانه و از آفریقای شرقی تا هند، استرالیا و اندونزی قدرت‌نمایی کند و این جزیره (دیه‌گو گارسیا) همراه با گوام یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های نظامی آمریکا در خارج از این کشور به شمار می‌رود».

یک تأسیسات نظامی در جزیره دیه‌گو گارسیا

اما اسناد آشکارتر از همکاری انگلیس در برنامه شکنجه و آدم‌ربایی سیا هنگامی به دست آمد که کمیته اطلاعاتی مجلس سنا چند ماه پیش اعلام کرد قصد دارد خلاصه‌ای از گزارش حدود 6000 صفحه‌ای خود را به‌زودی منتشر کند. در همین هنگام بود که اسنادی به‌موجب «قانون آزادی اطلاعات» منتشر شد که نشان می‌داد «پیتر وست‌ماکوت» سفیر انگلیس در آمریکا دست‌کم 21 نشست با اعضای کمیته منتخب اطلاعاتی سنا داشته و با آنها برای پنهان ماندن نقش انگلیس در این پروژه مخوف لابی کرده است (راشا تودی 19 آگوست 2014).

این خبر در حالی منتشر می شد که یک ماه پیشتر یعنی در ماه آوریل اخباری به بیرون درز کرده بود که نشان می‌داد سازمان سیا برخی از زندانیان اصلی مظنون به تروریسم را به پایگاهی در دیه‌گو گارسیا منتقل و آنها را شکنجه کرده است.

علاوه بر این مستندات، اسناد دیگری که روزنامه گاردین در سال 2012 افشا کرد از نقش برجسته سازمان‌های جاسوسی MI6 و MI5 و سازمان سیا در آدم‌ربایی و شکنجه مخالفان معمر القذافی، دیکتاتور سابق لیبی پرده برداشت. ماجرا به‌روایت گاردین از آنجا آغاز شد که یک بمب که ممکن است حتی انگلیسی بوده باشد در دفتر «موسی کوسا»، رئیس دستگاه اطلاعاتی قذافی و وزیر خارجه وی منفجر شد. موسی کوسا بر اساس همین روایت ارتباط نزدیکی هم با MI6 داشته است.

اسنادی که در دفتر کار آقای کوسا پیدا شدند علاوه بر نشان دادن ارتباط نزدیک وی با MI6 از همکاری انگلیس برای آدم‌ربایی و شکنجه مخالفان قذافی هم پرده برداشتند. مارک آلن، رئیس وقت بخش عملیات ضدتروریسم MI6 در آن زمان در تلگرامی به‌تاریخ 18 مارس سال 2004 از کمک‌های وی برای دیدار تونی بلر، نخست وزیر وقت انگلیس با معمر القذافی تشکر کرده است.

آلن در این تلگرام می‌نویسد: «می‌خواستم به شما بابت انتقال امن ابوعبدالله الصدیق (نام مستعار مورد استفاده برای «عبدالکریم بالحاج» در آن زمان) تبریک بگویم. این کمترین کاری بود که ما می‌توانستیم برای نشان دادن ارتباط ویژه‌ای که طی این سالها ایجاد کرده‌ایم انجام دهیم».

بلحاج که بعد از سقوط قذافی در سال 2011 فرمانده شورای نظامی لیبی شد رهبر گروه «مبارزان اسلامی لیبی» بود که از گروه‌های مخالف قذافی بود، اما MI5 و MI6 آن را به ارتباط با القاعده متهم می‌کردند.

اقدامات MI6 برای کمک به دستگیری بلحاج، همسر وی و سامی السعدی، یکی دیگر از مخالفان قذافی ــ طبق مستندات روزنامه گاردین ــ به‌درخواست وزرای کابینه وقت انگلیس انجام شده و بازتاب‌دهنده سیاست آن زمان دولت لندن بوده است (گاردین، 18 آوریل 2012).

همسر عبدالکریم بلحاج در مصاحبه‌ای با روزنامه گاردین در سال 2012 به توصیف شکنجه‌هایی پرداخته که مأموران آمریکایی سیا پس از ربودن آنها توسط MI6 علیه آنها انجام داده‌اند. «فاتیما بوچار» گفته سه مأمور آمریکایی وی را که در آن زمان حامله بوده در طول مدت 17 ساعت پرواز برای انتقال به زندان‌های مخوف قذافی با نوار چسب به تخت بسته بودند.

این اسناد اگرچه به‌خوبی نقش ویژه لندن در همکاری با متحد دیرینش، آمریکا در این پروژه آدم‌ربایی و شکنجه را نشان می‌دهند اما شاید هرگز نتوانند از بسیاری از جزئیات آن پرده بردارند. ممکن است گذشت زمان به آشکار شدن این موضوع کمک کند، هرچند انگلیس معمولاً موذیانه‌تر از آنچه تصور می‌رود عمل می‌کند.

انتهای پیام/*