بده‌بستان‌ سیاسی در غول اوپک و سود ۶۰۰ دلاری کاهش قیمت نفت در جیب خانوار آمریکایی

نشست اجلاس وزرای اوپک ششم آذرماه (27 نوامبر) زیر سایه کاهش 30 درصدی قیمت نفت در وین برگزار می شود. چشمان زیادی به این نشست که در شرایط عادی هم از اهمیت خاصی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان انرژی برخوردار بوده است دوخته شده است تا ببینند که کاهش قیمت نفت "غول اوپک" را از پای در خواهد آورد یا آنکه مانند گذشته این سازمان با بیش از نیم قرن سابقه همچنان قدرتمند موفق می شود سطح قیمت ها را بالا بکشد و اقتصادهای وابسته به نفت اعضای خود را نجات دهد.

خبرگزاری تسنیم با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری نشست اوپک، گفت وگویی را با نماینده سابق ایران در اوپک با هدف بررسی وضعیت بازار نفت و شرایط کنونی اوپک داشته است. سید محمدعلی خطیبی طباطبایی، با حضور 30 سال در سازمان کشورهای تولیدکننده نفت همچنان معتقد است که اوپک قدرت تأثیری گذاری در بازار نفت را دارد و اگر این سازمان عزمی جدی برای کاهش تولید داشته باشد می تواند دوباره قیمت نفت را به سطح قبلی بازگرداند.

البته خطیبی وجود برخی بده بستان های سیاسی بین کشورهای عضو اوپک و غربی ها را در کاهش قیمت نفت رد نمی کند و می گوید در صورتی که در نشست آتی اوپک برخی اعضا با کاهش تولید با هدف بازگشت به قیمت های پیشین مخالفت کردند نیاز است، این بار مقامات سیاسی کشورهای عضو با فشار بر این کشور آنها را مجبور به کاهش تولید کنند.

آنچه در ادامه می آید مشروح گفت و گوی تسنیم با سید محمدعلی خطیبی طباطبایی؛ نماینده سابق ایران در اوپک است:

* سفرهای نفتی زنگنه باید زودتر انجام می شد

تسنیم: سفر وزیر نفت به کشورهای عضو اوپک را چگونه ارزیابی می کنید؟

خطیبی: خوب بود، اما باید زودتر این کار صورت می گرفت. همین موضوع باعث شد، عربستان در شرایطی قرار بگیرد که مجبور به موضع گیری شود؛ در واقع باید با افکار عمومی کار کرد. وقتی اعلام شود که کاهش قیمت نفت به نفع کشورهای تولیدکننده نفت نیست، مردم این کشورها این موضوع را به خوبی درک می‌کنند. از سوی دیگر صحبت کردن با رسانه‌ها، علاوه بر این که مخاطبان خاص خود را دارد، افکار عمومی را هم در جریان وضعیت بد کاهش قیمت ها قرار می‌دهد. با سکوت در این زمینه به جایی نمی‌رسیم. غربی‌ها به خوبی از ابزار رسانه استفاده کردند. آنها تا موضوعی را در افکار عمومی جا نیندازند، آن را اجرایی نمی‌کنند.

در یکی از نشست های وزرای عضو اوپک - در زمان سرپرستی آقای علی‌آبادی بر وزارت نفت - که ایران ریاست سازمان را برعهده داشت، بنده نماینده ایران در اوپک بودم و به عنوان نماینده وزیر نفت - با توجه به اینکه وزیر نفت کشور ریاست نشست را برعهده داشت- در این جلسه حضور داشتم. وزیر نفت عربستان سعی داشت در این نشست برخی از دیدگاه‌های خود را به دیگر اعضا تحمیل کند، اما به دلیل مقابله کشورها این کار صورت نگرفت و همین باعث عصبانیت وزیر نفت عربستان شد به طوری که او اعلام کرد که دست به اقداماتی خواهد زد. در این میان من به وزیر نفت این کشور گفتم: در صورتی که شما به منافع مردم کشورتان و یا سایر کشورهای عضو ضربه بزنید، ما این موضوع را به افکار عمومی به ویژه مردم عربستان اعلام خواهیم کرد که آسیب وارد شده به کشورها از جانب شما بوده و شما باید پاسخگو باشید. این گفته‌ها برای وزیر نفت عربستان گران تمام شد.

متأسفانه "صدای" ایران در جامعه بین‌المللی متناسب با شأن کشور نیست؛ باید این صدا خیلی قوی‌تر از این باشد. البته این موضوع تنها شامل بخش نفت و انرژی نمی‌شود بلکه باید در تمام ابعاد اینگونه باشد؛ به طور مثال، در موضاعاتی مانند حقوق بشر و انرژی هسته‌ای.

* کاهش قیمت نفت قبل از تدوین بودجه 93 پیش بینی شده بود

تسنیم: آیا کاهش قیمت نفت قابل پیش‌بینی بود؟

خطیبی: بله، در زمان تدوین بودجه سال 93، زمانی که دولت بودجه را با نفت 100 دلاری بست، بسیاری از کارشناسان اعلام کردند که این قیمت خوشبینانه‌ است و سال سختی را پیش رو داریم، احتمال کاهش قیمت نفت وجود دارد و بهتر از دولت محتاطانه عمل کند. علت هم این بود که،اقتصاد جهانی رونق و شکوفایی پیش بینی شده را نداشت. الان افزایش تقاضا در حد 500 تا 600 هزار بشکه در روز است. تقاضا بسیار ضعیف است. بنابراین باید عرضه مدیریت شود.

** به جز محقق نشدن رشد اقتصاد جهانی، دلایل دیگری برای کاهش قیمت نفت وجود دارد؟

خطیبی: کشورهای تولیدکننده نفت – چه عضو اوپک یا غیر اوپک- در طی چهار، پنج سال گذشته برای افزایش تولید نفت خود با فرض نفت 100 دلاری سرمایه گذاری کردند. به تدریج این سرمایه‌گذاری‌ها به نتیجه ‌رسید و نفت تولید شده وارد بازار شد. این در حالیست که برای این افزایش تولید تقاضایی وجود ندارد و کشور و یا شرکت سرمایه‌گذار نیز نمی‌تواند مانع ورود نفت خام تولید شده به بازار شود؛ چراکه برخی از این سرمایه‌گذاری‌ها توسط شرکت‌های خارجی انجام شده است و در صورت عدم تمایل کشور میزبان برای تولید نفت، شرکت سرمایه‌گذار خواهان بازگشت سرمایه و دستیابی به سود خود به واسطه فروش سهم نفت است،وبخشی از تولید نفت در اختیار دولت‌ها قرار ندارد. از سوی دیگر نفت خام های غیر مرسومی مانند شیل‌اویل‌ نیز اکنون اقتصادی شده‌اند و وارد بازار می‌شوند.متأسفانه شاهدیم که مدیریت عرضه مدتی است رها شده است.

* بده بستان سیاسی در اوپک داریم

تسنیم: مدیریت عرضه از سوی چه کشورهایی باید اعمال شود؟

خطیبی: مدیریت عرضه باید توسط اوپک اعمال شود؛ چون کشورهای تولیدکننده نفت که عضو اوپک نیستند، هیچگاه مدیریت عرضه نداشتند، اگرچه زمان‌ افت قیمت‌ها به مدیریت عرضه کمک کرده‌اند. متأسفانه‌ مدتی است که مدیریت عرضه توسط اوپک اعمال نمی‌شود. درحال حاضر چند کشور عضو اوپک خود را به عنوان "عرضه کننده متعادل‌ساز" به دیگران تحمیل کرده‌اند تا در زمانی‌هایی که عرضه نفت خام برخی کشورهای عضو اوپک به هر دلیلی از بازار خارج شد، آنها نفت مورد نیاز بازار را تأمین کنند، این جایگزینی بدون هماهنگی با اوپک وخودسرانه صورت گرفته است؛ بنابراین اکنون با پدیده کشورهای"عرضه کننده متعادل ساز" روبه‌رو هستیم، بدون آنکه این وظیفه به طور رسمی به آنها داده شده باشد، یک جانبه این کار را انجام می دهند؛ به طوری که هم اکنون سهم آنها از بازار نفت افزایش یافته است. البته خبر داریم که بین این کشورها با کشورهای غربی که بزرگترین مصرف کننده نفت هستند، تعاملی وجود دارد؛ در واقع کشورهایی که نقش عرضه کننده متعادل‌ساز را بازی می‌کنند واین اطمینان را به غربی‌ها داده‌اند که اجازه کمبود نفت در بازار را نخواهند داد. شکی ندارم که این بده بستان همراه با امتیازهای سیاسی و اقتصادی است. آنها با این رفتار مانع افزایش قیمت‌ نفت شدند در حالی که کشورهای تولید کننده می‌توانستند از این افزایش قیمت‌ها منتفع شوند. این کشورهای که به ظاهر نقش تولید کننده شناور را بازی می‌کنند، فراموش کرده‌اند که وقتی می‌پذیرند، کمبود نفت را در بازار تأمین کنند؛در صورت اشباع بازار باید تولید خود را کاهش دهند. این درحالیست که این کشورها مدعی هستند که تمام اعضا باید در کاهش تولید مشارکت کنند. تأکید می‌کنم تعداد معدودی از اعضای اوپک که ظرفیت مازاد دارند اقدام به این کار کرده‌اند.

تسینم:آیا در اوپک کشوری به طور رسمی وظیفه تولیدکننده شناور را بر عهده دارد؟

خطیبی: رسماً در دهه 80 نقش عرضه کننده متعادل ساز یا تولید کننده شناور به کشور عربستان داده شد. عربستان با هدف دفاع از قمیت رسمی اوپک این کار را انجام می‌داد. اواسط دهه 80 عربستان اعلام کرده که دیگر نمی‌خواهد تولید کنند شناور باشد. مفهوم این کار این بود که از این پس کل کشورهای عضو نقش تولیدکنند شناور را دارند. البته در این اواخر دوباره دو،سه کشور عضو اوپک با خروج نفت تعدادی از اعضا از بازار، بدون آنکه در اوپک مطرح کنند، سهم کشورهای مورد نظر را بین خود تقسیم کردند. الان چند کشور این نقش را بازی می‌کنند، آنهم با هماهنگی با غربی‌ها برای آنکه اجازه ندهند، قیمت نفت از یک حدی بالاتر رود.

* بازار نفت الان یک میلیون بشکه مازاد دارد

تسنیم: چقدر مازاد نفت در بازار وجود دارد؟

خطیبی: درحال حاضر یک میلیون بشکه مازاد وجود دارد.البته بخشی از نفت خام کشورهایی که سهمیه ‌شان از بازار خارج شده بود سال آینده دوبار به بازار باز خواهد گشت؛ از این کشورها نمی‌توان انتظار داشت که تولید خود را کاهش دهند؛ چراکه کمتر از سهمیه خود تولید می‌کنند و می‌خواهند به سطح قبلی بازگردند. بنابراین کشورهایی که مازاد تولید خود را وارد بازار کرده‌اند باید سطح تولید خود را کاهش دهند.

تسینم: با بازگشت نفت خام این کشورها به بازار چقدر نفت مازاد ایجاد خواهد شد؟

خطیبی: دو تا سه میلیون بشکه نفت. در این شرایط فشار بر قیمت‌ها بیشتر خواهد شد و لزوم کاهش تولید بیش از بیش احساس می‌شود. سؤالی که پیش می‌آید این است که کدام کشور باید تولید خود را کاهش دهد؟

تسنیم: در یک مرحله می توان این حجم نفت خام را از بازار خارج کرد؟

خطیبی: معمولاً در فاز اول سه میلیون بشکه را کاهش نمی‌دهند. در ابتدا یک میلیون بشکه کاهش می‌دهند تا تأثیر آن را بر بازار بررسی کنند و در مرحله بعد اگر لازم بود دوباره کاهش تولید اعمال شود. تجربه ثابت کرده است که با کاهش تولید می‌توان قیمت‌ها را افزایش داد. به طور مثال در سال 2008، قیمت نفت به 50، 60 دلار کاهش یافت که با کاهش تولید، قیمت‌ به بیش از 100 دلار رسید. این اتفاق در سال 1998 و 1986 هم رخ داد که با مدیریت عرضه توسط اوپک، روند نزولی قیمت‌ها متوقف شد.

* اوپک این هفته ناچار به تصمیم‌گیری برای توقف کاهش قیمت نفت است

تسنیم: آیا اوپک درنشست ششم آذرماه موفق به کاهش تولید می‌شود؟

خطیبی: راه دیگری وجود ندارد. برای خروج دو سه میلیون بشکه نفت مازاد از بازار در سال آینده، قطعاً اوپک باید اقدامی انجام دهد؛ چرا که از سایر تولیدکننده‌های غیر عضو این سازمان انتظاری وجود ندارد. آنها منسجم و سازمان یافته نیستند و نمی‌توان با تک تک آنها مذاکره کرد. البته اوپک می‌تواند از تولیدکنندگان بزرگ مانند روسیه، مکزیک و عمان دعوت کند. البته اوپک باید عزم خود را جزم کند که آیا می‌خواهد این مازاد را از بازار جمع کند یا نه؟ بعد اعلام کند مقداری از مازاد عرضه را اوپک و مقداری را هم کشورهای غیر عضو از بازار خارج کنند. نکته اصلی این است که در داخل اوپک اعضایی داریم که در شرایط اشباع بازار باز هم به تولید نفت خود اضافه می‌کنند.

تسینم: به جزء عربستان، چه کشورهای دیگری بیش از سهمیه خود نفت تولید می کنند؟

خطیبی: به راحتی می توان مشخص کرد که چه کشورهایی در سال های اخیر وقفه تولید برخی کشورها را جبران کرده‌اند. متأسفانه هم اکنون سهمیه‌های تولید رعایت نمی‌شود؛ به طوری که سهمیه عربستان حدود هشت میلیون بشکه بوده اما اکنون حدود 10 میلیون بشکه تولید می‌کند.

تسنیم: چه کشورهایی بخشی یا کل نفت شان از بازار خارج شده است؟

خطیبی: ایران،عراق، لیبی، سودان و یمن.

*دبیرخانه اوپک الان نظم دقیقی ندارد و تصمیمات اوپک ضمانت اجرا ندارد

تسنیم: آیا در اوپک عامل بازدارنده ای برای کشورهایی که بیش از سهمیه تولید می‌کنند وجود دارد؟

خطیبی: نه توافقی است. هیچ الزام قانونی وجود ندارد. البته دبیرخانه اوپک زمانی نظم دقیقی داشت که الان ندارد. در واقع دبیرخانه علاوه بر دریافت آمار رسمی تولید اعضا، آمار تولید آنها را از پنج، شش منبع مستقل بین المللی دیگر هم دریافت می‌کرد، در نهایت میانگین تولید آنها را با سهمیه تعیین شده مطابقت می‌داد و میزان تخلفات را مشخص می‌کرد. در اجلاس وزراء که پشت درهای بسته برگزار می‌شود؛ به صراحت نسبت به اعضایی که بیش از سهمیه تولید کرده اند انتقاد شده و اگر این انتقادات مؤثر واقع نشود، به متخلف فشار آورده می شود.

تسینم: این فشارها چگونه اعمال می‌شود؟

خطیبی: معمولا از طریق سفر دبیرکل، رئیس اجلاس و یا وزاری سایر کشورها به کشورهای متخلف بوده است. در برخی از موارد هم این تخلفات رسانه‌ای می‌شود. البته این در شرایطی است که این سازمان نظم داشته باشد.

تسنیم: نبود نظم و انسجام در اوپک به عملکرد دبیرکل فعلی مربوط می‌شود؟

خطیبی: نه؛ دبیرکل - فعلی- آدم باتجربه‌ و توانایست. دبیرکل مدافع منافع کشورهاست و بر آنها نیست. در واقع کارمند کشورهای عضو است. تصمیمات جلسه اجلاس وزرا لازم الاجراست. ریاست اجلاس باید فعال شود، نشست بگذارد و رایزنی کند. از ماه ژوئن که قیمت نفت از 115 دلار به کمتر از 80 دلار کاهش یافت، چرا رایزنی لازم انجام نشد؟ البته دبیر کل اوپک هم باید فعال باشد اما این امر باید با خواست اعضا انجام شود. باید نظمی ایجاد شود و سازوکارهایی که تولید را کنترل کند. البته قبلاً هم این سازوکارها وجود داشت.

تسنیم: چه سازوکارهایی؟

خطیبی: پیش از این حسابرس های بین‌المللی وجود داشت که تولید، مصرف و صادرات اعضا را بررسی می‌کردند.

تسنیم: آیا کاهش قیمت نفت به ضرر آمریکاست؟

خطیبی: یک نکته انحرافی وجود دارد و آن این است که یکی از دلایل عدم کاهش تولید برخی کشورهای عضو اوپک برای این است که تولید کشورهای غیرعضو را از بازار نفت خارج کنند یا به طور مشخص خارج کردن شیل‌اویل آمریکا از بازار است!  وهدف آن ضربه زدن به اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت نیست. برخی مدعی هستند که باید از این موضوع استقبال هم کرد تا اینگونه به آمریکا ضربه بزنیم!

*کاهش قیمت نفت به نفع آمریکا شد

تسنیم: چرا انحرافی؟

خطیبی: چون وقتی قیمت‌ها پائین می‌آید، فقط آمریکا از این کاهش قیمت نفت ضربه نمی‌بیند بلکه سایر کشورهای تولیدکننده هم متضرر می‌شوند. از سوی دیگر طبق مقاله‌ای که واشنگتن‌پست منتشر کرده بود، کاهش قیمت نفت موجب شده است که هر خانوار آمریکایی ماهانه 600 دلار هزینه کمتری برای انرژی پرداخت کند. پس کاهش قیمت نفت به نفع آمریکا تمام شده است. اما خانوارهای کشورهای تولیدکننده نفت تحت فشار تورم قرار گرفته‌اند.

تسنیم: اما گفته می‌شود که کاهش قیمت نفت، تولید شیل اویل را غیر اقتصادی می‌کند.

خطیبی: هیچ کس هزینه تولید شیل‌اویل را نمی‌داند، برخی 50، 60 دلار و برخی هم تا بیش از 80 دلار برآورد کرده اند. از سوی دیگر تولید در هر منطقه هزینه متفاوتی را دارد. با توجه به این که قیمت نفت اکنون به زیر 80 دلار رسیده است، چرا تولید شیل اویل این کشور متوقف نمی‌شود؟ دو نکته وجود دارد؛ اول اینکه ما نمی‌دانیم که آنها در چه قیمتی تولید شیل‌اویل را متوقف می‌کنند. ضمن اینکه با توجه به اینکه هزینه تولید در مناطق مختلف متفاوت است ممکن است، تنها در برخی از مناطق تولید نفت متوقف شود. نکته دوم اینکه، شرکتی که برای تولید شیل‌اویل سرمایه‌گذاری کرده است تولید را متوقف نمی‌کند چون نه تنها سرمایه آن بازنمی‌گردد بلکه او تعهداتی دارد مانند پرداخت وام بانکی که باید از طریق تولید نفت آنها را پرداخت کند. پس پائین آوردن قیمت با هدف ضربه زدن به آمریکا یک نکته انحرافی است. بعید می‌دانم با این قیمت‌ها آمریکا تولید شیل‌اویل را متوقف کند.

تسنیم: مازداد و تقاضا نفت در بازار چه قدر است؟

خطیبی: هم اکنون تقاضا 29.3 میلیون بشکه است اما الان عرضه 30.5 میلیون بشکه است. البته با بازگشت نفت کشورهایی چون عراق و لیبی یک میلیون بشکه دیگر هم به رقم اضافه می‌شود. اگر مشکل تحریم ایران حل شود این مقدار باز هم بیشتر می‌شود.

تسنیم: چرا با توجه به اینکه کاهش قیمت نفت قابل پیش‌بینی بود، ایران  و سایر اعضا از دبیر کل نخواستند که فعال شود؟ یا حداقل خودشان اقدامی انجام دهند. چرا مقامات ایرانی به صراحت در مورد قیمت‌ها اظهار نظر نمی‌کنند؟

خطیبی: این موضوع را باید از خوشان بپرسید. شاید برای  این کار دلیلی دارند.

تسنیم: چقدر ممکن است علت سکوت ایران به این دلیل باشد که کاهش قیمت به ضرر آمریکاست؟

خطیبی: اگر چنین باوری داشته باشند نکته انحرافی است. سخنگوی دولت هم اعلام کرده است چون درآمدهای نفتی با تأخیری دو سه ماه دریافت می‌شود تأثیر این کاهش درآمد به تدریج احساس می‌شود. در 30، 40 سال اخیر تجربه ثابت کرده است که تنها اوپک می‌تواند کاهش قیمت نفت را مدیریت کند.

* غول اوپک نمرده است

تسنیم: اما آقای قمصری؛ مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در نشست اخیر خود اعلام کردند که " اوپک سمبلیک شد". برخی هم می‌گویند، "غول اوپک توهم بود".

خطیبی: این اظهارنظرها با عضویت ایران در اوپک در تعارض است. اگر ما سازمانی را سمبلیک بدانیم چرا عضو آن هستیم و سالانه بیش از دو میلیون یورو حق عضویت پرداخت می‌کنیم؟ من قبول ندارم و معتقدم که اوپک توانمند است و می‌تواند ثبات را به بازار برگرداند.

تسنیم: حتی با وجود دسته‌بندی‌های بین اعضای این سازمان؟

خطیبی:  در طول 30، 40 سال گذشته هم اینگونه نبوده است که منافع و مواضع اقتصادی و سیاسی کل اعضا با هم یکی باشد. در گذشته هم این دسته‌بندی‌ها بود. در دهه 80، دو عضو اوپک - ایران و عراق- مستقیم با هم در جنگ بودند و همزمان چند کشور عضو به صورت غیر مستقیم علیه ایران می‌جنگیدند. اما در این شرایط اوپک تشکیل جلسه می‌داد و به توافق می‌رسید. جلوی سقوط قیمت‌ها را گرفت در حالی که شرایط خیلی بدتر از الان بود. جلسات گاهی بسیار متشنج بود و گاهی یک هفته نشست ها به طول می‌انجامید. گاهی قرار بود نشست غروب به پایان برسد اما تا صبح روز بعد بی وقفه ادامه می‌یافت. ضمن احترام به نظر آقای قمصری، ایشان شاید از نظر بازار نفت این موضوع را مطرح کردند. اما بنده به عنوان کسی که 30 سال در اوپک حضور داشته‌ام، موافق این موضوع نیستم. زمانی قیمت نفت تک رقمی شده بود و عنوان می‌شد که "اوپک مُرد"، اما این سازمان با کاهش تولید به بازار ثبات بخشید. همه از کاهش قیمت نفت نفت نگران هستند از عربستان گرفته تا اکوادور. حتی کشورهای غیر اوپک.

تسنیم: اینکه گفته می‌شود همه از کاهش قیمت نفت متضرر می‌شوند درست نیست؛ چرا که کشورهایی که موجب شدند قیمت نفت کاهش یابد، امتیاز سیاسی یا اقتصادی دریافت کرده‌اند.

خطیبی: بله، اگر کشورهایی اخلال ایجاد کردند و مانع افزایش قیمت‌ها شدند قطعاً بدانید قضیه سیاسی است؛ چون همه می‌دانند که از نظر اقتصادی اگر عربستان روزانه هشت میلیون بشکه نفت صادر کند با قیمت 60 دلار  کمتر سود خواهد کرد نسبت به زمانی که شش میلیون بشکه نفت صادر کند با قیمت 100 دلار؛ چرا که درصورت کاهش تولید، هم به مخازن خود فشار کمتری وارد کرده است هم علی‌رغم کاهش صادرات درآمد بیشتری عایدش می‌شود.

مطمئن باشید اکثریت قریب به اتقاق صادرکنندگان نفت با کاهش تولید نفت همراهی خواهند کرد. اگر هم کشوری پیدا شود که راضی به کاهش تولید نباشد و اصرار داشته باشد که تولید خود را کم نکند. باید از طریق مقامات سیاسی این موضوع پیگیری شود.

تسنیم: اگر در یک نشست به نتیجه نرسند می‌توان گفت، قضیه سیاسی است؟

خطیبی: با توجه به تجربه سال های گذشته می‌توان این موضوع را در یک نشست جمع کرد.

تسنیم: وزیر نفت اعلام کرده است که بازگشت قیمت نفت به 100 دلار کاری دشوار است اما دبیر کل اوپک گفته نگران نیست  و قیمت ها یه سطح قبلی باز خواهد گشت.

خطیبی: تعارضی در کار نیست چرا که ممکن است هرکدام از آنها یک برهه زمانی را مدنظر داشته اند.

تسنیم: از نظر شما بازگشت به قیمتهای گذشته امکان‌پذیر است؟

خطیبی: اگر این عزم در اوپک باشد و قضیه سیاسی نباشد و همه اعضا تمایل به ثبات بازار داشته باشند، بله. وزیر نفت عربستان هم گفته آنها هم ثبات بازار را می‌خواهند.

تسنیم: با توجه به اینکه ایران کمتر از سهمیه خود تولید می کنند ممکن از در صورت تصویب کاهش تولید اوپک، تولید ایران کاهش یابد.

خطیبی: کشورهایی که کمتر از سهمیه‌های خود تولید می‌کنند شامل کاهش تولید نمی‌شوند. کاهش تولید باید شامل کشورهایی شود که بیش از سهمیه تولید می‌کنند.

تسنیم: الان به جز ایران چه کشورهایی کمتر از سهیمه خود تولید می‌کنند؟

خطیبی: لیبی.

تسنیم: عراق چطور؟

خطیبی: نه، سهمیه عراق در گذشته نزدیک به سهمیه ایران بود و به نظر می رسد این کشور به این سهمیه نزدیک ‌شده است.

تسنیم: نفتی که داعش می‌فروشد هم شامل سهمیه عراق می‌شود؟

خطیبی: بله تولید کشور محسوب می‌شود.

تسنیم: عدم درخواست وزارت نفت برای نشست اضطراری اوپک توجیه پذیر است؟

خطیبی: وقتی بیماری وجود دارد، اگر زودتر اقدامات درمانی انجام شود طبیعتاً زودتر هم علاج می شود. اگر زودتر نشستی برای خروج مازاد عرضه از بازار برگزار می‌شد، مازاد عرضه به این میزان نمی رسید. تجمیع این مازاد عرضه کار را برای خروج این حجم نفت از بازار سخت می‌کند.

تسنیم: ممکن است ایران به این دلیل که درخواست نشست اضطراری مورد مقبولیت اعضا قرار نگیرد از انجام این کار صرفه نظر کرده باشد؟

خطیبی: نمی‌دانم، اما ونزوئلا درخواست نشست اضطراری داد اما مورد حمایت قرار نگرفت.

تسینم: آیا امکان برگزارینشست اضطراری یک ماه قبل از نشست سالانه وجود داشت ؟

خطیبی: مرسوم نیست. البته هر گاه اعضا با هم توافق کنند نشست برگزار می‌شود. باید همه اعضا این درخواست را قبول کنند؛ چراکه تصمیم ها با اجماع اعضا صورت می‌گیرد.

* تمدید دبیرکلی البدری غیرقانونی است

تسنیم: معضل انتخاب دبیر کل چرا تمام نمی‌شود؟

خطیبی: از زمانی که شیوه انتخاب دبیرکلی از شیوه الفبائی خارج شد مشکل آغاز شد. هم اکنون ریاست اجلاس و ریاست هیئت عامل سازمان از طریق الفباء انتخاب می شود. جریان از این قراربود که وقتی همه کشورهای عضو دبیرکل شدند و دوباره نوبت به ایران رسید، برخی از اعضا به این دلیل که ایران درگیر جنگ بود، نمی‌خواستند این سمت به ایران برسد و مانع آن شدند. تنها راه حل این مشکل، بازگشت به نظم است تا یک بار برای همیشه، بحث دبیرکلی خاتمه یابد.

تسنیم: در یکی از نشست های اجلاس اوپک قرار شد، ساز و کار انتخاب دبیرکل تغییر کند.

خطیبی: بله، در این زمینه با عربستان بسیار بحث کردیم، حتی جلسه‌های خصوصی در این مورد با آنها برگزار شد. عربستان معتقد است که چرخش دبیرکل بین کلیه اعضا، باعث فدا شدن کیفیت می‌شود. اما ایران به آنها تأکید کرد که با تعیین شاخص هایی برای فرد معرفی شده برای سمت دبیرکلی مانع از حضور افراد بی صلاحیت در این سمت می شود، اما آنها نپذیرفتند.

تسنیم: ممکن است که بازهم دبیرکلی آقای البدری تمدید شود؟

خطیبی: تمدید دبیرکلی آقای البدری غیرقانونی است؛ چون طبق اساس نامه یک فرد می تواند دو دورهِ سه ساله دبیر کل شود اما وی حدود نه سال است که دبیرکل است. هیچ فردی از ابتدای تأسیس اوپک بیش از شش سال دبیر کل نبوده است. بدون اینکه اساسنامه را اصلاح کنند، دبیرکلی را تمدید کرده اند. اگر قرار باشد بیش از دو دوره سه سال دبیرکلی تمدید شود باید اساسنامه اوپک اصلاح شود.

تسنیم: آیا ایران همچنان در اوپک و بازار نفت تأثیرگذاری دارد؟

خطیبی: بله تأثیرگذاری بالایی هم دارد؛ چون ایران هر زمان که تلاش کرده است توانسته، تعدادی از کشورها را با خود همراه کند و در بسیاری از شرایط هم توانسته اکثریتی را به وجود بیاورد.

تسنیم: پس تحریم موجب کاهش تأثیرگذاری ایران در بازار نفت نشده است؟

خطیبی: برخی اینگونه استدالال می کنند که چون تحریمها، کاهش صادرات نفت ایران را در پی داشته است، بنابراین تأثیرگذاری ایران کم شده است در حالی که اینطور نیست؛ همه می دانند که ایران دومین تولید کننده اوپک است.

تسنیم: برخی معتقدند، اشتباه برخی از موسسات بین المللی در پیش بینی نرخ رشد اقتصاد جهانی موجب افت قیمت نفت شده است.

خطیبی: اوپک در نشست های کارشناسی خود که قبل از نشست اجلاس وزراء برگزار می شود، عرضه و تقاضا، عرضه تولیدکنندگان نفت غیر عضو و رشد بلوک های اقتصادی جهان را بررسی می کند. معمولا اوپک از پیش بینی یک سازمان استفاده نمی کند. آمار تعداد زیادی از سازمان ها معتبر مبنای تصمیم گیری این سازمان  است. قطعا پیش بینی ها 100 درصد درست در نمی آید اما ضریب انحراف آن هم زیاد نیست. ضمن این که هر کدام از سازمان های معتبر بین المللی هر چند وقت یک بار پیش بینی خود را با توجه به شرایط جدید بازنگری می کنند. این گونه نیست که یک پیش بینی را با ضریب انحراف بالا پیش رو قرار داده باشیم و بعد در چاه بیافتیم.

تسنیم: چرا با توجه به پیش بینی کاهش قیمت نفت، قیمت نفت در بودجه سال 93، 100 دلار تعیین شد؟

خطیبی: اگرچه آن زمان کارشناسان می گفتند که این رقم خوشبینانه است و باید احتیاط کرد اما همیشه در بودجه نظرات کارشناسی به طور 100 درصد اعمال نمی شود؛ چراکه ممکن است نظرات کارشناسی به گونه ای باشد که نشود بودجه را با آن جمع کرد. در واقع با محدود شدن صادرات نفت، اگر قیمت نفت هم پائین تعیین می شد، دولت نمی توانست هزینه ها را با درآمدها هماهنگ کند و تدوین بودجه دشوار می شد. ملاحظاتی در سطح بالای دولت و مجلس وجود دارد که ممکن است نظرات کارشناسی را در بودجه تعدیل کند.

 امیدورایم که در این نشست تصمیمات خوبی گرفته شود، اقتصاد کشور با مشکلات زیادی مواجهه است که امیدواریم قیمت نفت مشکلی بر این مشکلات نیافزاید. البته باعث تأسف است که اقتصاد کشور تا این حد به درآمدهای نفتی متکی است. این نقطه ضعفی برای نظام است و باید بپذیریم که باید این ضعف را برطرف کنیم. بعد از تأکیدات زیاد این موضوع را جا انداختیم که باید صندوق ذخیره ارزی وجود داشته باشد. خیلی از کشورها این صندوق را دارند اما این صندوق در کشور ما جدی گرفته نشد.

تسنیم: آیا روسیه می تواند در بازگشت قیمت نفت به 100 دلار کمک کند؟

خطیبی: بله، حتما؛ روسیه از دو جهت ضرر کرده است؛ هم با کاهش قیمت نفت و هم با کاهش صادارت گاز به اروپا. اگر به درستی از این کشور خواسته شود، قطعاً می تواند در این زمینه کمک کند. در کل اوپک باید رابطه مناسبی با صادرکنندگان بزرگ نفت مثل روسیه، نروژ، عمان و مکزیک داشته باشد تا بتواند در این شرایط از همکاری آنها استفاده کند.

تسنیم: ممکن است روسیه و یا سایر کشورهای تولیدکننده نفت غیر عضو در نشست آتی اوپک شرکت کند؟

خطیبی:  پیش از این جلسات مشترک زیادی برگزار شده بود اما بعید می دانم در این نشست کشورهای تولیدکننده نفت غیر عضو دعوت شده باشند؛ چون باید تا الان خبری  در این زمینه اعلام می شد. البته اگر هم از کشورهای غیر عضو دعوت شده باشد، آنها در صورتی در این نشست حاضر خواهند شد که مطمئن باشند اوپک عزم جدی برای افزایش قیمت نفت دارد.

گفت‌وگو از سمیرا محمدی و صمد حسن نیا

انتهای پیام/