آئین‌های عزاداری سیدالشهدا(ع) در دروازه کربلا + تصاویر
خبرگزاری تسنیم: کرمانشاه به عنوان دروازه کربلا که بیشتر ساکنان آن افتخار عنوان کربلایی را دارند در ماه محرم حال و هوای غربیی دارد و مردم این خطه که در طول تاریخ میزبان زائران دلسوخته سیدالشهدا(ع) بوده‌اند با مراسم مختلف به سوگ حادثه کربلا می‌نشینند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، کرمانشاه از گذشته‌های دور به عنوان دروازه کربلا و قدمگاه زوائر دلسوخته سیدالشهدا(ع) شناخته می‌شود و اغلب مردمان این خطه نیز افتخار عنوان کربلایی را دارند که این منطقه در ماه محرم حال و هوای غریبی دارد و مردم از آغاز ماه محرم با پوشیدن لباس سیاه که نشانه عزادار بودن است به استقبال ماه محرم میروند.
مراسم عزاداری را در زبان کردی کلهری "تازیه" می‌گویند که صورت دیگری از تعزیه است. در روستاها و مناطق عشایری، مردم شب‌ها در محل تجمع جمع می‌شوند و به برگزاری مراسم عزاداری می‌پردازند و یک نفر باسواد به عنوان نوحه‌خوان اشعاری را در سوگ شهیدان کربلا میخواند و بقیه بر سر و سینه خود میزنند.
در بسیاری از دسته‌های عزاداری در کرمانشاه گروه‌های زنجیرزن حضور دارند
از آیین‌های بسیار قدیمی ماه محرم در کرمانشاه تعزیه‌خوانی است که به عنوان یک پدیده مذهبی و آیین نمایشی اصیل از دیرباز در ایران به‌ویژه کرمانشاه رواج داشته و در لغت به معنی سوگواری و برپاداشتن عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) امام سوم شیعیان و نمایش دادن وقایع و حوادث کربلا است.
برپایی تعزیه برای نمایش قیام عاشورا
تعزیه در اصطلاح به نوعی نمایش مذهبی با آداب و رسوم و سنت‌های خاص اطلاق می‌شود که نمایشی بر اساس قصهها و روایت‌های مربوط به زندگی و وقایع خاندان امام حسین(ع)، پیامبر اسلام(ص) و شهادت قهرمانانه همراهان آن حضرت است.
علاقه فراوان مردم به تعزیه‌خوانی و آگاهی یافتن از واقعه کربلا و همدردی با مصائب سیدالشهدا(ع) و اهل بیت ایشان از طریق مراسم تعزیه چنین بوده که در دهه اول محرم در محوطه سبزه میدان شهر کرمانشاه، دسته‌های عزاداری جمع می‌شدند و به عزاداری می‌پرداختند که مراسم در فضای باز و با شکوه تمام آغاز و تا پایان روز ادامه مییافت.
در یکی از روستاهای پیرامون کرمانشاه به نام "کندوله" تعزیههایی تبدیل شده به گویش و عرف محلی اجرا می‌شود و نیز مراسمی در روز سوم عاشورا پس از پایان مراسم در محوطه اصلی میدان یا امامزاده "پیریافته" برگزار میشده است. این تعزیه که به صورت سیار در سرخاک اجرا می‌شد "تعزیه بنی اسد" نام دارد. موضوع این تعزیه یافتن پیکرهای شهیدان صحرای کربلا در روز عاشورا و به خاک سپردن اجساد شبیه‌خوان‌ها در گورستان شهر است که پس از پایان یافتن مراسم تعزیه مردم برای خواندن فاتحه بر سر مزار از دست رفتگان خود میرفتند.
اجرای تعزیه برای بیان و نمایش رنج‌های خاندان پیامبر(ص) در کرمانشاه رواج دارد
در دینور که یکی از شهرهای استان کرمانشاه است نیز این مراسم با پوشیدن لباس سیاه و گِل مالیدن به لباس و نوحهخوانی در کنار امامزاده برگزار می‌شود. در ایام عزاداری سید و سالار شهیدان دسته‌های عزادار از روستاهای اطراف گروه گروه به جوار امامزادگان آمده و در تاسوعا و عاشورا مراسم شبیهخوانی برگزار می‌شود.
تهیه تابوت خونینی که بر روی آن کبوتری گذاشته شده و پشت سر آن کودکان به منزله فرزندان امام حسین (ع)حرکت می‌کنند و فردی آنان را شلاق می‌زند تا به اسارت ببرد، تهیه گهواره حضرت علی‌اصغر(ع)، حجله حضرت قاسم (ع) و قرار دادن دختر بچه‌ای مانند عروس در آن از دیگر آیین‌های عزاداری مردم کرمانشاه است.
نوای چَمَری در بیان حزن و اندوه اهل بیت(ع)
از ادوات و ابزار عزاداری رایج در منطقه کرمانشاه که در سوگواری ماه محرم استفاده می‌شود می‌توان دُهُل و سُرنا را نام برد که با نوای "چَمَری" با دسته‌های عزاداری حرکت می‌کنند و نوای چمری نوعی موسیقی اصیل محلی ویژه عزاداری است.
برای رونق دادن به مجالس، عَلَمهایی که با پارچههای رنگارنگ مزین شده‌اند، به یاد علمهای برافراشته صحرای کربلا در میان مجالس برافراشته می‌شوند و مردم در حالی که پاهایشان برهنه است به دنبال عَلَمها حرکت می‌کنند و بر سر و سینه میزنند. این مجالس در شب‌های آخر محرم شور و حال تازهای به خود میگیرد. شورانگیزترین مراسم در روز عاشورا برگزار می‌شود که مردم از همان نخستین طلیعههای خورشید از خانههای خود خارج می‌شوند و با تشکیل دسته‌های مختلف به عزاداری می‌پردازند.
از آداب و رسوم این روز، مالیدن گِل بر سر و شانهها به نشانه عزاداری است. با توجه به اینکه در اکثر مناطق مکان‌هایی به عنوان زیارتگاه یا امامزاده یا نظرکرده یافت می‌شود، مردم پس از طی مسافت طولانی با پای برهنه در هنگام ظهر به آنجا مراجعه کرده و مدتی هم به عزاداری در آن منطقه می‌پردازند و در مناطق شهری این مراسم بیشتر در مساجد و تکایا برگزار می‌شود.
دسته‌های عزاداری در کرمانشاه با نوای سنج، طبل و ساز در روز عاشورا به سمت آرامستان حرکت می‌کنند
در روز عاشورا هم دسته‌های دُهُل‌زن و ساز که پیوسته نواهای غمگین پخش می‌کنند، دسته‌های عزاداری را همراهی می‌کنند. در بعضی جاها در روز عاشورا شبیه‌هایی که از چوب یا سایر امکانات دیگر درست می‌کنند در جلوی دسته به حرکت درمیآورند.
یکی از نشانههای عزاداری در بین عشایر، آویزان کردن تکههایی از سیاه چادر بر گردن است، که در اصطلاح کردی به آن "دووار" می‌گویند. این رسم در سایر عزاداریها هم موسوم است.
حمل عَلَم و کُتَل در کنار دسته‌های عزاداری در کرمانشاه
یکی دیگر از آداب و رسومی که در میان کردها مانند سایر ایرانیان که در ماه محرم مرسوم است، دادن انواع غذاها و شربت‌های نذری مانند حلیم، شله زرد، حلوا و شربت‌های مختلف و تقسیم آن در میان عزاداران است که در اصطلاح کردی به آن "خرج" یا "خیرات" می‌گویند و غذایی به نام "هه‌لیسه" یا "که‌شکه‌ک" درست می‌کنند که هر کس به اندازه توانایی خود در یکی از روزها یا شب‌های محرم که بیشتر در شب هفتم، دهم، چهلم و شام غریبان است مقداری غذا طبخ و بین فقرا و اطرافیان تقسیم یا عدهای را به خانه خود دعوت میکند.
"کوتهل" از آداب و رسومی است که در عزاداریها و سوگواری‌ها انجام می‌شود به این‌گونه که اسبی را میآورند و دُم و یالش را می‌بریدند و زین و برگ را نگونسار بر آن میگذاشتند که در مراسم عاشورا هم این عمل به دلیل زنده نگه داشتن یاد عاشورا انجام می‌شود. مردم دور تا دور کتل، اشعاری در سوگ حضرت امام حسین(ع) و یارانش به طور حزن‌انگیز می‌خوانند و در پشت سر آنها زنان حرکت کرده و علمداران پشت سر زنان حرکت می‌کردند.
در روز عاشورا که اوج سوگواری سالار شهیدان است، هیئت‌های عزادار از محله‌های مختلف با حمل علم و کتل، به همراه دسته‌های زنجیرزن و سنج‌زنان بیرون می‌آیند و به سمت مزار شهدا حرکت می‌کنند.
تکایا کرمانشاه برای برپایی عزای سیدالشهدا(ع) ساخته شده‌اند
یک کارشناس زبان و ادبیات فارسی با اشاره به اینکه مردم کرمانشاه به دلیل همجواری با بارگاه امامان شیعی همواره ارادت خاصی به ایشان به ویژه امام حسین(ع) دارند گفت: بخش عظیمی از مردم کرمانشاه شیعه و دارای فرهنگ شیعی ایرانی هستند و بخشی از مراسم عزاداری آنها برگرفته از مراسم ایران باستان است.
اردشیر کشاورز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در کرمانشاه، با اشاره به اینکه بسیاری از آیین‌های نمادین عزاداری به صورت‌های مختلف در شاهنامه بیان شده است اظهار کرد: در گذشته اسبی را باعنوان "کتل" و با تأسی از سوگ اسفندیار در شاهنامه درست می‌کردند و با بریدن دم و یال اسب آن را با نماد ذوالجناح، اسب امام حسین(ع) به حرکت در می‌آوردند.
این کارشناس زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه براساس تعابیر شاهنامه وسایلی بر کتل آویزان می‌شد که به‌ویژه در روز عاشورا نمایان بود افزود: در گذشته زنان گیسوی خود را می‌بریدند و با الیاف و نخ‌های رنگی رشته کرده و برای عزاداریها نگه‌داشته و بر روی البسه و اسلحه متوفی جوان که بر کتل آویزان شده بود می‌انداختند و تمام این مراسم به صورتی بارز در روز عاشورا جلوه‌گر است.
وی با اشاره به اینکه از گذشته تاکنون جوشش عمیق مذهبی قومی بین مردم کرمانشاه وجود داشته است خاطرنشان کرد: در گذشته زنان در روز عاشورا با جامه‌های مخصوص و گل مالیده صورت خود را می‌خراشیدند و برای مظلومیت امام حسین(ع) با صدای شیون بلند دور کتل که نماد ذوالجناح بود می‌چرخیدند.
کشاورز با بیان اینکه برگزاری مراسم مذهبی از سال 51 هجری قمری توسط امیر دیلمی مرسوم شد عنوان کرد: برگزاری مراسم مذهبی از قرن چهارم به بعد با تعطیلی بازارها و عزاداری مرسوم شد و به تدریج سکوهایی در حسینیه‌ها به منظور اجرای نمایش‌های مذهبی تعبیه شد که مردم گرد آن می‌چرخیدند.
تهیه گهواره حضرت علی‌اصغر(ع) از دیگر آیین‌های عزاداری مردم کرمانشاه است
مردم دسته‌های سینهزنی و زنجیرزنی مختلف تشکیل میدهند و آنچنان به این مراسم ایمان و باور دارند که حتی بین آنها در بهتر برگزار کردن مراسم، چشم و همچشمی وجود دارد. از دیر زمان از طرف مردان بزرگ تکایایی جهت برپایی عزای سیدالشهدا(ع) در کرمانشاه به وجود آمده است که آنها را با چلچراغ و لاله‌های زیادی تزیین کرده و برای انجام مراسم آماده می‌کردند.
مهمترین تکیههای شهر کرمانشاه، تکیه مرحوم سید محمدرحیم که اولین تکیه در کرمانشاه بوده و در محله فیض آباد بنا شده، تکیه شادروان معین‌الرعایا که بعدها به تکیه معاون‌الملک معروف شد، تکیه مرحوم عبدالله خان بیگلربیگی در جلوخان، تکیه علی پاشاخان ایلخانی کلهر در برزه دماغ و تکیه حاج عباس اربابی در سارابگ جزء تیمچه است.
تکیه حسن‌خان معین‌الرعایا که بعدها به تکیه معاون‌الملک تبدیل شد در بین سایر تکایا ممتاز و منحصر به فرد بوده و مراسم عزاداری و سوگواری سالار شهیدان امام حسین(ع) و یارانش هر چه با شکوه‌تر در این مکان برگزار می‌شود. دیوارهای این تکیه مملو از کاشی‌کاری با نقوش مختلف است و در یکی از کاشی‌کار‌‌ها حیاط حسینیه تکیه معاون‌الملک، مجلسی از عزاداری ماه محرم در شهر کرمانشاه را به تصویر کشیده شده است.
در استان کرمانشاه از آغاز ماه محرم مساجد، تکایا، بازار و خیابان‌های شهر سیاه‌پوش می‌شوند و پرچم‌های سیاه بر سر درب مغازه‌ها نصب می‌شود و دسته‌های زنجیرزن در روز تاسوعا و عاشورا بیرون از فضا به سوگواری می‌پردازند.
کشاورز با تأکید بر اینکه مردم کرمانشاه همواره از طبل، سنج، ساز و دهل به نشانه عزاداری در روز عاشورا استفاده می‌کنند خاطرنشان کرد: از گذشته تاکنون دسته‌های عزاداری از محله‌های شهر کرمانشاه و روستاهای اطراف حرکت و در حسینیه‌ها، مساجد و تکایا همچون تکیه معین‌الرعایا و مسجد عمادالدوله تجمع می‌کردند و با علم، کتل، سنج، طبل، ساز و شبیه‌هایی سوار بر اسب از حسینیه به سمت مصلی که قبرستان عمومی شهر بود حرکت می‌کردند.
وی با بیان اینکه دسته‌های عزاداری در ظهر عاشورا با حزن و اندوه به سمت قبرستان حرکت می‌کنند و در آرامستان شهرها نماز ظهر عاشورا را اقامه می‌کردند افزود: این دسته‌های عزاداری بعد از ظهر در حالی که غذاهایی نذری برای آنها طبخ شده بود به سمت حسینیه برمی‌گشتند و برای برگزاری مراسم شام غریبان آماده می‌شدند.
این کارشناس زبان و ادبیات فارسی با تأکید بر اینکه استان کرمانشاه دارای طایفه‌های مختلفی است و آداب و رسوم عزاداری مردم شهر نیز ریشه در آداب و رسوم مردم روستا دارد بیان کرد: نوحه‌ها و مرثیه‌هایی که به صورت یک نفره یا گروهی خوانده می‌شود به طور غالب فارسی بودند اما اشعار و آوازهای کردی نیز خوانده می‌شد که نشان‌دهنده حضور مردم روستا و عشایر در عزاداریها بوده است.
زنان نیز در برگزاری مراسم عزاداری بیطرف نمیمانند. در گوشهای از محل عزاداری جمع می‌شوند و یکی از آنها که در خواندن مرثیه به شیوه زنان که در کردی به آن " موور" می‌گویند مهارت دارد، اشعاری در بزرگداشت خاطره امام حسین(ع) و مظلومیتهای او میخواند و دیگران هم به گریه و زاری می‌پردازند.
دختران نیز دور هم جمع شده و با خواندن اشعار و سخنان آهنگین به عزاداری می‌پردازند و با دست و ناخن روی صورت خود میخراشند و "شاحسین واحسین ئِراقه تلِ ئیمام حِسین" می‌گویند که به این نوع عزاداری در اصطلاح "شاحسین واحسین" می‌گویند.
کشاورز با بیان اینکه در گذشته مراسم عزاداری زنان و مردان جدا نبوده خاطرنشان کرد: در گذشته زنان در عین برابری با مردان در قالب پوشش‌هایی مناسب که به صورت جامه‌هایی بلند، سربند، آستین‌های مچ‌دار ملیله‌دوزی‌شده و شلوارهای مچ دار بودند پشت سر مردان حرکت و به عزاداری می‌پرداختند.
وی با اشاره به اینکه باید با تأسی از امام حسین(ع) جامعه را به سمت ترویج نیکی و دوری از پلیدی و زشتی ترغیب کنیم عنوان کرد: امام حسین(ع) با وجود اینک از شهادت خود خبر داشتند اما بدون ترس از مرگ برای بیداری عاملان منکر، دعوت آنها به خوبی و نجات بنیاد اسلام از فتنه به میدان نبرد رفتند.
کشاورز با اشاره به این سخن امام حسین(ع) فرمود که "اگر با کشتن من دین جدم حفظ می‌شود پس ای شمشیرها ببارید بر من" بیان کرد: ما باید با عزاداریها به جامعه آگاهی داده و هدف قیام والای امام حسین(ع)، مکتب امام حسین(ع)، درس عاشورا و مدرسه عشق حسین(ع) را به جوانان بیاموزیم.
با توجه به آنچه که بیان شد اینکه عاشورا و پیام آن مورد احترام و ستایش تمامی مذاهب و اقلیت‌ها در ایران به‌ویژه کرمانشاه است تردیدی وجود ندارد و به وضوح دیده می‌شود که مراسم سوگواری و گرامیداشت قیام کربلا در مناطق دارای مذاهب سنی ـ شیعه نه تنها کم‌رونق نبوده و نیست بلکه در برخی موارد تنوع مراسم در این مناطق و نحوه همکاری و هماهنگی آنها در مراسم ماه محرم خود پدیده جامعه‌شناختی خاصی است که نیازمند بررسی ویژه است.
شهر کرمانشاه را می‌توان از جمله شهرهای دارای تنوع مذهبی دانست که در آن سه گروه مذهبی اکثریت شیعه و اقلیت سنی و اهل حق قرن‌ها است که در کنار یکدیگر بدون هیچ‌گونه برخورد و تعارض عقیدتی زندگی می‌کنند. مشارکت و گاه تشکیل جلسات سوگواری در مساجد اهل سنت برای گرامیداشت روز عاشورا در کرمانشاه پدیده رایج و عمومی است که هر ساله و به صورت خودجوش دیده می‌شود.
انتهای پیام /
