علم بندان نماد اخلاص و ارادت مردم خراسان جنوبی به سالار شهیدان

 به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند ؛ محرم ؛ یادآور خاطره رسالت خونینی است که با گذشت بیش از 14 قرن، هر سال تازه‌‌تر و هر روز نوتر جلوه می‌‌کند و مردم خراسان جنوبی در عزای سالار شهیدان با اهتزاز بیرق‌های عزای و مراسم "علم بندان" اخلاص و ارادتشان را به خاندان عصمت و طهارت ابراز می‌دارند.

محرم ماه اندوه و عزاداری برای شهادت امام حسین(ع)‌ فرا رسید تا روایتگر زندگی و مجاهدتهای امامی باشد که در اوج مظلومیت به همراه 72 یار وفادارش در سال 61 هجری در صحرای کربلا در مبارزه با ظلم و جور به شهادت رسید.

از آن زمان تاکنون سال‌هاست که شیعیان همه ساله در رثای مظلومیت این امام همام، آیین‌های مختلفی در دهه اول ماه محرم برگزار می‌کنند.

در استان خراسان جنوبی نیز شهر جلوه ای دیگر یافته و ایام‌ عزاداری آزادگان کربلا از گذشتگان دور با مراسم سنتی در مناطق مختلف تلفیق یافته و مناظری زیبا از عشق، دلدادگی و ارادت به اهل‌بیت(ع) را به نمایش می گذارد.

آداب و رسوم حاکم بر عزاداری‌های مذهبی سالار شهیدان یکی از دیدنی ترین و عرفانی ترین مراسم‌ مردم خراسان جنوبی است.

دهه محرم در این منطقه ایامی است که در آن غرورها خاموش، نخوت‌ها فراموش، بزرگی‌‌ها کنار افتاده و مرد و زن، امیر و فقیر خاک سار و غلام مولا امام حسین(ع) می‌شوند و با ذکر مصیبت های آن حضرت به عزاداری می پردازند.

از کنار مساجد و معابر شهر که گذر می‌‌کنی مردمانی را می‌‌بینی که در تلاش و تکاپو هستند شهر را مهیای ماه محرم ماه پیروزی خون بر شمشیر ماه رشادت ایثار و گذشت و سربلندی اسلام کنند.

علم بندان اوج عشق و ارادت دلدادگان حسینی

«علم» از مهم‌ترین و اصیل‌ ترین علائم عزاداری است و مردم برای آن احترام زیادی قائل هستند به طوری که وقتی علم‌ها را می ‌بندند انگار که دوباره با آن جان می ‌گیرند و هرگز به علم پشت نمی ‌کنند.

آمدن علم‌ها به منزل اهالی روستا بسیار خوش یمن و نیامدن آنان بد یمن است، بنابراین اهالی روستا مواظب هستند در این چند روز علم‌ها به درب منازل آنان آمده و برای لحظاتی جلوی منزل آنان توقف کنند.

هر علم‌ گردان برای خود یک جارچی و یا همراه استخدام می ‌کند که وظیفه جارچی همراهی با علم‌ گردان و جمع‌ آوری نذوراتی است که مردم به علم ‌گردانان اهدا می‌ کنند و چه بسا بسیاری از مردم به خاطر حضور علم‌ها در جلوی منزلشان گوسفند قربانی کنند و در پایان مراسم نذورات جمع ‌آوری شده بین علم‌ گردان و جارچی تقسیم می‌ شود.

یکی از مراسم های سنتی عزاداری شهرستان بیرجند در ماه محرم مراسم علم بندان است که مردم بیرجند به ویژه سادات با مراسم علم‌ بندان عزاداری سالار شهیدان را آغاز می ‌کنند.

مراسم علم‌ بندان یا علم ‌بند در بیرجند و روستاهای این شهرستان در روزهای مختلف دهه نخست محرم از جمله روز اول، دوم، سوم، چهارم و هفتم انجام می ‌شود.

در حال حاضر مراسم علم‌ بندان در شهر بیرجند در شب نخست ماه محرم در هیئت محبان الزهرا(س) با حضور تعدادی از سادات که به سادات علم ‌دار معروف هستند برگزار می ‌شود.

در این مراسم ابتدا مجلس روضه‌ خوانی در داخل حسینیه هیئت برگزار می‌ شود و بعد از آن تعدادی از سادات به همراه علم‌ها در حالی که چاووشی می ‌خوانند به داخل حسینیه می‌ روند و علم را می‌ بندند ودیگران نوحه ‌خوانی می ‌کنند.

پس از بستن علم یکی از سادات آن را برداشته و دور حسینیه می ‌چرخاند و سپس در اطراف علم سینه می ‌زنند که به آن حسن - حسینی گفته می‌ شود و در پایان علم‌ها را در جای ویژه نصب می‌ کنند.
این مراسم امسال نیز با حضور سادات بیرجندی و جمع زیادی از عزاداران در هیئت محبان الزهرا (س) برگزار شد.

در روستای درخش ، علم‌ بندان مراسمی است که در روز چهارم محرم‌ الحرام انجام می‌ شود ، به گونه ‌ای که علم بندها در مسجد جامع درخش گرد هم می ‌آیند و علمها را گرفته و تا عصر عاشورا همراه عزاداران در مراسم حمل می ‌کنند.

هرکدام از علم‌ها به نام یکی از ائمه اطهار (ع) نامگذاری و برپا می‌ شود و به این ترتیب 12 علم به نام 12 امام و دو علم به نام حضرت فاطمه زهرا (س) و قمر بنی ‌هاشم حضرت ابالفضل العباس(ع) در مراسم خاص با پارچه‌ هایی به رنگهای مختلف پوشانده می ‌شود.

این مراسم نسل به نسل از پدر به پسر بزرگتر خانواده انتقال می‌ یابد و هرکدام از علم‌ها علاوه بر اینکه دارای صاحبی موروثی است دارای علم ‌گردانی موروثی نیز هست.

نگهداری طوق بالای علم در تمام سال بر عهده علم ‌گردان است، علم‌ گردان در زمان مراسم، حراست و مواظبت از علم را برعهده دارد و به اعتقاد اهالی روستای درخش اگر علم دچار خسارت شود و یا بر زمین بیفتد، صاحب علم باید قربانی کند در غیر این صورت برای خانواده صاحب علم اتفاق ناگواری در سال رخ می ‌دهد.

از روز چهارم محرم تا پایان مراسم عزاداری در عصر عاشورا، علم گردانان علم‌ها را دور روستا می ‌چرخانند و برای صحت و سلامتی اهالی منزل و شادی مردگان آنان ذکر فاتحه سر می ‌دهند.
در شهرستان بیرجند مراسم علم‌ گردانی در شهرها اغلب در نیمه نخست و در روستاها در نیمه دوم دهه اول محرم برگزار می ‌شود.

هر علم را نمادی از شخصیت های امام حسین (ع)  درشهرستان های خراسان جنوبی

مسئول ثبت آثار معنوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: مراسم علم بندان یا عقد علم از روز اول محرم تا روز تاسوعا در شهرهای مختلف استان برگزار می شود و علت آن را ورود اهل بیت(ع) به کربلا ذکر کرده اند.

علیرضا شناسایی در گفت وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند، علم را مهمترین وسیله در مراسم سوگواری محرم دانست و اظهار کرد: در شهرستان های مختلف خراسان جنوبی هر علم را نمادی از شخصیت های امام حسین (ع) می دانند.

وی افزود: هرعلم یک بانی یا علمچی دارد و از گذشته حمل علم از پدربزرگ به پسر بزرگ تر خانواده به ارث رسیده است.

مسئول ثبت آثار معنوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی تصریح کرد: علم را با پارچه های نذری مردم تزئین می کنند و از دیگر قسمت های علم می توان به پنجه، قپه و سرتوغ اشاره کرد.

شناسایی افزود: پنجه نوعی طوق پنجه شکل است و معمولا روی علم حضرت عباس(ع) نصب می شود و یادآور دست بریده آن حضرت است.

وی بیان کرد: قپه مانند یک توپ فلزی است و بالای یک نوک باریک تعبیه شده، بعضی علم ها دو قپه کوچک و بزرگ دارند که قپه بزرگ زیر و قپه کوچک روی آن قرار دارد.

مسئول ثبت آثار معنوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: سرطوق نیز نیزه شکل و طرح های گوناگونی دارد.

شناسایی با بیان اینکه مراسم علم بندان در برخی از مناطق در منازل برگزار می شود، اظهار کرد: در مراسمات بزرگتر، مردم در مسجد شهر جمع شده و پارچه های نذری که از روز قبل شسته شده اند را به علم وصل می کنند.

وی با بیان اینکه مردم به وسیله چاووشی از آغاز مراسم علم بندان آگاه می شوند، افزود: علم بندان در خراسان جنوبی با چاووشی، ذکر صلوات، روضه و نوحه خوانی و دودکردن سپند همراه است.

مسئول ثبت آثار معنوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی بیان کرد: علم ها را بعدازظهر روز عاشورا پس از شهادت امام حسین (ع) قتل می کنند یعنی مانند کشته های کربلا، علم ها را برهنه کرده و مقدس می دانند.

شناسایی با بیان اینکه علم برای مردم خراسان جنوبی مقدس است، گفت: کسانی که مریض دارند برای تبرک روی توغ علم آب می ریزند و آن را به مریض می دهند تا شفا یابد.

وی با اشاره به برگزاری مراسمات مرتبط با علم در استان، افزود: در روستای چنشت شهرستان سربیشه وقتی کسی می میرد علم می بندند و به خانه صاحب عزا می برند و تا علم برده نشود میت را از خانه بیرون نمی برند.

مسئول ثبت آثار معنوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی تصریح کرد: مراسم علم بندان به شماره 628 سال 91 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گزارش از حمید قربانی

انتهای پیام/ ب