هفته پرجنجال «دا»
خبرگزاری تسنیم: هفته پیش رونمایی ترجمه انگلیسی «دا» با چند حاشیه همراه بود؛ از انتقاد به حذف نام نویسنده گرفته تا پاسخ‌های ضد و نقیض مترجم. هرچند این انتقادات از ارزش اثر نمی‌کاهد، اما بالأخره این ماجرا کی ختم به خیر خواهد شد؟
برای کشوری که کمتر اتفاق می‌افتد که تعداد زیادی از مردم به دنبال خریدن کتاب خاصی باشند، انتشار «دا» سرآغاز جدیدی در میزان جلب مخاطب بود. نگارش این اثر به همت هفت‌ساله اعظم حسینی در روزهایی که کتاب کم‌کم در سبد خانوار ایرانی‌ها جای خود را به اقلام لوکس می‌داد، اتفاق مبارکی بود؛ اتفاقی که توانست قشر کتابخوان از دسته‌های مختلف اعم از مذهبی و آرمانگرا و یا حتی روشنفکران را به سمت خود جلب کند. اتفاقی که کمتر در جامعه‌ای مثل ایران که عموماً کتاب‌ها یا مورد بی‌مهری مخاطبانشان هستند و یا اگر هم اقبالی صورت می‌گیرد، در حد شرح و بیان نمی‌گنجد، رخ می‌دهد.
«دا» ارقام میزان فروش کتاب‌ها را کمی جابجا کرد، اما این پایان مأموریت این کتاب ساده و در عین حال پیچیده نبود. این اثر در قالب خاطرات دفاع مقدس به همت دفتر ادبیات پایداری حوزه هنری منتشر شد؛ کتابی از خاطرات دختر 17 سالهای که نوجوانی‌اش بوی جنگ گرفته بود و در دلش خاطرات و تجربه‌هایی داشت که برای اولین‌‌بار بیان می‌شد. روایت منحصر به فرد، تجربه‌های ناشنیده و جدید از جنگ، روایت جنگ از دید یک زن در کنار هنر نویسنده در پردازش این اطلاعات و جان دادن به خاطراتی که سال‌ها ناگفته مانده بودند، «دا» را به یک کتاب منحصر به فرد در ادبیات دفاع مقدس مبدل کرد. هنر نویسنده آنقدر در لابه‌لای سطرها ارائه شد که اعجاب منتقدان را برانگیخت.
اما باز هم این پایان داستان «دا» نبود. این کتاب آغازی جدید برای خاطرات بعدی از جنگ هم بود. تا پیش از انتشار این اثر، خاطرات عموماً مجمل و با روایت‌های زودگذر از حوادث بیان می‌شدند. کتاب حسینی توانست از نظر نوشتن خاطرات، پرداختن به جزئیات و بیان آنچه که از نظر راوی شاید کم‌اهمیت جلوه می‌داد، در نوع خود اولین معرفی شود. شاید وجود همه این موارد در کنار هم باعث شد تا در سالهای اخیر خاطرات حسینی از خرمشهر و جنگ همواره در فهرست پرفروش‌های انتشارات سوره مهر بگنجد؛ فروش بیش از 4 میلیون نسخه از یک کتاب طی چهار سال اتفاق متداولی در بازار کتاب ایران نیست.
این اثر پس از انتشار، از سوی دفتر ترجمه حوزه هنری در دست ترجمه قرار گرفت. روایت رئال از حوادث، برگ برنده «دا» نسبت به بسیاری از آثار این حوزه بود که شاید به دلیل وجود برخی از حوادث، باورپذیری آن را از سوی مخاطبی که تجربه‌ای از یک دفاع معنوی ندارد، دشوار می‌‌کرد. پال اسپراکمن، مترجم این اثر، کار برگردان کتاب را پس از چهار سال به اتمام رساند؛ چهار سالی که به گفته خودش در این مدت چندبار با راوی و نویسنده درباره محتوای کتاب صحبت کرده است.
هفته گذشته مراسم رونمایی این اثر برگزار شد، اما حرف و حدیث‌ها و انتقادهای متعددی از قبل این برنامه به وجود آمد؛ نام نویسنده بر روی جلد کتاب درج نشده و انتشارات مزدا، ناشر آمریکایی این اثر، تنها به ذکر نام مترجم بسنده کرده بود. علاوه بر این، نسخه انگلیسی این اثر نیز با نام اسپراکمن به عنوان نویسنده و نه مترجم، در سایت آمازون برای دسترسی علاقه‌مندان عرضه می‌شود. این موضوع انتقاد نویسنده «دا» را به همراه داشت. اعظم حسینی در گفت‌وگویی که با سایت حلقه وصل داشت، گفته بود: خبر انتشار را به لطف اصحاب رسانه شنیدم و تصویر کتاب را در صفحات اینترنت دیدم. از آنجا که هنوز هیچ نسخه‌ای پیش از چاپ و پس از چاپ به پدیدآورنده (خانم اعظم حسینی) داده نشده است از رویکرد و نگاه مترجم و همچنین از حذفیات متنی که مترجم در گفت‌وگوی مرداد ماه سال 88 از آن سخن گفته بود، هیچ اطلاعی ندارم و نمی‌توانم سخن بگویم.
وی ادامه داده بود: در تمام این سال‌ها پس از نشر کتاب، بارها و بارها نام و حقوق مولف کتاب «دا» حذف و نام محترم سرکار خانم سیده زهرا حسینی به عنوان نویسنده، مولف و پدیدآورنده استفاده شده بود؛ جالب اینجاست که این بار نه در طرح روی جلد کتاب ترجمه شده! و نه در شناسنامه کتاب نام هیچ یک، نه مولف کتاب و نه راوی و نه هیچ شخص ثالثی به عنوان پدیدآورنده و نویسنده درج نشده. آیا این یک سرقت ادبی نیست؟ نام پال اسپراکمن در روی جلد آیا نشانگر خلق اثر توسط وی نیست؟ در معرفی کتاب که توسط مترجم آقای پال اسپراکمن نوشته شده و در خروجی سایت انتشارات مزدا (انتشاراتی که کتاب «دا» را در کالیفرنیا منتشر کرده است) این موضوع قابل مشاهده است و بحث و نقد بسیاری را می‌توان پیرامون آن مطرح نمود.
انتقادات نویسنده اثر، پاسخ‌هایی از سوی مدیران حوزه هنری نیز به همراه داشت. سعیده حسینجانی که به تازگی از سوی محسن مؤمنی شریف به عنوان رئیس مرکز ترجمه منصوب شده است، در همین رابطه ضمن بی‌اطلاعی از قرارداد منعقد شده میان حوزه هنری با انتشارات مزدا، مشکل ایجاد شده را اشتباهی از سوی انتشارات مزدا خوانده و به تسنیم گفته بود: با آقای اسپراکمن درباره این موضوع صحبت کرده‌ایم، او می‌گوید که این یک روال طبیعی در آمریکاست که به جای نام نویسنده گاهی نام مترجم درج می‌شود، اما در هر صورت قرار بر این شده است که در چاپ دوم کتاب این مورد اصلاح شود.
در این میان اظهار نظرهای مترجم کتاب نیز در نوع خود جالب و خواندنی است. اسپراکمن که در ابتدا این امر را رویه‌ای متداول در چاپ کتاب در آمریکا می‌دانست، اخیراً در مصاحبه‌ای با همان سایت حلقه وصل، عنوان کرده است که روی جلد کتاب جایی برای نوشتن اسم نویسنده نبود و بهتر است به دنبال دسیسه نگردیم.
بعد از سکوت مسئولان حوزه هنری در قبال این امر، اخیراً یکی از مدیران اصلی این مرکز در گفت‌وگو با تسنیم، با بیان اینکه ما نیز پیش از برگزاری مراسم رونمایی متوجه این اشتباه از سوی انتشارات مزدا شده بودیم، گفت: قرار نبود چنین اتفاقی رخ دهد. قرار بر این بود که پس از رفع مشکل، مراسم رونمایی برگزار شود. حالا سوره مهر در نظر دارد تا پس از رفع این مشکل، مراسم دیگری برای رونمایی از ترجمه انگلیسی آن برگزار کند.
هرچند اتفاقات رخ داده و انتقادات مطرح شده، ارزشی از محتوای اثر و از میزان استقبال مخاطبان آن کم نخواهد کرد، اما این سؤال باقی است که چرا برای یکی از پرافتخارترین کتاب‌های دفاع مقدس چنین اتفاقی رخ می‌دهد و آیا با ادامه داشتن سریال ترجمه آثار به زبان‌های مختلف، باز هم باید منتظر تضییع حق نویسنده یا کتابی دیگر باشیم؟
انتهای پیام/
