نماد همزیستی مسیحیان و مسلمانان در اصفهان ۳۵۰ ساله شد
خبرگزاری تسنیم: کلیسای وانک به عنوان نماد معماری در کنار آثار تاریخی، نشان می‌دهد که مسیحیان در ایران از چنان امنیت و آزادی برخوردار بودند که توانسته‌اند با حفظ هویت دینی خود، به سازندگی هم دست زده و فردا به سیصد و پنجاهمین سالگرد ساخت خود می‌رسد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، کلیسای وانک یا آمنا پرکیج نام کلیسائی است در محله جلفای اصفهان که از روی کلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان کپی‌برداری شده و این کلیسا از کلیساهای تاریخی ارمنیان اصفهان بود که در زمان شاه عباس ساخته شده است.
وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است، قدمت موزه کلیسای وانک، البته نه در شکل و وسعت کنونی آن، به صد سال پیش یعنی سال‌های 1905-1906 میلادی باز می‌گردد، در این تاریخ به کوشش و یاری طاطاووس هونانیان، فرزند هاروتون هونانیان، نویسنده کتاب تاریخ جلفای اصفهان، اتاق‌هائی در ضلع شمالی حیاط کلیسای وانک برای نگهداری و نمایش کتاب‌ها، نسخههای خطی و اشیای تاریخی ساخته شدند، که تا سال 1930 میلادی به منزله موزه و کتابخانه مورد استفاده قرار می‌گرفتند، از ویژگی‌های ساختمان، از نظر طلاکاری سقف و سطح داخل گنبد و نقاشی‌های تاریخی از زیباترین کلیساهای جلفای اصفهان است.
داخل کلیسا و تمام دیوارهای اطراف و جوانب آن از تزئینات نقاشی رنگ و روغن و آب طلا به سبک ایرانی و تصاویری از زندگی حضرت مسیح (ع) متاثر از نقاشی ایتالیایی تزئین شده و برج ناقوس روبروی در اصلی کلیسا به سبک ایرانی بوده که در زمان شاه سلطان حسین ساخته شده است.
از جمله آثار بسیار نفیس موزه مجموعه نسخههای خطی آن است که حدود 40 جلد کتاب خطی را شامل می‌شود، تعدادی از این آثار تورات، انجیل مقدس و کتاب‌های مذهبی است.
این مجموعه با ارزش در 2 غرفه به نمایش گذاشته شده‌که شامل غرفه نسخههای متعلق به جلفای اصفهان و غرفه نسخههای مربوط به کتاب‌هائی که در کلیساهای ارمنستان غربی، شرق ترکیه کنونی نوشته شده و امروزه از اکثر آنها اثری بر جای نمانده است.
بیشتر این کتاب‌ها دارای موضوعات مذهبی است و از کتاب مقدس انجیل اقتباس شده‌اند، برخی از آنها نیز مربوط به اصول و مبانی دینی و اخلاقی هستند و نقاشی‌ها، تذهیب‌های کامل و مینیاتورهای متعدد با زنده‌‌ترین رنگ‌ها هنر نقاشان ارمنی را به نمایش می‌گذارند.
قدیمیترین و جالب‌ترین نسخههای خطی این مجموعه عبارت است از انجیلی متعلق به قرن دهم میلادی نوشته شده بر روی پوست و دیگری قرآنی ترجمه شده به زبان ارمنی متعلق به قرن هجدهم میلادی و نمونه‌هائی از تابلوهای گچ‌بری به جا مانده از کاخ‌های صفوی از دیگر اشیای گران‌بهای این موزه بوده که حتی در موزه ایران هم کمتر اثری از آنها می‌توان یافت.
تابلوهای نقاشی موزه نیز مجموعه‌ای ارزنده از آثار هنری نقاشان اروپائی و ارمنی هستند، این تابلوها که بر روی کرباس، پوست، چرم، فلز و شیشه کشیده شده‌اند، اکثراً موضوعاتی مذهبی دارند، مانند تولد مسیح، رویدادهای زندگی او و حواریون، تمثال مریم مقدس در کنار این تابلوها تصاویری نیز از رجال ایرانی و چهره‌های معروف ارمنی با لباسهای مخصوص ارمنیان جلفا دیده می‌شود، از آثار منحصر به فرد این موزه سیاه قلمی است از چهره حضرت ابراهیم منسوب به رامبر است.
بخشی از موزه کلیسای وانک به آثار نقاش ارمنی، آبراهام گورگِنیان 1907-1967میلادی اختصاص دارد، گورگِنیان در آثار خود نقوش سنگ قبرهای موجود در قبرستان‌ها و محوطه‌های کلیساهای جلفا را، که مربوط به سال‌های 1600 تا 1950میلادی بوده، کپی‌برداری کرده است.
این تابلوها در نگاه نخست یک اثر گرافیکی ساده به نظر می‌رسند، اما با کمی دقت می‌توان به ارزش هنری و معنوی آنها پی برد، نقوش این سنگ قبرها بیانگر تنوع مشاغل، آداب و رسوم، لباس‌ها، طبقات اجتماعی ارمنیان جلفا و نیز معیارهای زیباشناختی زمان خود هستند.
مجموعه آثار فلزی موزه کلیسای وانک مشتمل بر زیورآلات طلا و نقره، کمربند، قلاب شنل، سینی، انواع جبعه صلیب، عودسوز و ظرف روغن مقدس بوده که به شیوه‌های مختلفی مانند مشبک کاری، ریخته‌گری، ملیله کاری و قلم‌زنی ساخته و با سنگ‌های رنگارنگ قیمتی و نیمه قیمتی تزئین شده‌اند، بخش عمده این آثار مربوط به اشیای مورد استفاده در مراسم مذهبی کلیسا هستند.
دست بافته‌ها و رودوزی‌های سنتی کلیسای وانک را می‌توان به سه گروه لباسهای مذهبی روحانیان ارمنی، قطعات پارچه‌ای مورد استفاده در مراسم کلیسا و نمونه‌هائی از پوشاک سنتی ارمنیان جلفا تقسیم کرد.
غرفه بزرگی در موزه کلیسای وانک به ظرف چینی و سفال اختصاص داده شده، این ظروف از نظر نقش‌ها و موضوعات تزئینی تنوع فراوانی دارند و آنها را می‌توان به 3 گروه تقسیم کرد؛ ظروفی که نقش‌های تزئینی آنها ملهم از موضوعات تزئینی چینی بوده، ظروفی که موضوعات تزئینی آنها ترکیبی از هنر ایرانی و چینی بوده و ظروفی که نقش‌های تزئینی آنها صرفاً شامل موضوعات و سبک‌‌های اروپایی است از این گروه‌ها به شمار می‌روند.
آثار چوبی موزه کلیسای وانک این بخش شامل انواع ساعت، مبلمان، شمعدان، جعبه، صلیب و تابلوهای منبت کاری است که برجسته‌ترین این آثار سازها هستند.
این بخش توجه اکثر افرادی را که با موسیقی آشنایی دارند، به خود جلب می‌کند، تار ساخت یحیی خان، تارساز معروف جلفا، تار ساخت مِلکُن خان جلفائی و چوگور متعلق به مانوک مانوکیان در این بخش قرار دارند.
فرمان‌ها حدود 170 برگ فرمان در کلیسای وانک موجود است که 22 برگ آن در موزه به نمایش گذاشته شده، این فرمان‌ها متعلق به سده‌های هفدهم تا نوزدهم میلادی و موضوع اکثر آنها درباره مهاجرت ارمنیان، دادن امتیازات تجاری و مذهبی به ارمنیان جلفا و چگونگی گرفتن مالیات از اهالی و تجار جلفایی است.
قدیمیترین فرمان به تاریخ 1564 میلادی مربوط می‌شود و متعلق به شاه طهماسب صفوی است، این فرمان نشان می‌دهد ارمنیان قبل از مهاجرت به جلفا ارتباط فرهنگی و تجاری نزدیکی با شاهان صفوی داشتند و با مشاهده غرفه صنعت چاپ موزه کلیسای وانک تا حدودی با تاریخچه صنعت چاپ در جلفا آشنا می‌شویم، نخستین کتاب‌هائی که در ایران به چاپ رسید به کوشش و همت جلفائی‌ها بود.
نخستین چاپخانه ایران را پیشوای مذهبی کلیسای وانک، خاچاطور وارتاپد گِساراتسی و شاگردان وی در کلیسای وانک دایر کردند، آنان خود ماشین، کاغذ و مرکب چاپ حروف را طراحی کردند و ساختند و در 1017 شمسی نخستین کتاب خود را با مضمون و شرح حال پدران روحانی به نام زبور داوود در 572 صفحه به چاپ رساندند.
تنها نسخه باقیمانده از این کتاب در حال حاضر در آکسفورد انگلستان نگهداری می‌شود و نمونه موجود در کلیسای وانک فتوکپی این کتاب است.
تنها آثار به جای مانده از نخستین چاپخانه در این کلیسا از تعدادی حروف، کتاب‌هائی که نخستین بار در نقاط مختلف دنیا به زبان ارمنی چاپ شده‌اند و نیز نمونه‌هائی از هنر کتابت در آن دوران مانند انواع جلد سوخت، معرق، ضربی و روغنی مرصع و مذهب متعلق به سده‌های 17 تا 18 میلادی است.
غرفۀ یپرم خان نیز وسایل شخصی، عکس‌ها و مکاتبات شخصی یپرم خان ارمنی از سرداران انقلاب مشروطیت است که نقشی مهم در پیروزی این انقلاب داشت، اشیای این غرفه در1974 میلادی به موزه اهدا شده‌اند.
یکی از آثار جالب توجهی که در موزه کلیسای وانک نگهداری می‌شود، تار موئی است که متعلق به دختری 18 ساله که واهرام هاکوپیان در سال 1974 میلادی جمله‌ای از کتاب عهد عتیق را به زبان ارمنی با قلمی از جنس الماس بر روی آن نوشته است.
در سال 1977 میلادی نیز 2 تندیس در قسمت ورودی موزه تعبیه شد که یکی از آنها تمثال مسروپ ماشتوتس، ابداع کننده حروف الفبای ارمنی در قرن پنجم میلادی و دیگری تمثال خاچاطور گِساراتسی، مؤسس چاپخانه کلیسای وانک در سده 17 میلادی است، این تندیس‌ها اثر هنرمند ارمنی زاوِن آیوازیان هستند.
امضای دفتر یادبود در تاریخ موزه کلیسای وانک نیز نخستین بار به دست سفیر جمهوری ارمنستان، هوسپ ایشخان آرقوتیان، در سال 1921 میلادی صورت گرفت و از آن پس دفاتر یادبود متعددی به دست بازدیدکنندگان و نیز افراد سرشناس و معروف به امضا رسیدند و این رسم هم‌چنان تا به امروز ادامه دارد.
کشورهای غربی از همزیستی مسالمت‌آمیز ادیات توحیدی در اصفهان باید پند بگیرند
اسقف اعظم ارامنه اصفهان و جنوب ایران به مناسبت سیصد و پنجاهمین سالگرد کلیسای وانک با بیان اینکه تعامل بسیار خاص و خوبی بین جامعه ادیان توحیدی در اصفهان وجود دارد، اظهار کرد: بازدید کنندگان خارجی زمانی که به این کلیسا می‌آیند و از همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان توحیدی و الهی در اصفهان باز نمی‌مانند و تعجب میکنند.
باب‌کن چاریان با بیان اینکه این کلیسا مهم‌ترین جنبه‌ای کلیسای ارامنه ارتودکس است، افزود: برای بسیاری از افراد که برای نخستین بار به کلیسای می‌آیند جای تعجب دارد که در کشور اسلامی ایران چنین مکانی برای جامعه مسیحیان کشور وجود دارد و تلاش‌های برای حفظ و نگهداری این کلیسا بسیار چشم‌گیر است و بزرگترین افتخار جامعه ایرانی است که در کنار جامعه مسلمان ایران هم‌وطنان مسیحی یه صورت آزادانه و گسترده فعالیت دارند که جامعه ارمنه در ایران نشانگر این است که همه ادیان الهی در ایران در صلح، آرامش و امنیت زندگی میکنند.
وی تصریح کرد: از همه مسئولان کشور به ویژه رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران و مسئولان کشوری و استانی کمال تشکر را داریم که به جامعه ارمنه در راستای حفظ و نگهداری داخلی و بین‌المللی امکانات و کمک‌های گسترده میکنند.
اسقف اعظم ارامنه اصفهان و جنوب ایران بیان کرد: من همیشه تاکید می‌کنم که مدلی که در از نظر تعامل بین ادیان توحیدی در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد یکی از بهترین نمونه‌ها در سطح جهان است و بسیاری از کشور‌ها به ویژه کشورهای غربی از این مدل باید پند و درس بگیرند و برای ما ارائه این مدل تعامل ادیان مختلف در ایرن بسیار مهم است.
وی خاطرنشان کرد: در کشور ما مسئولان کشور و مسئولان میراث فرهنگی در رابطه با حفظ ابنیه و مکان‌های جامعه ارمنه بودجه‌های هنگفتی را اختصاص می‌دهند اما در آن سوی رود ارس کشورهای مانند جمهوری آذربایجان به تخریب اماکن باستانی و سرسبیل‌ها جلفای قدیم و مکان‌هائی ارامنه از آنجا کوچ داده شدند، می‌پردازند و همه آثار فرهنگی متعلق به جلفای قدیم را نیست و نابود میکنند.
ارائه همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان الهی
نماینده اقلیت دینی ارامنه جنوب کشور در مجلس نیز گفت: برگزاری سیصد و پنجاهمین سالگرد تاسیس کلیسای وانک اصفهان با هدف ارائه همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان الهی و توحیدی در ایران صورت می‌گیرد.
روبرت بیگلریان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در اصفهان پیرامون سیصد و پنجاهمین سالگرد تاسیس کلیسای وانک اظهار کرد: یکی از علت‌هایی که شورای خلیفه‌گری ارامنه اصفهان و جنوب کشور اقدام به برگزاری آئین سیصد و پنجاهمین سالگرد کلیسای وانک کرده، این است که گذشته از بحث‌های تاریخچه، ارزش‌های ملی و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان الهی و توحیدی در جمهوری اسلامی ایران این بوده که به جهانیان نشان دهیم که در جمهوری اسلامی و به ویژه مسلمانان شیعه چه رویکرد توام با تساهل با ادیان داشتند و احترام گذاشتند.
ایران اسلامی که در طول سالیان سال، همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان توحیدی را در خود به رخ کشیده، این روزها و در شرایطی که کشورهای مختلف جهان از بی‌ثباتی رنج می‌برند، این همزیستی را به عنوان الگویی، به جهان معرفی می‌کند
گزارش از زینب کلانتری
انتهای پیام/ ب
