اوپک و غیراوپک برای کمک به قیمت نفت بسیج شوند/ فرصت تحریم را غنیمت بشمریم

این روزها شاهد هستیم که قیمت نفت در شیب نزولی قرار گرفته است. سید محمدعلی خطیبی طباطبایی، نماینده سابق ایران در اوپک، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم گفت: علت اصلی این اتفاق وجود مازاد عرضه در بازار است. خطیبی معتقد است تا زمانی که اعضای اوپک با همکاری برخی دیگر از فروشندگان نفت غیراوپکی بر سر لزوم بازنگری در میزان عرضه اجماع نکنند، نمی‌توان امید داشت که قیمت نفت برگردد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم می‌شود:

تسنیم: چه بلایی بر سر اقتصاد ما آمده است که با کوچک‌ترین نوسان قیمت نفت، تصمیم­‌گیران کشور دچار تلاطم می‌شوند؟

خطیبی: این یک سؤال اساسی و ریشه‌ای است که صاحب‌­نظران باید روی این موضوع کنکاش کنند. به نظر من وابستگی ما به درآمدهای نفتی مسئله مطلوبی نیست و همه از وابستگی ما به این درآمد آگاهی دارند. بالا و پایین آمدن قیمت نفت به علت نخریدن نفت توسط مصرف کنندگان بزرگ غربی است. آنها وابستگی ما را به درآمدهای نفتی می­ دانند و از این اهرم استفاده می­ کنند و با این روش می­ خواهند ما را تحت فشار قرار داده یا از ما امتیاز بگیرند و یا آنکه نظرات خودشان را به ما تحمیل کنند و در این راه از هیچ امری دریغ نمی­ کنند. آنها حتی کشورهای مصرف کننده دیگر را تهدید می­ کنند تا از کشور ما خرید نداشته باشند. این مسئله یک نقطه ضعف برای کشور ما است.

من نمی ­گویم از نفت استفاده نکنیم بلکه منظورم اصلاح اقتصاد کشور با درآمدهای نفتی است. این که بخشی از هزینه ­های جاری را وابسته به درآمدهای نفتی کنیم این کار اشتباهی است و باید این فرآیند حل شود. بعضی از کشورها درآمدهای نفتی خود را در جهت سرمایه­ گذاری  استفاده می­ کنند به عنوان مثال کشور نروژ که بزرگ­ترین صادرکننده نفت و گاز است. این کشور درآمدهای نفتی را در بودجه و هزینه­ های جاری صرف نمی­ کند بلکه آنان یک صندوق دارند و به عنوان سرمایه­ گذاری از این صندوق در داخل و خارج از کشور خود استفاده می­ کند و سود حاصل از آن را صرف آبادانی کشور می­ کند. متاسفانه کشور ما بخش اعظم بودجه و هزینه­ های جاری خود را از درآمدهای نفتی به دست می آورد و این را دشمنان نیز می­ دانند و از این موضوع به عنوان یک اهرم استفاده می­ کنند. ما باید این را بپذیرم که این موضوع برای ما یک ضعف و بیماری است و اگر این را هم پذیرفتیم که به فکر علاج آن باشیم و در بخش سیاست­های کلان هدف­گذاری کنیم ما باید برنامه ریزی 2تا3تا، 5 ساله داشته باشیم تا وابستگی خود را از درآمدهای نفتی کاهش دهیم و حال که توفیق اجباری شده و دشمنان نیز ما را در این زمینه کمک می­ کنند از این فرصت باید استفاده کنیم.

تسنیم: چرا تا الان این امر صورت نگرفت؟ مشکل کجاست؟ آیا مقصر وزارت خانه خاصی است یا بدنه دولت ها در طول سال های اخیر مقصرند؟

خطیبی: مسئولان ما سعی می­ کنند دنبال کارهای راحت بروند. من فکر می ­کنم در این موضوع همه مقصر بودند و ما نمی ­توانیم فقط دولت­ها را مقصر بدانیم حتی مجلس و دیگر دستگاهها نیز مقصر بوده اند. دولت ها و دستگاه های اجرایی مختلف مجموعه­ ای هستند که به دنبال کارهای سخت نمی­ روند. اگر ما سالیانه 2 تا 3 درصد وابستگی­ خود را به درآمدهای نفتی کم می ­کردیم از انقلاب تا الان باید 70 درصد وابستگی خود را از درآمدهای نفتی کم کرده بودیم. البته من قبول دارم این کار سختی است. ما در بحث کاهش وابستگی­ های نفتی باید به سراغ منابع جایگزین­ می ­رفتیم. ما باید به سراغ صنعت می­ رفتیم و بازارهای صنعت را پیدا می ­کردیم و کیفیت صنعت را بالا می­ بردیم تا در بازارهای جهانی رقابت کند. بخش کشاورزی نیز خیلی می­ تواند به ما کمک کند چرا که ما می ­توانیم در بخش کشاورزی محصولات با کیفیت مناسب به بازار عرضه کنیم ولی این بخش مغفول مانده است.

تسنیم: این روندی که دولت یازدهم در پیش گرفته است، میزان وابستگی ما به نفت را بیشتر می­ کند یا کمتر؟

خطیبی: ما در یک شرایط تحریم قرار گرفته ­ایم و این یک شرایط عادی نیست و چه دولت ­های پیش و چه حال در فشار است و دولت سعی می­ کند به هر طریق ممکن کشور را اداره کند الان شاید نتوان به شرایط مطلوب رسید.

تسنیم: آیا در امر کاهش وابستگی به نفت در شرایط تحریم نمی­ توان کاری انجام داد؟ آیا تحریم یک فرصت است یا یک تهدید؟

خطیبی: شرایط تحریم، صادرات نفتی ما را کم می­ کند. این روند از اواخر دولت قبل شروع شده به دولت فعلی نیز کشیده شد. با فشار و تحریم بر علیه کشور ما صادرات نفتی بسیار کاهش یافت که اگر از تحریم به عنوان یک فرصت استفاده کنیم و سایر جایگزین­ های درآمد نفتی را تقویت کنیم شرایط عادی می­ شود به شرط آن که وقتی شرایط عادی شد دوباره به شرایط قبل باز نگردیم.

تسنیم: بعضی دولت­ها می­ گویند چون ما در شرایط تحریم قرار گرفتیم نمی ­توان به فکر کاهش وابستگی بود. از طرف دیگر برخی دیگر می گویند نباید منفعل عمل کنیم. همین شرایط بهترین فرصت برای یک رفتار فعالانه و فعال­سازی ظرفیت­های دیگر است. نظر حضرتعالی چیست؟

خطیبی: فعال سازی ظرفیت های دیگر اقتصاد برای ما یک الزام است چون درآمدهای قبلی را نداریم زیرا آن مقدار نفتی را که قبل از انقلاب صادر می­ کردیم الان در وضعیت تحریم نمی­ توانیم صادر کنیم. بنابراین ما باید به فکر یک جایگزین باشیم که برای ما درآمد ایجاد کند و به اقتصاد ما کمک کند. واقعا ما پتانسیل­های مختلفی در بخش صنعت، خدمات، کشاورزی و... داریم که می­ توانند جایگزین درآمدهای نفتی باشند. باید این پتانسیل­ها را بشناسیم و از آنها حمایت کنیم و وقتی شرایط عادی شد درآمدهای نفتی را در بخش سرمایه ­گذاری استفاده کنیم. باید این موضوع برای ما یک تجربه باشد و دشمن هم باید این عملکرد ما را ببیند. بعضی از همسایگان کشور ما که اصلا آنها را قبول نداریم به میزان 70 درصد وابستگی خود به درآمدهای نفتی را در طول سال های گذشته کاهش داده ­اند.

تسنیم: مثلا کدام کشور؟

خطیبی: برای کشور ما با این اقتصاد بزرگ و تنوع آب و هوایی، صنعت، کشاورزی و... حیف است و کشور ما به مراتب بهتر می ­تواند وابستگی خود را کمترکند ولی متاسفانه ما پتانسیل­های موجود بالقوه را که می ­توانستیم درآمدهایی مثل درآمدهای نفتی ایجاد کنیم فعال نکردیم. سیاست های اقتصادی نتوانسته است فعالان حوزه های تولیدی غیرنفتی کشور را به خوبی فعال کند. صادرات این بخش ها مورد حمایت قرار نگرفته است. و باعث شدیم پتانسیل­های بالقوه، بالفعل نشود. من مطمئنم پتانسیل­های بالقوه ­ای در بخش صنعت، کشاورزی، خدمات و تولید داریم که اگر این­ها بالفعل شود ما می ­توانیم بخشی از درآمدهای نفتی خود را کم کنیم و اقتصاد سالم­تری داشته باشیم.

تسنیم: پیش ­بینی شما در پایین آمدن قیمت­ها چقدر است؟

خطیبی: در بازارها قیمت­ها خود به خود بالا و پایین نمی ­شوند بلکه عواملی در بازار اتفاق می ­افتد که قیمت­ها را بالا و پایین می­ کند. عامل اصلی کاهش قیمت در روزهای اخیر مازاد عرضه است. مازاد عرضه هم از ناحیه اعضای اوپک و هم اعضای غیراوپک اتفاق افتاده است. مجموع تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت فارغ از  فضای بازار و نیاز واقعی آن صرفا تولید می کنند. این امر باعث شده میزان عرضه بیشتر از تقاضا باشد و تا زمانی که میزان عرضه از تقاضا بیشتر باشد فشار بر قیمت­ها وارد می شود و روند نزولی قیمت­ها ادامه خواهد یافت. بنابراین بازار باید تقاضا پیدا کند و مازاد عرضه از بازار خارج شود تا باعث ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا شود.

تسنیم: به نظر شما آیا این امر اتفاق می­ افتد؟

خطیبی: مازاد به خودی خود از بازار خارج نمی­ شود. این مسئله نیازمند همت صادر کنندگان به خصوص صادرکنندگان اوپک است. زیرا اوپک تجربه این کار را دارد. در مواقع متعددی به سبب عوامل مختلف قیمت­ها بسیار کاهش پیدا کرد. اوپک وارد عمل شد و قیمت­ها را به قبل برگردانید. الان نیز اوپک می­ تواند وارد عمل شود و از غیر اوپک ­های بزرگ نیز کمک بگیرد و مجددا قیمت را به گذشته برگرداند. این­ها می­ت وانند دور هم جمع شوند و فعال شوند و باید این را بدانند این منافع یک یا دو کشور نیست که به خطر می­ افتد بلکه خیلی از کشورها متضرر می ­شوند. اگر الان قیمت نفت 20 درصد کاهش پیدا کرده برای همه کشورها کاهش پیدا کرده است. حتی صادر کنندگان گاز نیز متضرر خواهند شد.  زیرا فرمولشان با فرمول نفت مرتبط است. بنابراین یک ضرر است که خیلی از کشورها آن را تحمل می­ کنند. این آشفتگی نیاز به هم فکری صادرکنندگان دارد تا با فعال شدن و منافع مشترکی که وجود دارد این معضل را مهار کنند.

تسنیم: کاهش قیمت را تا چه میزان شما پیش­ بینی می­ کنید؟

خطیبی: بستگی دارد. اگر زمان فعلی ادامه پیدا کند شاهد روند نزولی خواهیم بود و من نمی ­توانم رقمی را بگویم فقط امیدوارم صادر کنندگان بزرگ به فکر بیفتند و این روند را معکوس کنند و شاهد افزایش قیمت­ها باشیم.

انتهای پیام/