الاخبار: اظهارات سعود الفیصل مسیر تهران و ریاض را تا اطلاع ثانوی بست

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه الاخبار، در بحبوحه تحولات خاورمیانه از جمله تنش اوضاع در یمن و نیز جنگ علیه داعش در عراق و سوریه، سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان فرصت را برای اظهارات تند علیه ایران مناسب دیده شروط دشواری را برای عادی سازی روابط با آن مطرح کرد.

فیصل در کمتر از یک ماه اخیر دو بار در مورد ایران سخن گفت، به این ترتیب که بار نخست اظهارات او با خوشبینی همراه بود، اما بار دوم لحن تندی داشته احساسات واقعی و شخصی خود را نمایان ساخت.

خوشبینی ظریف و فیصل از دیدار دوجانبه

دیدار دوجانبه فیصل و محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران که در حاشیه شصت و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در  21 سپتامبر گذشته صورت گرفت، با خوشبینی فراوانی همراه بود، تا جایی که ظریف از این دیدار تحت عنوان آغاز فصل جدیدی در روابط تهران و ریاض یاد کرده و از این نیز فراتر رفته اظهار داشت که این دیدار بر تلاش‌های مربوط به برقراری صلح در منطقه و جهان و نیز حمایت از منافع تمام کشورهای اسلامی تأثیر مثبت خواهد داشت.

اظهارات سعود الفیصل نیز به‌ظاهر با اظهارات ظریف هماهنگ بود زیرا وی نیز گفت: «ایران و عربستان از کشورهای تأثیرگذار منطقه هستند و همکاری بین تهران و ریاض می‌تواند به توسعه صلح و امنیت در منطقه و نیز سراسر جهان کمک کند».

اما این مسئول سعودی سخنان خود را به همین جا پایان نداد بلکه افزود: «باید از اشتباهات گذشته پرهیز کرد تا بتوان بحران‌هایی را که منطقه با آن دست و پنجه نرم می‌کند، پایان داد».

به هر حال در فضایی که خوشبینی بر آن حاکم است، سخنان ناخوشایند نیز معنای درخشان و فریبنده‌ای می‌یابد هرچند به‌گفته یک رمان‌نویس فرانسوی بهترین واژه‌ها در جهان اگر معنای آن را متوجه نشویم، فقط پژواک صوت است نه چیز دیگر.

سیر نزولی روابط ایران و عربستان

اما روند تحولات پی‌درپی پس از دیدار بی‌حاصل بین وزیران خارجه ایران و عربستان روند رو به قطع روابط را تقویت بخشید.

در این میان، در پی سفر حسین امیرعبداللهیان معاون ظریف به عربستان، وی از سفر قریب الوقوع خود به ریاض برای تکمیل رایزنی‌ها با طرف سعودی خبر داد، اما دو همتای ایرانی و سعودی در حالی در نیویورک از یکدیگر جدا شدند که فصل جدیدی در روابط دو طرف گشوده نشد و از سفر قریب الوقوع نیز نشانی دیده نمی‌شود.

روند سریع تحولاتی که پس از دیدار این دو در نیویورک تحقق یافت، مسئله تضعیف روابط دو طرف را قوت بخشید، اما  مهمترین دلایل این وضعیت عبارتند از:

اول: در یمن جنبش انصارالله ضربه مهلکی به نفوذ عربستان وارد آورد و جالب اینکه دیدار سعود الفیصل و محمدجواد ظریف درست همان روزی صورت گرفت که دولت محمد باسندوه که به عربستان نزدیک بود به‌دست کسانی که ریاض آنان را متحدان ایران می‌داند، سقوط کرد.

با وجود استقبال ریاض از توافق صلح و مشارکت ملی بین نیروهای سیاسی یمن در شمال و جنوب و تحت نظارت و سرپرستی عبد ربه منصور هادی رئیس جمهور این کشور اما عربستان گویی پس از آن از خواب غفلت بیدار شده به این نتیجه رسید که این تحولات موجب قوت گرفتن فضای مثبت بین یمن و تهران شده است.

از سوی دیگر در نشست وزیران کشورهای عضو  شورای همکاری خلیج فارس که اخیراً در جده برگزار شد، شرکت کنندگان همگی هشدار دادند: «شورای همکاری خلیج فارس در برابر دخالت‌های خارجی و حزبی در یمن ساکت نخواهد ماند زیرا امنیت یمن و کشورهای عضو این شورا جدایی ناپذیر هستند».

پس از آن عربستان با استفاده از روزنامه‌های رسمی، رویکرد سیاسی خود را به‌سمت حملات سازمان یافته علیه انصارالله در یمن هدایت کرده و جنب و جوش مردمی در این کشور را تلاش برای فتنه انگیزی برشمرده هدف از آن را بی‌حاصل گذاشتن دستاورد سیاسی حاصل از ابتکار عمل شورای همکاری خلیج فارس دانست.

تکاپوی ضدیمنی روزنامه الریاض

در همین ارتباط روزنامه الریاض که به خاندان حاکم سعودی نزدیک است، بیش از سایر مطبوعات به تکاپو افتاد و از غرق شدن یمن در جنگهای مذهبی و طایفه‌ای خبر داد.

این روزنامه نوشت: تلاش برای عراقی کردن یمن در واقع پیامی هشدار آمیز برای یمنی‌ها در شمال و جنوب است، مبنی بر اینکه هرگونه تلاش فراتر از بندهای راه‌حل ابتکاری شورای همکاری خلیج فارس احتمال نفوذ القاعده و داعش را در این کشور قوت خواهد بخشید.

نکته قابل ملاحظه اینکه اشاره ضمنی عربستان به تروریسم کاملاً شبیه اشاره آمریکا به دموکراسی پس از حملات 11 سپتامبر 2001 است، به این معنی که در آن زمان آمریکا مبارزه با تروریسم را با اصلاحات دموکراتیک در خاورمیانه مرتبط دانست و سپس از آن به‌عنوان ابزار سیاسی استفاده کرد به این ترتیب که اعلام کرد که برای تحقق دموکراسی باید با آمریکا دوست بود.

در مورد عربستان نیز می‌توان این شعار را این‌گونه ترجمه کرد که یا با عربستان خوب باشید یا اینکه داعش را به کشورتان اعزام می‌کنیم.

در چارچوب مذهبی نیز تحریک و فتنه انگیزی مذهبی به اوج خود رسید، به این ترتیب که سران و بزرگان قبایل و وهابی‌ها در مساجد ریاض فتوای جهاد علیه حوثی‌ها را سر دادند و اندکی پس از آن و به‌عبارت بهتر چند روز پیش عملیات انتحاری بین تظاهرات کنندگان در صنعا به وقوع پیوست که بیش از 30 کشته و حدود یک‌صد مجروح به جا گذاشت.

در این میان، شیخ خالد الغامدی از دست اندر کاران شبکه وصال با غرور و تکبر در مورد انفجار صنعا سخن گفت: «چقدر خوب است که یک نفر منظره‌ای را دیده آن را برای دیگران نیز پخش کند تا آنان نیز لذت ببرند».

وی همچنین تهدید کرد: این اقدامات شدت بیشتری خواهد یافت زیرا «بین ما و حوثی‌ها چیزی جز خون در برابر خون و تخریب در برابر تخریب وجود ندارد».

دوم: ائتلاف بین المللی علیه تروریسم. از نظر ایران این ائتلاف چیزی جز بهانه‌ای برای راه انداختن جنگ و رودررویی بین آمریکا و کشورهای میانه‌رو و روسیه به‌اضافه محور مقاومت نیست تا در صورت لزوم کشورهای مقاومت شامل سوریه، عراق، لبنان و سپس یمن به صحنه جنگ تبدیل شوند.

نوسان روابط ایران و عربستان

در ارزیابی این موضوع می‌توان گفت که فضای روابط عربستان و ایران بار دیگر به‌طور کامل دستخوش نوسان شده و سعود الفیصل نیز به‌تنهایی به این پرونده پرداخته فاش کرد که آنچه بین ریاض و تهران جریان دارد، کشمکش بر سر نفوذ است و این سرفصل روابط کنونی و آینده دو طرف خواهد بود.

سعود الفیصل این سخنان را به‌صراحت در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای آلمانی خود به زبان آورد و گفت: «هیچ خشمی از ایران و مردم آن وجود ندارد، بلکه خشم ما از سیاست‌های آن در منطقه است».

به هر حال شرط غیرعلنی عربستان در صحنه سیاسی این است که روابط ریاض و تهران در گروی این است که ایران نیروهای خود را از سوریه، عراق و یمن و هر نقطه دیگری که ریاض در آن نفوذ دارد، خارج کند.

در واقع منظور وزیر خارجه عربستان این است که ایران باید منطقه را خالی کند تا ریاض به‌تنهایی در مورد مسائل آن تصمیم بگیرد، به‌عبارت دیگر موضع این مسئول سعودی نهایی کردن پیش‌بینی‌ها در مورد حل و فصل مسائل یمن و لبنان و نیز عراق و سوریه است و به این ترتیب به هرگونه خوشبینی بین دو طرف پایان داد.

اظهارات ضدونقیض سعودی‌ها در مورد سلاح نفت

در ارزیابی این وضعیت می‌توان گفت که ریاض تصمیم گرفت که به شیوه‌های مختلف از جمله استفاده از سلاح نفت وارد جنگ علیه ایران شود، هرچند خود در آغاز حمله اسرائیل به غزه در سال 2008- 2009 دعوت ایران به استفاده از سلاح نفت برای اعمال فشار بر جامعه جهانی به‌منظور اجبار اسرائیل به توقف حملات به غزه را به تسمخر گرفته و در سال 2009 در یک کنفرانس مطبوعاتی در نیویورک اظهار داشت: «دعوت به استفاده از سلاح نفت به‌ویژه در شرایط کنونی تفکری است که ارزش خود را از دست داده است و نفت سلاح نیست».

اما این سلاح اکنون و به‌طور مؤثر علیه دشمنان عربستان و از جمله ایران و روسیه مورد استفاده قرار گرفته است و این از عجایب جنگ علیه تروریست است!

در این میان این سؤال مطرح است که دلیل اظهارات تند سعود الفیصل چیست؟

پیش از پاسخ به این سؤال باید به اتفاق نظر تقریباً فراگیر در خاندان حاکم سعودی در مورد مسائل خارجی اشاره کرده بدانیم که اگر اختلاف نظری هم در این خصوص وجود داشته باشد مربوط به چگونگی بیان و ابراز آن است نه چیز دیگر.

اما در پاسخ به این پرسش باید گفت که سعود الفیصل دیپلمات کهنه‌کار سعودی است که به‌میزان زیادی به سیاست خارجی عربستان رنگ و بوی ویژه و البته شخصی بخشیده و دیدگاه او در خصوص روابط نزدیک با ایران با خاندان حاکم به‌ویژه ملک عبدالله متفاوت است و به‌عبارت بهتر وی اکنون وارد جنگ اختصاصی شده است.

اما روابط ملک عبدالله ــ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی رؤسای جمهوری پیشین ایران با روی کار آمدن خاتمی در سال 1997 سمت و سوی متفاوتی یافت که به‌گفته رفسنجانی و ملک عبدالله در آن زمان، بیشتر مبتنی بر روابط شخصی و خانوادگی بود.

در آن زمان نایف بن عبدالعزیز وزیر کشور پیشین عربستان از این روابط راضی نبود و این نارضایتی تا آنجا پیش رفت که وی پیش از پایان تحقیقات مربوط به انفجار منطقه الخبر واقع در شرق عربستان، به‌منظور تخریب روند نزدیک شدن روابط بین عربستان و ایران به ولیعهد اطلاع داد که حزب‌الله حجاز در انفجارهای این منطقه دست دارد.

بر اساس این گزارش، چند ماه پیش نیز امیرعبداللهیان و پسر ملک عبدالله "عبدالعزیزبن عبدالله" در سنگال با یکدیگر دیدار و در مورد نقش ویرانگرانه سعود الفیصل صحبت کرده آن را مانع آغاز فصل جدید روابط ریاض و تهران دانستند.

عبدالعزیز در آن زمان ضمن اینکه قول داد که افراد نزدیک به پادشاه این موضوع را پیگیری کنند، از امیرعبداللهیان خواست به‌منظور فراهم کردن دیدارهای بعدی بین دو کشور، عازم عربستان شود.

اما فیصل پس از اینکه از این دیدار باخبر شد، منتظر فرصت مناسبی بود تا از همتای ایرانی خود دعوت به عمل آورد. پس از آن، دیدار بین دو طرف به حالت رکود رفت و دیدار ماه گذشته ظریف و فیصل در نیویورک پس از مدتها زمینه چینی تحقق یافت و در واقع فیصل به‌دنبال بهانه‌ای برای قطع کامل تماس با ایران بود و در این شرایط رخدادهای یمن به وقوع پیوست و جنگ علیه داعش مطرح شد، به‌اضافه اینکه وضعیت پادشاه نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، بنابراین مدیر سیاست خارجه عربستان فرصت را برای اظهارات تند علیه ایران مناسب دیده و شرط دشواری را برای عادی سازی روابط با تهران مطرح کرد، گویی با این اظهارات در صدد بود اعلام کند که راه بین دو طرف تا اطلاع ثانوی بسته است و این البته موضع مثبتی نیست.

انتهای پیام/ر*