جشنواره رضوی بهترین فرصت برای نویسندگان جوان است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از  مشهد  مقدس، با جلیل عرفان منش حائز رتبه دو م هفتمین جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی دربخش کتاب با محوریت سیره و تاریخ رضوی (بخش خاندان) با رویکرد علمی- پژوهشی با کتاب «مهاجران موسوی» از انتشارات امیرکبیر؛ به گفت‌و‌گو نشستیم.

جلیل عرفان منش متولد 1339 در شیراز است. او فارغ التحصیل رشته تاریخ و مدیریت آموزشی است و مدرک دکترای خود را در رشته پژوهش هنر اخذ نموده و سال‌ها در حوزه‌های گوناگون سینمایی فعالیت داشته است.

تاکنون نگارش فیلمنامه سینمایی روز موعود، سریال آفتاب و زمین، مسافر زمان، مستند داستانی روایت انقلاب، مجموعه مستندهای سرزمین خاکستری، حدیث بیداری، انیمیشن سینمایی پا به پای آفتاب، تالیف کتاب‌های همگام با امام رضا (ع) از مدینه تا مرو، چلچراغ شیراز، مهاجران موسوی، کوروش و بازیابی هویت ملی، نامه شیراز، زندگینامه احمدبن موسی (ع)، پیشینه و کیستی ذوالقرنین، جستارهایی در حیات معنوی ایرانیان، شاهچراغ و نمایشنامه‌های آفت یک انقلاب، کلاس درس و خاطرات 15 خرداد سال 42 و همچنین مقالاتی چون فن داستان نویسی، پژوهش درباره شخصیت در داستان، طرح و ماهیت ولایت عهدی امام رضا (ع) و چندین اثر دیگر در حوزه تاریخ و هنر را عهده دار بوده است.

وی موسس و رئیس دانشگاه سوره شعبه شیراز در سال 1374، مدرس رشته ادبیات نمایشی در همین دانشگاه، مدیرگروه تاریخ و مناسبت‌های شبکه دو سیما طی سال‌های 1379 تا 1387، عضو کمیته فرهنگ و تمدن شورای عالی انقلاب اسلامی از سال 1386 تا 1389 و از اعضای هیات داوران چهارمین دوره از جشنواره بین المللی «سینما حقیقت» بوده است.

تسنیم: با تشکر از شما که وقتتان را دراختیار ما گذاشتید، ابتدا اثر برگزیده خود را معرفی کنید.

عرفان منش: کتاب «مهاجران موسوی» به بررسی زندگی علمی فرزندگان و احفاد امام موسی‌کاظم (ع) می‌پردازد. علل مهاجرتشان به ایران و مباحثی چون منسوب شدن تعداد کثیری از این امامزادگان به امام موسی کاظم (ع) و موضوعاتی درباره برخی ازجعلیات و خرافه‌هایی که درطول زمان دراین باره شکل گرفته را مورد بررسی قرارمی‌دهد.

تسنیم: در زمان نگارش «مهاجران موسوی» آیا اتفاق خاص یا تجربه معنوی ویژه‌ای برایتان رخ داده است که آن را بیان کنید؟

عرفان منش: زمانی که آخرین صفحات کتاب «مهاجران موسوی» را می‌نوشتم مصادف شد با مشرف شدن من به سفر حج. اما بدلیل شوقی که درنگارش این کتاب داشتم درآخرین لحظات عزیمت، تا دیرهنگام در دفتر کارم مشغول نوشتن بودم که کتاب را تمام کرده وبه منشی‌ام بدهم تا به ناشربرساند. حتی فرصت نکردم تا مانند یک مسافرمعمولی که می‌خواهد به مکه برود، به منزل رفته و وسایلم را جمع آوری و خداحافظی کنم.

با این حس کتاب را تمام کردم که شاید ازاین سفر به هر دلیلی باز نگردم. اما بد نیست بدانید آن ناشر این کتاب را که با آن حس در لحظات آخر به او تحویل داده بودم 5 سال پیش خود نگاه داشت ومنتشر نکرد. وقتی می‌گفتم چرا چاپ نمی‌کنید؟ می‌گفت: این کتاب بسیارفوق العاده است و ما حتما آن را چاپ می‌کنیم. به همین منوال2 سال گذشت. در سال سوم می‌گفتم: اصلا تمایلی با همکاری با شما ندارم لطفا کتاب را بدهید. می‌گفتند: نه ما به این کتاب خیلی احتیاج داریم. دو سال دیگر هم گذشت و در سال پنجم بالاخره صبرم تمام شد.

کتابی که با آن اشتیاق تمام کرده و تحویل داده بودم که مثلا وقتی ازسفر مکه بازمی گردم حداقل مقدماتش آماده باشد و زیر چاپ برود اما این اشتیاق 5 سال طول کشید و ثمری نداشت. خوشبختانه با آن‌ها قراردادی ننوشته بودم و دستم باز بود. کتاب را پس گرفته و بعد‌ها انتشارات امیرکبیر آن را چاپ کردند.

جا دارد از جناب آقای خاموشی ریاست سازمان تبلیغات اسلامی قدردانی کنم. ایشان وقتی کتاب را مشاهده کردند به سرعت و با بهترین کیفیت آن را به چاپ رساندند.

در کتاب «مهاجران موسوی» سعی کردم تا صحت نسب امامزادگان را بگویم. زیرا ما مکلفیم آنچه که در مورد ائمه (ع) به تحقیق وارد نشده است را بیان نکرده و از طرفی هم باید حقایق را بیان کنیم. زیرا شهرت یک امام‌زاده باعث نمی‌شود تا چشمانمان را روی اصالت آن ببندیم. این‌ها همه از موضوعاتی بودند که من را نگران می‌کرد. سعی کردم که اسیر مشهورات تاریخی نشوم. پیشینیان من که آثارشان را مطالعه می‌کردم بطور مثال امامزاده‌ای را به امام موسی کاظم (ع) منسوب کرده بودند و حال من دریافته‌ام که ایشان از نوادگان امام حسن (ع) است. پس مکلف بودم که دراینجا ازمشهورات عبور کرده تا به حقایق برسم واین امربالطبع شجاعت، جسارت، وسواس، آگاهی و شناخت می‌طلبید.

یا اینکه حوادثی که درطول تاریخ برای برخی از امامزادگان اتفاق افتاده و کتاب‌هایی در این زمینه منتشر شده است. کتاب‌هایی که همه یک سرمنشاء داشتند و ازآن اقتباس می‌کردند. خرافات و جعلیات چون رشته‌های باریکی بوده که در طول تاریخ آنقدر به هم تنیده شده که حال طناب قطوری را درست کرده و مثل یک درخت تنومند و کهنسال بزرگ شده و در طول تاریخ همه این حادثه را تایید کرده‌اند گسستن و بریدن این تارو پود بسیار دشوار است. و اینکه بخواهم پندار‌ها و باورهای عامیانه‌ای را که سال‌ها جریان داشته را تخریب کنم کارسختی است. زیرا قصد من تخریب این باور‌ها نیست. هدف این است که مردم را به باورهای درست هدایت کنیم. بنابراین برایم مهم بود که خدای نکرده لغزشی درکارمن نباشد. به همین دلیل هرزمان به ابهامی رسیدم که نتوانستم حلش کنم آن را به آیندگان سپردم و بار‌ها در کتابم اعتراف کردم که دراین مورد تحقیقاتم به نتیجه نرسیده و از آیندگان خواستم که این مسیر را ادامه دهند و حقایق را کشف کنند.

خوشبختانه بعد از اینکه کتاب «مهاجران موسوی» منتشر شد با استقبال زیادی روبه رو شد و خیلی‌ها در تماس با من گفتند ما سالهاست منتظرچنین کتابی بودیم. زیرا کتاب‌هایی بطورپراکنده درمورد برخی ازامام زادگان وجود داشت اما کتابی که بتواند همهٔ سادات و احفاد و نوادگان امام موسی کاظم (ع) رابطور علمی بررسی کرده و صحت نسبشان را معلوم کند تا به حال چنین کتابی نبوده و این کتاب اولین کتابی است که دراین زمینه به رشتهٔ تحریردرآمده است.

تسنیم: آیا پیش از این نیز در حوزه امام رضا علیه السلام، اثری پدید آورده‌اید؟

عرفان منش: آثاری در حوزهٔ فرهنگ رضوی داشته‌ام که شاید مهم‌ترین آن‌ها کتاب «جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا (ع) از مدینه به مرو» بود که درسال 1374 توسط بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی برای اولین بار منتشر شد. بعد ازآن هم این کتاب درچاپ‌های متعدد با ویراست جدید و با عنوان «همگام با امام رضا (ع) از مدینه به مرو» و ترجمهٔ این اثر با عنوان «المسایر الامام الرضا (ع) من المدینه الی الخراسان» توسط بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی منتشرشد.

تسنیم: در مورد این کتاب و احساستان راجع به آن بیشتر توضیح دهید.

باید بگویم کتاب «جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا (ع) از مدینه به مرو» در ابتدا قرار نبود کتاب شود. حدود 25 سال پیش که در رشتهٔ تاریخ تحصیل می‌کردم این اثر در آغاز نگارش یک تحقیق دانشجویی بود که درآن سال‌ها من این تحقیق را انجام دادم. اما اکران یکی از آثار سینمایی من در پنجمین جشنواره فیلم فجر همزمان شد با ارائه این تحقیق و من نتوانستم این مقاله را بدست استادم برسانم و متاسفانه ایشان بنده را از آن درس انداخت و این تنها درسی بود که من درآن نمره نیاوردم. اما جالب اینجاست که همین مقاله بعد‌ها به کتاب تبدیل شد و به عنوان کتاب سال جمهوری اسلا می‌ایران شناخته شد. و من بعد‌ها این کتاب را به استادم هدیه دادم.

این مطلب را کمتر عنوان کرده‌ام اما زمانی که مشغول نگارش این کتاب بودم قراربود این اثر بصورت یک فیلمنامه با نویسندگی و تحقیق من و به کارگردانی شهید سید مرتضی آوینی تهیه شود. به یاد دارم گاهی ایشان با من تماس می‌گرفت و می‌پرسید: اکنون درکجای سفرهستی؟ وچه زمانی به اهواز می‌رسی؟ می‌گفتم مثلا اکنون در بصره‌ام و احتمالا تا یک ماه دیگر به اهواز می‌رسم. می‌گفت این دست نوشته‌ها را به من برسان. می‌گفتم تایپ نشده‌اند. می‌گفت اشکالی ندارد.

حیف که با شهادت ایشان این کار نیمه تمام ماند. بهر حال هر کتابی که یک نویسنده می‌نویسد سرشار از خاطرات نگفته‌ای است که اگر آن خاطرات جمع شود خودش کم از کتاب نیست. دراین کتاب با یک شور وشوق و هیجان خاصی از ابتدا تا پایان سفر، خود را در کنارامام رضا (ع) می‌دیدم. با اینکه جزییات حوادث تاریخ را می‌دانستم اما باز هم در برابر اتفاقات و دسیسه‌هایی که علیه ایشان شکل می‌گرفت نگران و ناراحت می‌شدم.

تسنیم: نظر جنابعالی دررابطه با کلیت برگزاری جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی چیست؟ جشنواره امسال را چگونه دیدید؟

عرفان منش: این جشنواره فرصت بسیار خوبی است که دروهله اول نویسندگان یکدیگر را ببینند و با افرادی که با آثارشان آشنا بوده اما تابه حال آن‌ها را از نزدیک ندیده‌اند دیدار کنند. درباره آثار هم اظهار نظر کرده و از تالیفات هم باخبرشوند. همهٔ این‌ها از برکاتی است که آستان قدس رضوی دراین جشنواره امکانش را فراهم آورده و یک باردر طول سال همهٔ ما را دربارگاه مقدس حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) به این بهانه دورهم جمع می‌کند.

اما به نظر من یکی از مهم‌ترین اقدامات جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی که من درجشنواره‌های دیگر شاهد آن نبودم این است که برخی از افرادی را که درسالهای پیش برگزیدهٔ جشنواره بوده‌اند را هم در دوره‌های بعد دعوت می‌کند تا به نوعی یادآوری و سپاس دوباره از ایشان داشته باشد و این به نظرمن کارزیبایی است که دست اندرکاران جشنواره انجام داده‌اند و شایستهٔ تقدیر است.

تسنیم: آیا در میان آثار برگزیده جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی در سال‌های گذشته، اثری یا آثاری بوده است که تحسین شما را برانگیخته باشد؟

عرفان منش: در بین آثار سالهای پیش یک اثر داستانی بود که متاسفانه نامش را بخاطر ندارم اما کتاب بسیار خوبی بود. کتاب بسیارارزنده‌ای هم دربارهٔ امام رضا (ع) به زبان عربی بود که متعلق به یک نویسندهٔ عرب زبان به نام کمال سید ازکشورعراق بود که اتفاقا این جشنواره سبب دوستی و پیوند ما با یکدیگرشد. این آشنایی ما تاکنون استمرار پیدا کرده و ایشان اکنون در قم ساکن است و ما تالیفاتمان را با هم رد و بدل می‌کنیم و از تجربیات هم استفاده می‌کنیم.

تسنیم: چه راهکارهایی را برای هرچه بهتر برگزارشدن این جشنواره پیشنهاد می‌کنید؟

عرفان منش: نخستین توصیه‌ام به مدیران و عزیزان جشنواره این است که سعی کنند طراز‌ها و شاخصه‌های انتخاب کتاب سال رضوی باز هم رو به بالا باشد. یعنی کتاب‌هایی انتخاب شوند که در درجه اول شایستگی نوشتن برای امام رضا (ع) را داشته باشند. واینکه عجله‌ای نداشته باشند که حتما این جشنواره را سالی یک بار برگزار کنند. می‌توان آن را دوسالانه کرد تا کتاب‌های بیشتری در این زمینه تالیف شود.

با توجه به اینکه مجموعهٔ اسناد و کتابخانه‌های آستان قدس رضوی به عنوان پشتوانه‌های علمی نویسندگان محسوب می‌شوند اگربرای نویسندگانی که تا به حال کتاب‌هایشان، کتاب سال رضوی شناخته شده است سفرهای مطالعاتی ترتیب دهند و ازآن‌ها بخواهند تا در باره موضوعاتی که تا به حال در مورد امام رضا (ع) کارنشده بنویسند وبه سمت نگاه‌ها واثرهای نوین بروند تا نیازروز جامعه را تامین کنند.

آخرین راهکار من این است که چه خوب است آستان قدس رضوی و این جشنواره به افرادی چون من که کتابهای علمی می‌نویسند ومخاطبانشان بیشتر فضلا، علما، اندیشمندان، دانشجویان و محققین هستند کمک کند و ازما بخواهد تا کتاب‌هایی با زبان عامه مردم بنویسیم تا هم بار علمی داشته باشد هم بتواند با مخاطب عام ارتباط برقرار کند.

تسنیم:چه راهکارهایی را برای جهانی شدن این جشنواره و توسعه فرهنگ رضوی درجهان پیشنهاد می‌کنید؟

عرفان منش: انبیاء و ائمه اطهار (ع) مخاطب خودشان را، هیچگاه تنها برای یک جغرافیا فرض نکردند. همواره برای تمام انسانهای جهان حرف زدند. درهمین بارگاه مقدس امام رضا (ع) بیش از70 ملت و ملیت مختلف از مذاهب مختلف از اقصی نقاط جهان به زیارت امام رضا (ع) می‌آیند و اصولا جهان اسلام و بویژه اهل سنت به اهل بیت (ع) عشق می‌ورزند. ما بعنوان کسانی که شیعه و پیرو ائمه اطهار (ع) هستیم باید تلاش کنیم که با زبان جهان سخن بگوییم.

برخی تصور می‌کنند که اگر یک فرد به زبان‌های مختلف آشنا باشد و مثلا کتابش ترجمه شود، کتاب او جهانی می‌شود. این غلط‌ترین و بد‌ترین نوع نگاه به جهانی فکر کردن است. اگر ما زبان جهان را بفهمیم آنوقت است که می‌توانیم کتابی به زبان جهانیت بنویسیم. و این نیازمند تلاش‌های زیادی است تا ما دریابیم برای جهانی نوشتن بویژه برای جهان اسلام و مخاطبین آن در سراسر جهان باید معارف ائمه (ع) را چگونه به آن‌ها منعکس کنیم.

گاهی اوقات برخی از معارف ائمه (ع) را ممکن است برخی‌ها به گونه‌ای بنویسند که حتی درجغرافیای پیرامون خودشان هم برد نداشته باشد یعنی از مرزهای کوچک شهرهای خودشان هم عبور نکند چه برسه به سراسر ایران چه برسد به جهان اسلام و چه برسد به جهان.

البته سخن گفتن به زبان جهانی دشوار است؛ اما شدنی است. از ملزوماتش این است که افق‌های دید ما وسیع باشد. بطورمثال مرحوم علامه طباطبایی (ره) یا استاد آیت الله مطهری برخی ازآثارشان نه تنها برای عصرخودشان بلکه برای چند دههٔ آینده هم ماندگارشده است. و ما برای نگارش زبان جهانی کمتر به تکنیک نیاز داریم بیشتر به هنر احتیاج داریم. هنر جهانی سخن گفتن.

نظرتان را در مورد کتابخانه حضرت رضا علیه السلام بیان کنید.

کتابخانهٔ امام رضا (ع) یکی از بی‌نظیر‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است و بسیار کتابخانهٔ منظم و گسترده‌ای است. به نظر من دوچیز به جشنواره متصل وپشتوانهٔ آن است. یکی بارگاه ملکوتی و نورانی حضرت امام رضا (ع) که درواقع چتربزرگ حقیقی است که روی سر نه تنها این جشنواره، نه این شهر، بلکه در سراسر ایران و جهان اسلام پرتو نورانی حضرت (ع) گسترده است. دومین چیز برای ما که اهل قلم هستیم همین کتابخانهٔ آستان قدس رضوی است که یکی از پشتوانه‌های فرهنگی ما محسوب می‌شود.

انتهای پیام/ ب