بایسته‌های سیاست خارجی ایران در قبال ائتلاف نظامی ضد داعش

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، چند روزی از تشکیل ائتلاف محدود آمریکا و متحدین این کشور در خصوص اقدام نظامی علیه داعش می گذرد و هنوز کمتر از 20 درصد اعضای جامعه بین المللی این ائتلاف را برای مقابله با تهدیدهای گروه تروریستی داعش تائید و حمایت کرده اند. در این میان، علاوه بر برخی دولتهای غربی، معدودی از کشورهای منطقه همانند مصر، اردن، لبنان، ترکیه و وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از این ائتلاف حمایت کرده اند اما نگرانی و عدم استقبال در سایر کشورها و مناطق جهان مشهود است.

نظر غالب دولتها، مخالفت با این ائتلاف است و البته در خصوص دلایل این مخالفت، به مسائل گوناگونی اشاره شده است. برخی از دولتها، اساساً این ائتلاف را یک نقشه شوم آمریکائی می دانند که قصد «احیای هژمونی آمریکا در منطقه» و جبران ناکامی در تهدیدهای نظامی گذشته علیه دولت سوریه و دیگر بازیگران مستقل منطقه را دارد.

برخی دولتها نیز این ائتلاف را نوعی آرام سازی مطالبات افکار عمومی جهانی و انتقاد از ناکارآمدی آمریکا در مواجهه با این تهدید می شمارند به گونه ای که آمریکا با ورود به عملیات های محدود، تلاش می کند نقش خود در ایجاد و هدایت این گروه در گذشته و شاید هم شرایط حاضر را پنهان سازی می کند. در هر حال، نقطه مشترک این دیدگاههای مخالف اینست که اقدام نظامی در سرزمین یک دولت حاکم خواه سوریه یا جاهای دیگر، منوط به وجود اجازه قبلی از شورای امنیت و یا رضایت و موافقت دولت سرزمینی است و در غیر این صورت، جنگ تجاوزکارانه تلقی خواهد شد. به واقع، برای مقابله با تروریسم تکفیری داعش، نمی توان تجاوز نظامی به سرزمین دولتهای دیگر را توجیه کرد.

در این میان، شدیدترین مواضع را روسیه اتخاذ کرده است که هرگونه اقدام نظامی بدون وجود یکی از دو معیار فوق برای مشروعیت اقدام نظامی را «غیرقانونی» شمرده است.

اما سیاست خارجی کشورمان در این رابطه هنوز از شفافیت و موضع قاطع برخوردار نشده است. سخنگوی وزارت امور خارجه، هرچند با ائتلاف به اصطلاح بین المللی علیه داعش مخالفت کرده است اما دلیل این مخالفت را «ابهام» در این ائتلاف و کارکرد آن شمرده است. سخنگوی وزارت خارجه کشورمان دو روز پیش در این  زمینه تاکید کرد: «برخی کشورهای درون این ائتلاف در شمار حامیان مالی و امنیتی تروریست‌ها در عراق و سوریه بوده‌ و برخی دیگر به امید ایجاد تغییرات سیاسی مطلوب خود در عراق و سوریه در عمل به مسئولیت بین‌المللی خود کوتاهی کرده‌اند. گروه موسوم به دوستان سوریه است که تا یک ماه پیش برای حمایت و پشتیبانی بیشتر از شورشیان و تروریست ها در سوریه، تشکیل جلسه می داد، اکنون تبدیل به ائتلاف ضد داعش شده است. این کشورها قبل از اقدامات نمایشی که به نظر می‌رسد برای پاک کردن سابقه خود در حمایت از تروریست‌ها بدان متوسل شده‌اند، لازم است اگر واقعا از گسترش ابعاد تروریسم دچار هراس شده‌اند بدون توسل به اقدامات شعاری و بهره‌برداری‌های سیاسی، به رویکرد دوگانه خاتمه دهند و صداقت خود را برای مبارزه جمعی و فراگیر با تروریسم و علیه افراطی‌گری به اثبات برسانند».

در کنار نکاتی که حاکی از رویکرد انتقادی ایران به این ائتلاف است، در مواضع وزارت خارجه وجود دارد اما هنوز در مورد نامشروع بودن اقدام نظامی این ائتلاف، موضع صریحی اتخاذ نشده و جای این امر در مواضع رسمی دستگاه سیاست خارجی ایران خالی به نظر می رسد.

در واقع، با وجود ارتباط راهبردی ایران و سوریه و اینکه کشورمان طی سه سال گذشته در برابر هرگونه تهدید نظامی سوریه ایستادگی کرده و این کشور را به عنوان یکی از محورهای مقاومت اسلامی پشتیبانی نموده است اما در خصوص نامشروع بودن هر گونه اقدام نظامی در سوریه به بهانه مبارزه با داعش و بدون رضایت دولت میزبان را مورد تاکید قرار نداده است.

به نظر می رسد که هنوز برآورد دقیقی در دستگاه دیپلماسی راجع به راهبرد نظامی آمریکا در سوریه صورت نگرفته است. اما حمایت همه جانبه به ویژه آموزشی، تسلیحاتی و اطلاعاتی با گروههای مخالف دولت سوریه که آمریکائیها آنها را «گروههای معارض میانه رو» اطلاق کرده اند، از واضح ترین محورهای راهبرد آمریکا در سوریه است و از این رو، پیداست که آمریکائیها مقابله با داعش را نه به خاطر حمایت از دولت اسد و منطقه بلکه به دلیل مقتضیات منافع خود مدنظر قرار داده اند.

بنابراین، اجازه یافتن برای عملیات نظامی خواه محدود یا فراگیر در سوریه به نام مبارزه با داعش، ممکن است همان روندی را تداعی کند که در دهه 90 در قبال بحران بالکان توسط ناتو و به ویژه آمریکا عملیاتی شد. در شرایط حاضر، هرچند ریشه کن کردن تروریسم تکفیری و در صدر آنها داعش، یک ضرورت راهبردی و نیاز مشترک منطقه ای است اما اولاً این نیاز مقدم بر پایداری دولت سوریه در برابر نقشه های غرب نخواهد بود.

ثانیاً عملیات نظامی آمریکا هرگز متمرکز بر نابودسازی داعش نبوده بلکه بهانه سازی برای احیای حضور عملیاتی نظامی در منطقه خواهد بود و منافع حیاتی ایران را تهدید خواهد کرد.

ثالثاً با درنظر داشتن اینکه آمریکائیها رسماً ایران را برای همکاری در عملیات ضدداعش «مناسب» ندانسته اند  و ایران نیز تمایلی به همکاری با این کشور در این زمینه ندارد، کنترل و مدیریت رفتاری آمریکا در این زمینه آن هم در شرایطی که تقابل  میان راهبردهای منطقه ای ایران و آمریکا در این زمینه وضوح یافته است، منوط به اینست که حداکثر استفاده از مجاری و گفتمان های بین المللی علیه راهبردهای آمریکا صورت پذیرد.

در این زمینه، غیرقانونی بودن عملیات نظامی در سوریه، ظرفیت بسیار مناسبی است که می تواند «تحریک و جلب حمایت افکار عمومی جهانی» نسبت به اقدامات نظامی آمریکا به بهانه مقابله با داعش را خنثی نماید. به نظر می رسد که ائتلاف سازی (به عنوان یکی از تاکتیک ها و شیوه های عملیاتی کردن راهبردهای آمریکا در امور نظامی و امنیتی در شرایط تقابل با هنجارهای بین المللی) در خصوص داعش، بیشتر از آنکه بر تقسیم مسئولیت ها و هزینه های این اقدامات نظامی متمرکز باشد، به دنبال ایجاد چارچوبی به ظاهر چندجانبه است   که اهداف یکجانبه و راهبردی آمریکا در این زمینه را دور از برجسته شدن در اذهان عمومی نگهدارد.

بنابراین، پیشنهاد می شود که ایران نیز همانند روسیه، در موضع گیری نسبت به ائتلاف ضدداعش چند نکته دیگر را نیز در کنار مواضع اعلام شده اخیر مدنظر قرار دهد:

ماهیت تروریستی داعش مسلم است و مقابله با آن باید یکی از اولویت های دولتهای منطقه و جامعه بین المللی با رعایت موازین بین المللی باشد؛  اقدام نظامی بدون وجود مجوزهای لازم شورای امنیت یا موافقت صریح دولت میزبان، غیرقانونی است که بر بی ثباتی و تهدید امنیت منطقه خواهد افزود؛
در کنار مقابله با گروه تروریستی داعش باید دولتهای سازنده و حامی این گروه نیز توسط جامعه بین المللی شناسائی و مواخذه شوند؛
دولتهائی که به وضوح و رسماً با ایجاد و حمایت از این گروه تروریستی ارتباط داشته اند، نباید بتوانند با استفاده ابزاری از «مبارزه با داعش»، خود را ناجی صلح و امنیت منطقه معرفی کنند بلکه باید پاسخگوی اقدامات قبلی و حال خود در این زمینه باشند؛
اولویت تامین صلح و امنیت در منطقه، نابودی داعش است و صرف بمباران مواضعی از داعش، موجب تحقق این هدف نمی شود؛
دولت سوریه در برابر اقدامات نظامی غیرقانونی علیه قلمرو این کشور، از حق دفاع مشروع برخوردار است. خامساً دولتهای منطقه و دوست سوریه و جامعه بین المللی می توانند بلکه باید دولت این کشور را در برابر هرگونه تهدید نظامی غیرقانونی علیه این کشور به هر نام اعم از مبارزه با داعش یا غیر آن، مورد حمایت و پشتیبانی قرار دهند.

انتهای پیام/پ