مصاف ایران و آژانس در همکاری و تعامل پایدار

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آژانس طی هر دوره از توافق تهران که در 11 نوامبر 2013 به امضای آمانو و صالحی رسید، دو اقدام را به صورت مکمل همدیگر دنبال کرده است: اینکه از یک سو با بررسی اقدامات انجام شده طی مقطع موردنظر، به ارزیابی و خارج کردن آنها از دستورکار مبادرت کند و از سوی دیگر، محورها یا گام های مربوط به مرحله بعدی همکاری‌ها را نیز تعیین کند.

در وضعیت فعلی، الگوئی که آژانس در هر دو بخش از تلاش ها بر مبنای دیدگاه و الگوی خود داشته، نوعی گسست را پذیرفته است. زیرا هنوز قادر به تعیین مرحله بعدی همکاری‌ها و جلب نظر ایران در این زمینه نشده است. البته روند همکاریها همواره ظرفیت فراز و فرود داشته و خواهد داشت. شدت بروز و ظهور این ظرفیت ها، به میزان جدیت اراده آژانس به حل همکارانه و صادقانه مسائل باقیمانده بر محور رویکرد فنی و غیرسیاسی بستگی دارد.

در مرحله اول و دوم که عمدتاً روحیه همکاری آژانس جدی بود، چالش خاصی بروز نکرد و از این رو، چشم انداز همکاریها نیز همچنان به این مقوله گره خورده است. مساله اینست که ایران حسن نیت و همکاری خود را با قبول اصل حل کلیه ابهامات باقیمانده نشان داده و طبق روال مورد توافق نیز به تبادل اطلاعات و اعلام نظر و بحث مبادرت نموده است. بنابراین، متغیر اصلی در رابطه با مسیر آینده تعاملات، چیزی جز صداقت و کار غیرسیاسی از سوی آژانس نخواهد بود.

علی ایحال، در وضعیت فعلی که 10 روز از خاتمه زمان تعیین شده برای گام سوم می گذرد، اقدامات طرفین همچنان در دو محور از آنها در حال انجام است و از این رو، آژانس که گفته می شد 3 سپتامبر گزارش فصلی در مورد برنامه هسته ای ایران را منتشر خواهد گرد، فعلاً ترجیح داده که انتشار این گزارش را که عمدتاً از نظر پرداختن به پیشرفت های جدید، حائز اهمیت است، به بعد از اتمام این اقدامات موکول کند.

گفتنی است که ایران، اقدامات لازم در ارتباط با 5 گام همکاریهای اخیر را به عمل آورده است. به طوری که 3 مورد از آنها به صورت قطعی خاتمه یافته و اتمام دو مورد از آنها به صورت جدی در دستورکار طرفین قرار دارد. در رابطه با این دو مورد که به مسائل "پی. ام. دی" مربوط می شوند، ایران دو بار با آژانس تبادل نظر و اطلاعات نموده است. در این زمینه، نشست نخست در 17 اوت و هنگام حضور آمانو در تهران برگزار شد و علاوه بر آن، تهران در 9 شهریور (30 اوت) نیز میزبان تیم کارشناسان آژانس بوده است.

در رابطه با ارزیابی عملکرد ایران طی دوره سوم توافق تهران، چند نکته مهم را می توان متذکر شد:  اولاً ایران با اعتراض به رویه آژانس در پرسش سازی مکرر، موجب تعدیل و اصلاح نسبی رویکردی شد که آمانو و تیم های بازرسان آژانس در این زمینه علیه ایران در پیش گرفته بودند؛ رویکردی که دکتر صالحی آن را اشاره به «تبدیل 2 سئوال به 60 سئوال» در خصوص مساله چاشنی های انفجاری، مورد نقد و اعتراض جدی قرار داد.

ثانیاً ایران در پی اعتراض جدی دکتر علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی به آمانو، موفق شد روند پاسخ گوئی جزئی به مساله چاشنی های انفجاری را مختومه و از دستورکار این دور از تعاملات طرفین خارج نماید. البته در این زمینه، هنوز امکان ارزیابی کلی و سیستمی که به کل مسائل باقیمانده مربوط می شود و به رغم مخالفت ایران نیز همچنان مورد تاکید آژانس است، محفوظ مانده است.

ثالثاً ایران با پی گرفتن همکاریها با آژانس برای اتمام 5 گام مربوط به فاز سوم همکاریها، روند مطالبه گری سه ماه آژانس را شکست.

طی گام های قبلی، آژانس نوعی رویه را ایجاد کرده بود که طی هر دوره سه ماهه، بر مبنای نوعی مطالبه گری زمان دار و هنجارگونه، عملکرد هسته ای ایران را مورد ارزیابی و گزارش دهی قرار دهد. در دور اخیر، ایران با کشاندن همکاریها به خارج از این زمان، رویه مذکور را شکست.

این تحول، متضمن این پیام است که آژانس باید با درنظر داشتن واقعیت های موجود در برنامه هسته ای ایران و ایفای آنچه مقتضیات همکاری و تعامل برای «حل» ابهامات باقیمانده محسوب می شود، از هرگونه عامل و مساله مداخله گری که جهت گیری «حل محوری» را به سمت «ابهام زائی جدید یا تشدید ابهامات گذشته» سوق می دهد جلوگیری کند.

بدین ترتیب، آژانس موافقت کرد تا نشست های مربوط به تبادل اطلاعات و بحث طرفین را در خارج از این زمان نیز ادامه دهد و گزارش خود را در موقعی که این اقدامات به نتیجه رسید، منتشر کند. آژانس متوجه شده است که پافشاری ایران بر حقوق خود از جمله حق عادی شدن مساله هسته ای، جدی است.

بنابراین، تعیین محورهای فاز چهارم همکاریهای طرفین نیز دقیقاً منوط به آن خواهد بود که 5 محور گام سوم به صورت قطعی مختومه شود. این رویکرد معطوف به تجربه 10 ماه همکاری با آژانس است که مانع از تطویل و تشدید ابهامات و حجیم شدن موضوعات در دستورکار دیپلماسی و صنایع هسته ای کشور می گردد.

انتهای پیام/پ