احتضار جنگل‌های زاگرس؛ بلوط‌ها به‌زودی می‌میرند
خبرگزاری تسنیم: جنگل‌های بلوط که بخش بزرگی از پوشش جنگلی ایران را تشکیل می‌دهند در سال‌های اخیر با رخداد تلخ زوال و نابودی روبرو شده‌اند که بیماری، آتش‌سوزی، قطع درختان، استفاده از جنگل به عنوان مرتع دام و غیره روزانه از وسعت این جنگل‌ها می‌کاهد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، فلات ایران از نظر اقلیمی موقعیت خاصی در جهان دارد به نحوی که بیش از 90 در صد خاک فلات ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار گرفته و در این بین کمتر از ده درصد مناطق کشور دارای پوشش جنگل بوده و بر این اساس سرانه جنگل در کشور ما در مقایسه با سرانه جهانی حدود یک چهارم است.
بخش مهمی از فلات ایران را حوزه زاگرس شکل می‌دهد. زاگرس حوزه‌ای جنگلی است و جنگل‌های زاگرسی در 11 استان کشور گسترده شده و شش میلیون هکتار مساحت از جنگل‌های ایران را جنگل‌های زاگرس تشکیل می‌دهند که حدود 70درصد تیپ گونه‌های جنگلی این منطقه را بلوط‌ها شامل می‌شوند.
در چند سال اخیر رخداد بسیار تلخی زوال و نابودی جنگل‌های زاگرس آغاز شده است که هر روز از وسعت جنگل‌های زاگرس در غرب کشور می‌کاهد.
براساس اعلام مسئولان علاوه بر بیماری‌ها عوامل انسانی نیز نقش بسیار مهمی در زوال جنگل‌های زاگرس دارند و جنگل‌هایی که فیلتر طبیعی مردم در هنگام بروز پدیده گرد و غبار غرب کشور هستند و عامل مهم تامین معاش عشایر و همچنین محل زندگی بسیاری از حیوانات و عامل حفظ اکوسیستم طبیعی غرب کشور در معرض نابودی قرار دارند.
براساس آخرین آمار و بررسی‌های انجام شده در استان‌های زاگرس نشین کشور بالغ بر یک میلیون و 400هزار هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس تاکنون بر اثر بیماری زوال بلوط خشکیده، یا در معرض خشکیدگی قرار دارد و این سطح از خشکیدگی بیشتر در استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان وجود دارد.
نابودی گسترده جنگل‌های زاگرس در استان کرمانشاه، ایلام و لرستان و سایر استان‌های زاگرس نشین آن قدر ملموس است که انسان می‌تواند به خوبی درد نابودی ریه‌های زمین را حس کند و کنترل این نابودی نیازمند عزم ملی و مدیریتی جهادی است.
527هزار هکتار از جنگل‌های استان کرمانشاه باقی‌مانده است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه در این رابطه می‌گوید: 80درصد از عوامل تهدیدکننده جنگل‌های بلوط در منطقه زاگرس بر اثر فعالیت‌های انسان‌ها است.
حسین سلیمانی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در کرمانشاه می‌افزاید: عوامل انسانی تهدید کننده جنگل‌ها بلوط در اشکال متفاوتی وجود دارند که به آتش‌سوزی عمدی و غیرعمدی، قطع درختان، استفاده از جنگل به عنوان مرتع دام و بهره‌برداری از جنگل‌ها با تغییر کاربری برای نیازهای شخصی می‌توان اشاره کرد.
وی می‌گوید: سایر عوامل تهدیدکننده از بین رفتن جنگل‌های بلوط در غرب کشور به تغییرات آب و هوایی بر می‌گردد که تغییرات اقلیمی سبب خشکیده شدن درختان بلوط شده است و مشکل خشکیدگی درختان بلوط، تهدیدی برای همه جنگل‌های زاگرس بوده که عملیات احیاء و بازسازی مناطق جنگلی آسیب دیده جهت حفظ و حراست از جنگل‌های منطقه زاگرس سرنوشت ساز است.
سلیمانی با اشاره به کاهش وسعت جنگل‌های بلوط در استان کرمانشاه و منطقه زاگرس خاطرنشان می‌کند: بدون تردید وسعت جنگل‌های بلوط که نیمی از جنگل‌های استان را تشکیل می‌دهد که نسبت به گذشته بر اثر عوامل مختلف کاهش یافته و اکنون تنها 527هزار هکتار جنگل در این استان باقی‌مانده است.
وی نقش جنگل‌ها را در اکوسیستم منطقه بسیار مهم دانست و می‌گوید: جنگل‌ها به عنوان نگهدارنده آب و تولیدکنندگان اکسیژن، نقش مهمی در تنظیم یا تغییر آب و هوای منطقه غرب کشور دارند و در بحث گرد و غبار و ریزگردها نیز می‌توانند، سبب کاهش اثرات این پدیده شوند.
در واقع خشکیدگی بیش از یک میلیون و 100هزار هکتار از مجموع شش میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس را در هشت استان درگیر کرده است.
سلیمانی همچنین در گفت‌وگویی اظهار می‌کند که تاکنون 120هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس در این استان به خشکیدگی دچار شده‌اند و میزان خشکیدگی جنگل‌های زاگرس در استان کرمانشاه از تراکم 20 تا 70 درصد متغیر است.
مشکل جنگل‌های زاگرس طبیعی نیست
در رابطه با مشکل جنگل‌های ایران و به ویژه جنگل‌های زاگرس چند تن از مشاوران جنگل سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) پس از ده روز اقامت در ایران و سفر به استان‌های فارس، ایلام، لرستان و کرمانشاه از نزدیک با مسائل و مشکلات دامنگیر بلوط‌های زاگرس آشنا شده و نتیجه مشاهدات خود را در پایگاه دیده بان محیط زیست ایران ارائه دادند.
سرپرستی گروه فنی فائو در گزارش خود در رابطه با این بازدید اظهار کرد: در بازدید از جنگل‌های چهار استان زاگرسی معلوم شد که سابقه بیماری درختان به سال 2009 بر می‌گردد و یک میلیون 400هزار هکتار از جنگل‌ها آلوده و مبتلا به بیماری زغالی هستند که سازمان جنگل‌ها با تهیه دستورالعمل اجرایی و بهداشتی 64هزار هکتار از درختان آلوده را قطع کرده است.
پروفسور مولینا بیان کرد: وضعیت ایجاد شده در جنگل‌های زاگرسی طبیعی نیست و آنچه اتفاق افتاده ساخته دست بشر است و چرای بی‌رویه دام، بهره‌برداری از جنگل‌ها جهت تولید زغال و سوخت، وجود ریزگردهای دوره‌ای، تبدیل اراضی جنگلی به اراضی کشاورزی، شخم زیر اشکوب برای خودکفایی در تولید گندم و بعضا عبور خط لوله‌های گاز، نفت و آب از جمله عواملی هستند که تاثیرات منفی روی جنگل‌ها داشته است.
بهبود وضعیت جنگل‌ها نیازمند مدیریت فعال است
این کارشناس فائو در مشاهدات خود، تاج پوشش جنگل‌ها و تراکم آن را بسیار پایین عنوان کرد و گفت: برای بهبود وضعیت موجود و اینکه جنگل‌ها از توان بیشتری بهرهمند شوند نیازمند یک مدیریت فعال هستیم و ارائه راهکار برای کنترل بسیار ساده است اما مهم اجرا و پیاده‌سازی آن بوده که باید مجموعه‌ای از اقدامات در اکوسیستم منطقه انجام شود تا مشکلات کاهش پیدا کند.
رییس گروه کارشناسان فنی فائو خاطرنشان کرد: از مدیریت پایدار جنگل و تداوم و پایداری حفظ منابع تعاریف متعددی ارائه شده است ولی پایداری سه مولفه اصلی دارد که باید با هم و در کنار هم دیده شود و به عبارت دیگر وقتی می‌خواهیم طرحی از منابع طبیعی ارائه کنیم باید علاوه بر مسائل اکولوژیکی ملاحظات اجتماعی و اقتصادی را هم در نظر بگیریم.
وی پایش و جمع‌آوری اطلاعات از جنگل‌ها را از ضروریات کار عنوان و بیان کرد: ما از طریق عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای در دو مقیاس مختلف برای مناطقی که بحرانی و حاد است و مناطقی که میزان آلودگی آن کمتر است وارد عمل می‌شویم تا با انجام اقدامات بهداشتی از ورود و شیوع بیماری به مناطقی که درختان سالم دارد جلوگیری کنیم.
اراضی با شیب بالای 5درصد از دستور کار کشاورزی خارج شود
وی تصریح کرد: مناطقی که شیب آنها بالای 70درصد است نباید مورد بهره‌برداری قرار گیرد و مکان‌هایی را که سازمان جنگل‌ها تشخیص داده است که مورد حفاظت قرار گیرد نباید هیچ‌گونه بهره‌برداری در آن انجام شود و زراعت تاثیر منفی بر حیات درختان دارد و اراضی با شیب بالای 5درصد باید از دستور کار کشاورزی خارج شود و کشاورزی را باید به پایین شیب 5درصد هدایت کنیم.
این کارشناس فائو بیان کرد: غنی‌سازی جنگل‌ها باید مورد توجه سازمان قرار گیرد و نباید تنها به کاشت درختان بلوط اکتفا کرد بلکه درختانی که سازگار با محیط زاگرس هستند باید مورد توجه قرار گیرد.
مولینا رها کردن جنگل به حال خود را جایز ندانست و افزود: قرق کردن جنگل‌ها راه حل خوبی نیست زیرا اگر این مشکلات حل شود مشکلات دیگری از راه می‌رسد و موضوع جنگل تنها مسائل اکولوژیکی آن نیست بلکه جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی آن باید با هم و در کنار هم دیده شود.
وی گفت: آبخیزداری می‌تواند به کنترل فرسایش خاک کمک کند و مردمان جوامع محلی با بکارگیری روش‌های بومی و کارآمد نقش کلیدی در این زمینه دارند. جوامع محلی نباید یک تهدید برای جنگل محسوب شود بلکه نقش آنان در مدیریت پایدار با ایجاد انگیزه‌ای که فراهم می‌شود بسیار پر رنگ خواهد بود.
تبدیل جنگل‌ها به زمین کشاورزی از معضلات مهم است
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری اسلام‌آباد غرب نیز در گفتگو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: امروزه شکل تخریب جنگل تغییر پیدا کرده زیرا در گذشته بیشترین فشار بر روی جنگل برای تهیه سوخت بود اما در حال حاضر تبدیل جنگل به دیم‌زارهای کم‌بازده مهم‌ترین فشار را بر روی جنگل وارد می‌کند.
علی شهبازی تصریح می‌کند: متاسفانه برخی افراد سود‌جو در اسلام‌آباد غرب نیز با قطع درختان منجر به نابودی جنگل شده و قسمتی از جنگل را به زمین کشاورزی تبدیل کرده‌اند که در همین راستا نیز سالیانه بین 100 تا 150 پرونده برای متخلفان تنها در این شهرستان تشکیل می‌شود.
وی با اشاره به بیماری زغال بلوط به‌عنوان یکی از عوامل نابودی جنگل‌ها، بیان می‌کند: متاسفانه بیماری سوسک چوب خوار و زغال بلوط از منطقه ایلام به نقاطی از جنگل‌های استان کرمانشاه سرایت کرد که عواملی نظیر خشکسالی، ریزگردها و آتش‌سوزی نیز در انتشار این بیماری موثر هستند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری اسلام‌آباد غرب تهیه زغال از درختان بلوط را یکی از عوامل نابودی جنگل‌های بلوط عنوان کرده و می‌گوید: برای تهیه یک کیسه زغال لازم است تا چندین درخت قطع شود و در نهایت کیسه زغال نیز با نازل‌ترین قیمت به فروش می‌رسد و این در حالی است که یک سازمان جهانی قیمت پایه هر درخت بلوط را 172میلیون تومان قیمت گذاری کرده است.
احیای جنگل‌های محتضر زاگرس ضروری است
با ادامه وضع موجود آنچه که لازم و ضروری است حفظ جنگل‌ها به عنوان ریه‌های زمین است زیرا نابودی جنگ به معنای نابودی زمین بوده و با رویه موجود در آینده نه چندان دور شاهد مرگ بلوط‌های زاگرس خواهیم بود و بنابراین باید امروز جنگل‌های محتضر را احیا کرد و به بلوط‌هایی که تنفس آنها به شماره افتاده، جان دوباره بخشید.
نباید فراموش کرد که برای ایجاد یک درخت بلوط، بین 70 تا 150 سال زمان لازم است و گاهی عامل انسانی سبب از بین رفتن تعدادی از این درختان در لحظه می‌شود که همدلی و همکاری مردم و مسئولان در راستای کمک به احیای جنگل‌ها و جلوگیری از نابودی این نعمت الهی ضروری است و امیدواریم نه تنها سازمان آبخیزداری کشور بلکه همه مردم در احیای جنگل‌ها بکوشند.
انتهای پیام/ج
