درس‌های ملی شدن نفت برای مذاکرات هسته‌ای

علی بختیاری زاده- 28 مرداد روزی سیاه در تاریخ معاصر ایران است. کودتای 28 مرداد 1332. در این روز استبداد و استعمار دست به دست هم دادند طومار دولت محمد مصدق را در هم پیچیدند که عمری دو ساله و چند ماهه را سپری کرده بود. نظام مشروطه به معنای واقعی کلمه که در دوران مصدق نمود پیدا کرد با وجود عمر کوتاه خود درس های بسیاری دارد. کودتای 28 مرداد که به صحنه گردانی آمریکا و پادویی روباه پیر و با همکاری دم‌جنبان های داخلی انجام گرفت درس عبرتی شد برای نسل بعد تا از یک سوراخ دوباره گزیده نشود و انقلابی را به پیش ببرد که شعار و رویکردش نه وابستگی نظری و عملی به غرب و نه دلخوشی به کمک شرق بلکه اتکا به توده های مردم از یک سو و توسل به ظرفیت ها و آموزه های دینی از سوی دیگر باشد. دشمنی که باد کودتای 28 مرداد را کشته بود طوفان انقلاب اسلامی را درو کرد.
تحولات دوران ملی شدن نفت و تنش 2 سال و چند ماهه ای که در روابط ایران با غرب پدید آمد درس های مهمی نیز برای وضعیت کنونی روابط ما با غرب دارد. مشابهت های بسیاری بین تحولاتی که در مورد ملی شدن نفت رقم خورد با تحولات کنونی بر سر بحث هسته ای شدن ایران مشاهده می شود که گویی دو پرده از یک نمایش اند. آری. تاریخ تکرار می شود. هرچند در آن جا نفت مطرح بود و در اینجا بحث هسته ای و در آن جا انگلیس منافع اقتصادی خود را در خطر می دید و در این جا آمریکا منافع کلان تر را دنبال می کند. اما تحقیق و تدقیق در نحوه برخورد غرب با موضوع ملی شدن نفت می تواند درس های خوبی برای شرایط کنونی داشته باشد.
دولت انگلیس در برابر تصویب قانون ملی شدن نفت در مجلس شورای ملی که به تاریخ 24 اسفند 1329 انجام گرفت قبل از هر چیز سیاست تهدید را در پیش گرفت و کشتی های جنگی خود را به سمت آب های ایران اعزام کرد. این سیاست که کارگر نیفتاد از در تحریم وارد شد و با توقف خرید نفت ایران کشورهای دیگر را نیز تحت فشار قرار داد تا از هرگونه خرید نفت ایران خودداری کنند. دولت انگلیس در ورای تحریم نفت ایران دو سیاست اعلامی و اعمالی متمایز را دنبال می کرد. سیاست اعمالی انگلیس اعمال فشار به اقتصاد ملی و سخت تر کردن شرایط زندگی و در نتیجه کنار زدن توده های مردم از اطراف دولت مصدق و سیاست اعلامی وادار کردن ایران به آمدن پای میز مذاکره و پذیرفتن شرایط بود. در راستای سیاست دوم بود که طرف انگلیسی با جدیت نمایشی مذاکرات با دولت ایران را پیگری می کرد . اما مانورهای مذاکره کنندگان انگلیسی و رفت و برگشت های متعدد انگلیسی ها در محتوای مذاکرات نشان داد سیاست آن ها چیز دیگری است. استعمار پیر جنگی فرسایشی را علیه ملت ایران آغاز کرده و به تاثیر تحریم ها و رقم خوردن تحولات دیگر از جمله روی کار آمدن جناح جمهوریخواه و رئیس جمهوری تندور به نام آیزنهاور در آمریکا چشم داشت و پس از حصول شرایط کودتا رقم خورد. دولت مصدق در عرصه اقتصاد به دولتی ورشکسته تبدیل شده بود و در صحنه سیاست داخلی نیز سایر جناح ها را از خود گریزان کرده و عقبه مردمی خود را از دست داده بود.

انتهای پیام/