سوال و جواب‌های بی‌پاسخ درباره صنایع دستی چینی

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم،خاتم در خطر است، فرش ایران به رتبه هشتم رسیده و کارگاه های قلمکاری روی پارچه اصفهان تعطیل شده اند و... این ها دستاورد هجوم صنایع دستی چین به بازارهای ایران است. بعد از صنایع پوشاک و کفش و... کشورمان حالا نوبت صنایع دستی رسیده که عرصه را برای چین خالی کند. چین با ورود صنایع دستی اش، با تبلیغ طراحی های داخلی خانه هایش در ایران به فرهنگ ما نفوذ می کند؛ فنگ شویی جای خانه تکانی را می گیرد، رستوران های چینی شلوغ می شوند و چوب جای قاشق را می گیرد و ناگهان ایران چین می شود.

دکتر ایمان ذکریایی مدیرگروه صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان در گفتگو با رویکرد ، باوجود همه ضربه هایی که چین به بازار صنایع دستی ما زده اما چین را نفی نمی کند او یک ساعت با حوصله از دغدغه های فرهنگ و هنر ایرانی می گوید و بارها تکرار می کند که چین را نفی نکنیم.

چطور چین به بازار صنایع دستی ما که روح و هنر ایرانی دارد وارد شد؟
من چین را نفی نمی کنم آن کشور هرکاری را باید بکند، می کند. ما کاری را که نباید، می کنیم .

وقتی که خودمان ارزش های فرهنگی خودمان را پاس نداریم و به قابلیت های آن ها به عنوان فرصت های بهره وری و فرهنگی به نگاه نمی کنیم و برای حل مشکل اشتغال می رویم سراغ گزینه های دیگر در حالی که صنایع دستی در کارآفرینی و اشتغال حرف اول را می زند وضعیت همین می شود. در میدان نقش جهان اصفهان، شما صنایع دستی چین را می بینید البته میراث فرهنگی و صنایع دستی اصفهان خیلی تلاش کردند مانع شوند حداقل سر در مغازه هایی که ایرانی می فروشند پلاکاردی زده شده که این مغازه ها محصولات ایرانی دارند. اما این ها کافی نیست باید در سیاست گذاری های فرهنگی و اقتصادی به این مسئله توجه شود.

فروشگاه های بین راه در جاده های شمال همیشه پر از حصیربافی هه و صنایع دستی شمالی بود حالا پراز اجناس تایلندی و چینی است به سختی می شود یک کار شمالی و اصیل در ان پیدا کرد. چرا فروشنده ی شمالی صنایع دستی چین را ترجیح می دهد؟

آنها(چینی ها) روی بهره وری کار کردند صنایع شان با قیمت ارزان در شیراز، چین، اصفهان و مشهد با قیمت ارزان عرضه می شود. آنها از نظر اقتصادی به بهره وری بالا رسیدند و ما باید به این تهدید به عنوان فرصت نگاه کنیم و بسترهای فرهنگی خودمان را آماده و بررسی کنیم ببینیم آن ها چطور از پتانسیل صنایع دستی استفاده کردند یکی از دغدغه های من این است که چینی ها چه کار می کنند که در این دنیا نمونه چینی هرکالایی وجود دارد. آن ها بیشترین کمیت را دارند می خواهم بدانم واقعا نگاه شان و برنامه ریزی شان چه بوده است در اصفهان خاتم چین آمده، قلم زنی چین با قیمت کمتر و کیفیت خیلی پایین تر در نقش جهان به فروش می رسد. گفتم آنها کار خودشان را انجام می دهند ما هستیم که فرهنگسازی نکردیم، کم آموزش دادیم، نگفتیم وقتی برای تفریح اصفهان می آیید فقط سوغات نبرید ببینید آیا این سوغات کیفیت دارد یا نه محصول ایران است یا نه و بخش مهمی از این مشکلات برای عدم سیاستگذاری ما در این بخش است.

ما چقدر مطالعه کردیم درباره ی کشورهای چین، هند و پاکستان بخصوص در حوزه فرش ببینیم آن ها در این حوزه چه کارکردند که از ما جلو زدند!سال ها پیش در منطقه «بیهار» هند که جمعیت عمده آن هم روستایی بودند و کشاورزی می کردند خشکسالی آمد دولت هند آمد روی صنایع دستی منطقه سرمایه گذاری کرد الان درهند اتحادیه های صنایع دستی هم در بحث سیاست گذاری و هم در بخش نظارتی قدرت دارند و بخش عمده ای از نیروی فعال کار را مشغول می کنند اما اتحادیه های صنایع دستی ما را ببینید چقدر در حوزه های نظارتی دخیلند؟ آن ها بیشتر درگیر مسائل صنفی هستند چون این بحث در کشور ما جدی نیست و هنوز به پتانسیل این حوزه پی نبرده ایم تا به مسائل سیاستگذاری ورود پیدا کنیم.

در بازارهای جهانی وضع چطور است؟
خوب نیست! فرش ما دارد نابود می شود فرش از رتبه یک رسیده به رتبه ششم و هفتم در بازارهای جهانی کم کم اعتبار فرش ایران از دست می رود، کیفیت فرش ایران دارد پایین می آید و دیگر نمی تواند با چین وهند رقابت کند در صنایع دستی هم کیفیت کار دارد پایین می آید.

ما مدتی به دلیل شرایط سیاسی توریسم را از دست دادیم اما بعداز این که توریسم را از دست دادیم و اوضاع صنایع دستی خراب شد، کسی فکر نکرد حالا که توریسم نمی آید چطور این کالا را عرضه کنیم؟

به جایگاه تجارت الکترونیک در عرضه صنایع دستی فکر نکردیم. نگفتیم صنایع دستی را فقط در ویترین شهرهای سنتی عرضه نکنیم جایی عرضه کنیم که دنیا ببیند همین چین وهند هم صنایع دستی شان را به صورت الکترونیک به تمام دنیا عرضه می کنند و بعد از طریق مرزها وارد کشورها بخصوص کشور ما می کنند.
مرزهای ما به روی چین باز هستند و برنامه ای برای این ممنوعیت ورود برخی کالاها مثل صنایع دستی وجود ندارد.

بله مرزهای ورودی کشور باید حساب و کتاب داشته باشد تا به راحتی محصولات فرهنگی خارجی نیاید درست است که چین همه صنایع مار ا تحت تاثیر قرار داده اما اگر ماشین وارد شود مشکلی ایجاد نمی کند اما ورود کالای فرهنگی ضربه فرهنگی می زند و روی رفتارهای جامعه تاثیر می گذارد.

چرا برند صنایع دستی نداریم؟
چین برندی دارد که با آن می تواند طراحی داخلی کند و خانه ی کاملا چینی بسازد که روی تک تک وسایل آن نقش اژدها هست و هیچ ربطی به فرهنگ ما ندارد... الان در تهران این خانه ها وجود دارند ما اگر برند داشته باشیم می توانیم همه جانبه کار کنیم.

در حوزه صنایع دستی، تولید کننده ها مهر اصالت می گیرند این مهر، گواهینامه‌ای است که از طرف دفاتر منطقه‌یی یونسکو به موضوعات صنایع دستی اصیل و با کیفیت هنرمندان و صنعتگران اعطا می‌شود و این با برند تفاوت دارد. الان در بازارهای جهانی برند سازمان یافته در حوزه صنایع دستی نداریم فقط نام ایران یا منطقه ای که آن را تولید کرده یک جور شبه برند ایجاد می کند.

تولید کننده های صنایع دستی ما هنوز سنتی عمل می کنند کسی که تولید می کند خودش فروشنده هم هست و فقط اتحادیه های صنایع دستی می توانند در این زمینه کمک کنند. برندینگ و پکیجینگ(بسته بندی) در حوزه صنایع دستی می تواند موثر باشد وقتی بحث بسته بندی مطرح می شود این بسته مارک می خواهد، تجارت می خواهد و....

کلا برند ایجاد اعتماد می کند وقتی یک محصول الکترونیک می خرید این برند است که به شما قدرت انتخاب می دهد، خدمات پس از فروش می دهد. برندها متکثر نیستند و تمرکزگرایی ایجاد می کنند وقتی یک برند می آید و محصولات مختلف تولید می کند دارد شبکه درست می کند، ایجاد اعتماد می کند و ما برند داشته باشیم و برای آن تبلیغ کنیم و بعد به محض این که ترد مارک پیدا کنیم برند ما ارزش افزوده می دهد. الان در میناکاری می توانیم دو سه تا برند معروف در همین اصفهان داشته باشیم.

در ایران چند عنوان صنایع دستی داریم؟
200 عنوان صنایع دستی ثبت شده داریم که از این تعداد 110 تا 120 تا هنوز فعال است و بقیه نابود شده و از بین رفته اند.

که باز هم از این تعداد بیش از 80 تای آن در اصفهان فعال است.

چرا نابود شدند؟
بخشی از آن اجتناب ناپذیر است یک کالای صنایع دستی تا وقتی که کاربردی باشد و در زندگی مردم عادی وجود داشته باشد زنده می ماند مثل خانه پدربزرگ ها که تا وقتی خودشان هستند و در آن رفت و آمد می شود سرپاست.

اخیراً صنعتی بوده که با ورود نمونه مشابهش، دچار تهدید شده و از بین رفته باشد؟
پارچه های قلم کاری شده با ورود چیت های هندی از بین رفته و کارگاه ها بسته شده و دیگر استادکارها علاقه ای به کار ندارند.
الان خاتم ما واقعا در خطر است در بازار صنایع دستی! خاتم به صورت برچسب آمده است یا خاتم بسیار نامرغوب که از چین وارد می شود و قیمتش به شکل معناداری با نمونه ایرانی اش فاصله دارد مثلا خاتم چین دو هزار تومان است و برای نمونه ایرانی همان جنس باید 20هزار تومان بدهی.

چرا صنایع دستی ما این قدر گران است؟
گران است چون بهره وری در کل صنایع ما وجود ندارد در همین گزارش تحقیق و تفحص مجلس از صنایع خودروسازی مشخص شد درصد قابل توجهی از قیمت بالای محصولات به دلیل عدم بهره وری صنایع خودروسازی است چون همیشه پول نفت به ما کمک می کرده و ما هیچوقت بهره وری نداشتیم. بخش دیگر گرانی صنایع دستی ما به کیفیت کار برمی گردد، ما همان خاتم کیفیت پایین را می توانیم تولید کنیم و بفروشیم. خریدار هم شاید همان لحظه متوجه نشود اما بعد از 6 ماه متوجه کیفیت پایین کالایی که خریده می شود.

این ورشکستگی و رکود صنایع داخلی یکبار بار با ورود کفش چینی به بازار کفش اتفاق افتاد اما صنایع دستی هویت و فرهنگ و اصلا مثل ناموس هرکشوری است و نمی شود با آن شوخی کرد.

وقتی در زمینه پوشاک، کفش، لباس و ... که نیازهای بدیهی زندگی است کار نمی شود و با ورود جنس چینی به این بازارهای داخلی ضربه می زنند دیگر چه انتظاری می توانیم داشته باشیم که به بحث هنر، صنایع دستی و فرهنگ که ویترین محسوب می شود ونه دغدغه توجه شود در حالی که این حوزه باید دغدغه باشد. متاسفانه نگاه فرهنگ عمومی و مسئولان ما در حوزه فرهنگ جدی نیست ، لوکس است هزینه کردن در این حوزه را پول دور ریختن می بینیم اما این حوزه علاوه بر این که می تواند در اقتصاد بهره وری داشته باشد می تواند بنیان های ما را بسازد، نسل آینده ما را بسازد و در غیر این صورت نسل آینده به شدت بحران هویت خواهد داشت.

کدام نهادها در سرو سامان دادن به این حوزه می توانند کمک کنند؟
مجلس و قوه قانون گذاری اگر به بحث حق مالکیت معنوی به عنوان یک زیر ساخت قانونی توجه کند بسیاری از مشکلات ما حل می شود، وضعیت مد و لباس ما حل می شود، بحث صنایع دستی و فرش هم .... الان انگیزش لازم برای تولید جدید وجود ندارد اما اگر حق و حقوق معنوی اجرا شود و در این زمینه سخت گیری شود، کم کم نگاه هنرمندان متفاوت می شود و به بخش خلاقیت و طراحی توجه می کنند. وقتی نقشه فرش طراحی می شود اگر به ثبت هنرمند طراح آن برسدو این حق برای او شناخته شود که او صاحب طرح است و اگر شرکت دیگری بخواهد از این طرح استفاده کند باید حق و حقوق این هنرمند را بپردازد برای او انگیزه ایجاد می شود اما الان خلاقیت وجود ندارد چون انگیزه ای برای تولید نیست و این کار به عهده مسئولان است.

از سوی دیگر رسانه ها به عنوان با تبلیغات می توانند در پذیرفتن صنایع دستی به عنوان الگویی برای مصرف در سبد کالای خانواده ها دخیل باشند. مثلا تلویزیون می تواند در دکورها و فضاهای فیلم های تلویزیونی به صنایع دستی و معماری ایرانی بیشتر توجه کند و این گونه مسائل الگوی مصرف ایجاد می کند.
در حوزه آموزش در دو بخش می توان فعالیت کرد یکی بخش عمومی که مربوط به سطوح پایین تحصیلی و زیرساخت هاست که در این بخش می توانیم نوجوانان را با صنایع دستی و اهمیت آن آشنا کنیم و دیگری در حوزه تخصصی که مربوط به مقاطع بالاتر و دانشگاه ها ست که باید به رشته صنایع دستی و هنر طوری نگاه شود که صرفا یک کالای زینتی نباشد و به زندگی اجتماعی ورود پیدا کند در زندگی انسان ایرانی قرار بگیرد تا بتوانیم جلوی ورود صنایع دستی خارجی را بگیریم.

مردم چه کمکی می توانند بکنند؟
زمانی سازمان های مردم نهاد فعال شدند اما با تغییر در سیاست، فعالیت این سازمان ها محدود شد ند در حالی که این سازمان ها خیلی می توانند تاثیرگذار باشند. همان طور که گروه هایی برای حفظ پلنگ ایرانی تشکیل شدند لازم است در حوزه فرهنگ و هنر هم وارد شوند مثلا در بحث معماری سنتی به این گروه ها خیلی نیاز داریم معماری ما الان در همه شهرها اسفناک شده است و شهرهایی مثل یزد، کرمان و اصفهان در خطر هستند این شهرها بافت و فضایی داشته اند که در نتیجه بی توجهی به ملک و مسکن، آن معماری اصیل ایرانی که حکمتی به طور دقیق پشت آن بوده، درحال از بین رفتن است.

مسئله های این حوزه بی پایان است اما در پایان این گفتگو برای ما چه می گویید؟
الان 18 سال است که در این زمینه مطالعه وتحقیق می کنم و به جرات می گویم صنایع دستی از کار آفرین ترین و بهره ورترین حوزه هاست. در همین حوزه سفال با یک قطعه گل هزار تومانی می توانید ظرفی را بسازید که ده برابر قیمت داشته باشد کدام صنعت را می توانید پیدا کنید که این همه ارزش افزوده داشته باشد.

باید به این قضیه به عنوان یک ظرفیت قابل توجه برای اشتغال و بهره وری، زیر بنایی نگاه شود. کشوری که در تحریم است، به حوزه هایی که کارآفرین باشد باید توجه بیشتری داشته باشد متاسفانه نگاه ما به این حوزه به صورت زیربنایی نبوده و زمانی این حوزه می تواند توسعه پیدا کند که ظرفیت اقتصادی و کارآفرینی داشته باشد.

باید شروع کنند به فرهنگ سازی و از آن طرف دانشگاه و هنرمندان خلاقانه نگاه کنند تا صنایع دستی به زندگی جاری مردم ورود پیدا کند آن وقت عرصه برای توسعه این صنعت باز می شود.

منبع:سایت رویکرد

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.