مسکن مهر ،بودن یا نبودن

در این میان پیشنهاداجرای طرح «مسکن مهر» در جهت عمل به قانون در سال 1386ارائه و شیوه‌نامه‌ اجرایی آن در شهرهای زیر 25هزار نفر جمعیت با مبنای واگذاری مسئولیت تمام امور به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در تاریخ 7اردیبهشت 88از سوی وزیر مسکن وقت ابلاغ شد.

بر اساس اطلاعات موجود، طی 5سال منتهی به سال 1390ساخت و ساز در کشور رشد 3ر29 درصدی داشته که 38درصد تولید مسکن در این دوره مربوط به طرح مسکن مهر بوده است.

در اینجاسوالی که مطرح می‌شود این است که تأثیرات واقعی مسکن مهر بر اقتصاد و به ویژه بخش مسکن چقدر بوده است؟ و آیا مسکن مهر توانسته به اهداف مطلوب خود نائل شود؟

کنکاش پیرامون این موضوع زمینه برگزاری یک مناظره تلویزیونی بود که اخیرا با حضور افشین پروین پور کارشناس مسکن، ایرج رهبر عضو کانون انبوه سازان، بیت الله ستاریان عضو هیات علمی دانشگاه تهران، سیدعلی لطفی زاده معاون برنامه ریزی وزیر سابق راه و شهرسازی و مقداد همتی مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی برگزار شد که ماحصل آن را به نقل از خبرگزاری تسنیم می خوانید:

افشین پروین پور کارشناس مسکن اظهار داشت: فقر اقتصادی خانوار طبق متون ناتوانی خانوار در تامین نیازهای اساسی خودش با توجه به درآمدش است.به عبارت دیگر، اگر خانواری نتوانست با درآمد خود نیازهایش را تامین کند، فقیر است.در این میان باتوجه به اینکه مسکن بزرگترین سهم را در سبد هزینه خانوار دارد، اگر می‌خواهیم فقر اقتصادی را ریشه کن کنیم باید سراغ مسکن برویم.

وی به تامین مسکن اشاره و تصریح کرد: طبق قانون تامین مسکن متناسب با نیاز باید در کشورها توسط دولت ها انجام شود؛ این مسکن تعریف دقیقی هم دارد که عبارت از شاخص فنی و سازه ای، معماری ، شهرسازی و اقتصادی است.

پروین پور گفت: در بخش فنی و سازه ای حداقل هایی برای مقاوم سازی یک مسکن ملاک است، در معماری و شهرسازی هم بحث حریم ها مطرح است و باید ملاک قرار گیرد.

در ادامه ایرج رهبر عضو کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارفرمایی انبوه‌سازان مسکن با بیان اینکه بنده مخالف مسکن مهر نیستم، گفت: از دیدگاه یک سازنده کار تولید مسکن بسیار ارزشمند است، با توجه به اصل 31قانون اساسی، دولت موظف است برای افراد جامعه سرپناه بسازد.

وی با اشاره به اینکه طرح مسکن مهر یک طرح انقلابی و بسیار بزرگی بود، تاکید کرد: فکر نمی‌کنم که در آینده چنین طرحی اجرا شود. چرا که در مدت 4سال 3ر2 میلیون واحد مسکن مهر شهری و به همین اندازه واحد روستایی ساخته شد.

نامبرده با اشاره به اینکه ساخت این تعداد واحد مسکونی کار سخت و بسیار دشواری بود، گفت: در قدیم می‌گفتند ساختمان‌سازی آدم را پیر می‌کند، اما الان می‌گویم کسی که ساختمان می‌سازد، می‌میرد. چون کار بسیار بسیار مشکلی است.

وی با اشاره به اینکه در قالب طرح مسکن مهر انبوه سازان توانستند پتانسیل خود را نشان دهند، گفت: ظرفیت انبوه‌سازان در طرح مسکن مهر ارتقاء یافت. مانند همان کاری که در 20سال گذشته در ترکیه انجام شد و امروز این کشور حرف اول را در صنعتی‌سازی مسکن به خصوص سیستم قالب تونلی می‌زند.

رئیس سابق کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن ادامه داد: خوشبختانه در حال حاضر قالب‌سازان ایرانی در این زمینه ماهر شده‌اند و توانسته‌ایم فرصت صنعتی‌سازی را به خوبی به مردم ارائه دهیم.

وی با اشاره به اینکه 4سال مسئولیت انبوه ‌سازان را برعهده داشته‌ام، گفت: دست هر تولیدکننده مسکن را می‌بوسم. اینکه گفته می‌شود مسکن مهر تورم‌زا و بدون پشتوانه بوده، تنها حرف است.

رهبر با اشاره به اینکه نباید صورت‌مساله را پاک کنیم، گفت: از عمر دولت یازدهم حدود یک سال می‌گذرد، اما در این مدت برنامه‌ای مشابه مسکن مهر نمی‌بینیم. تنها یک طرح با نام مسکن اجتماعی مهر می‌خواهند در قالب آن 150هزار واحد مسکن بسازند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه طرح مسکن مهر باعث شد مردم پس‌انداز معکوس داشته باشند، گفت: این طرح در اقشار کم‌درآمد جامعه یعنی دهک‌های پایین 5را تا حدود زیادی صاحب‌خانه کرد.

بیت‌الله ستاریان کارشناس اقتصادی مسکن به عنوان مخالف با بیان اینکه مسکن مهر طرح بسیار خوبی بود، گفت: این طرح بسیار بد اجرا شد و به دلیل فقر شناخت مسکن از آن بهره‌برداری شدید سیاسی شد و در نتیجه یک فاجعه در اقتصاد مسکن به وجود آمد.

وی افزود: صورت مساله در طرح کاملا مبهم بود و هنوز هم صورت مساله مسکن مبهم و ناشناخته است.

ستاریان اضافه کرد: به طرح مسکن مهر ایراداتی وارد بود که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. اولین نکته مکان‌یابی غلط این طرح بود. یعنی مطالعات ساختار و طیف جمعیتی در آن انجام نشده بود.دومین مساله مطالعات زیرساختها و امکان‌سنجی زیرساخت در این طرح ضعیف بود.

وی ادامه داد: همچنین مطالعات بردارهای اقتصادی در رابطه با یک شهرک انجام نشده بود و تقریبا بیشتر شهرک‌ها این مشکل را دارند.در نتیجه این طرح در اثر تحلیل یک انتظار بد و طولانی ، تعادل را در بازار مسکن به هم زد و در حال حاضر وضع بسیار آشفته‌ای را ایجاد کرده است.

نامبرده افزود: تخریب تکنولوژی‌ها و نوآوری‌های ساخت از دیگر معایب این طرح بود. تکنولوژی‌های جدید به بدترین شکل اجرا شد و تقریبا همه آنها در ایران باعث شکست شدند.

وی اضافه کرد: تخریب و نابودسازی بدنه پیمانکاری میانی از دیگر معایب این طرح بود. بدین معنی که بخش اعظم پیمانکاری میانی ما در اثر قراردادها، نحوه ساخت و نحوه برخورد با موضوع از بین رفتند.

این کارشناس افزود: بنده مسائلی مانند نگاه‌های معمارانه، شهرسازی، هویت‌های معماری و موضوعاتی از این قبیل را اصلا در اولویت نمی‌بینم و بیشتر در مستحبات قضیه این مسائل وجود دارد. چرا که مساله آنقدر مشکل‌ساز بوده که به این راحتی نمی‌توان به مسائل مذکور پرداخت.

وی ادامه داد: شهرک‌هایی که ایجاد شد، تقریبا تمام عوارضی را که شهرک‌های اقماری در 15کشور دنیا ایجاد کرده بود، عینا در ایران ایجاد کرد و ما هم‌اکنون شاهد آن عوارض در کشور هستیم و این‌ها عوارض بالایی را به حال و آینده کشور ما وارد کرد.

ستاریان با بیان اینکه با طرح مسکن مهر برخورد تبلیغی شد، ادامه داد: این کار در جهت بهره‌برداری سیاسی انجام شد که این خطر بزرگی برای بازار مسکن است.

وی تاکید کرد: در هیچ جای دنیا سعی نمی‌کنند برخورد تبلیغی با بازار مسکن داشته باشند. بلکه تلاش بر این است که بازار مسکن را به حال خود حفظ کنند. چرا که هر نوع برخورد تبلیغی با بازار مسکن ،بازار را تخریب می‌کند.

سید علی لطفی زاده معاون برنامه ریزی وزیر سابق راه و شهرسازی با اشاره به اینکه بنده موافق طرح مسکن مهر هستم اظهار داشت: به استناد بیانات امام خمینی(ره) در خصوص تأسیس حساب صد،مسئله مسکن یکی از مشکلات اساسی مردم مستضعف و محروم به شمار می‌آید. به نحوی که بسیاری از مردم درگیر تأمین مسکن بوده و با مشقت فراوان و استفاده از تسهیلات متفاوت تلاش خود را برای تهیه مسکن انجام می‌دهند.

وی ضمن بیان این که به اعتقاد امام خمینی (ره) نظام اسلامی این موضوع را نمی‌پذیرد و باید حداقل برای اقشار محروم جامعه مسکن مورد نیاز را به صورت ارزان تهیه کند، افزود: امام خمینی(ره) در تأسیس حساب صد تأکید زیادی را بر تهیه مسکن برای اقشار محروم جامعه داشتند. چرا که به اعتقاد ایشان دولت باید برای این موضوع راهکار اساسی را اتخاذ کند.

لطفی زاده در ادامه با بیان اینکه براساس سرشماری سال 85کسری حدود یک میلیون واحد مسکونی اعلام شده است، گفت: هر دولت در هر برهه‌ای تلاش خود را برای رفع این کسری انجام داد. اما باید به این نکته توجه کنیم با وجود آنکه ما کسری یک میلیونی مسکن را در کشور شاهد بودیم ،تقاضایی برای تهیه این مسکن ها در کشور وجود نداشت که باید دولت کمک‌های لازم را به اقشار ضعیف جامعه ارائه می‌ کرد تا استطاعت آنها برای تهیه مسکن فراهم شود.

وی با اشاره به اصل 31قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که در آن تأکید شده است دولت باید با رعایت اصول مسکن مورد نیاز را برای نیازمندان و روستاییان فراهم آورد، اظهار داشت: دولت می‌بایست در هر سال تدابیر مناسبی را برای تأمین مسکن نیازمندان انجام می‌داد که خوشبختانه دولت نهم با ارائه پیشنهادی منطقی در عرضه مسکن به نحو مناسب به نیازمندان اقدام مهمی را انجام داد.

معاون وزیر سابق راه و مسکن تصریح کرد: در دولت نهم به استناد قانون مشخص شده بود مردم چگونه خانه دار شوند. در بند بند این قانون دولت باید تدابیر لازم را برای خرید زمین‌های ارزان و تهیه مسکن انجام می‌داد.

وی افزود: در بخش شهرک‌های مسکونی هم دولت برای جلوگیری از تمرکز جمعیت در یک نقطه خاص چنین سیاستی را انجام داد.

مقداد همتی مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی هم که به عنوان موافق طرح مسکن مهر اظهار داشت: ما بخش مسکن را به عنوان لوکوموتیو اقتصادی کشور می‌دانیم. چرا که ارتباط با 500رشته صنعتی به صورت پسین و پیشین دارد. صنعت ساختمان همچنین به عنوان دومین صنعت اشتغالزا پس از کشاورزی است و باید به آن توجه ویژه ای شود.

وی با بیان اینکه صنعت ساختمان، صنعتی درون زا است، گفت: تمام مصالح و نیروی انسانی مورد نیاز ساخت مسکن در داخل کشور وجود دارد و اگر می خواهیم بر تحریم ها فائق آییم‌، باید به تولید انبوه مسکن توجه کنیم.

نامبرده ادامه داد: پس از جنگ‌های جهانی هم دیدیم که بقیه کشورها مثل ژاپن به جای تعدیل های اقتصادی به ساخت انبوه مسکن روی آوردند.

وی با اشاره به اینکه انتقادها به مسکن مهر ناشی از بی اطلاعی است، افزود: ‌4میلیون واحد مسکونی ساخته شده یا در حال ساخت است که در شهرها و روستاهای کشور گستردگی دارد و این طرح به عنوان بزرگترین طرح تاریخ عمران و ساخت و ساز کشور است.

لطفی زاده در ادامه با بیان اینکه کسری یک میلیونی در واحد مسکونی داریم، گفت: ما با چند شاخص مسائل را بررسی می کنیم؛ در مسکن شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی داریم، هر چه این عدد به یک برسد، شاخص بهتر می شود.

این کارشناس اقتصادی افزود: در سال 90با احتساب خانه های خالی این عدد از یک هم کمتر شده و نشان می دهد شاخص تراکم بهبود یافته است.

به گفته وی، شاخص نفر در اتاق هم بهبود یافته است.همچنین شاخص درصد مالکیت دهک‌های اول تا پنجم براساس همین سرشماری های انجام شده توسط مراجع مربوطه بهبود یافته است.

وی با اشاره به اینکه 3ر4میلیون مسکن مهر طی سال‌های اخیر در شهرها و روستاها ساخته شده است، تصریح کرد: 200هزار مسکن هم در بافت فرسوده و تعدادی واحد 99ساله ساخته شده است.

پروین پور کارشناس مسکن در ادامه به سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار اشاره کرد و گفت: طبق استاندارد جهانی این سهم باید 20درصد باشد، ولی اگر خانواری بیش از این سهم را به مسکن اختصاص دهد یعنی دولت به وظیفه خود درست عمل نکرده است.

وی با بیان اینکه همچنین هزینه دسترسی مردم به مسکن باید ملاک باشد، تصریح کرد: باید تعداد مسکن بیشتر از خانوار باشد؛ اما مدل مفهومی مسکن مهر می گوید دولت خود را موظف به تامین مسکن می کند، درحالی که دولت های قبلی می گفتند ما فقط مسئول ساخت و ساز مسکن هستیم و اینکه با چه قیمتی ساخته می شود و به دست مصرف کننده میرسد، به ما مربوط نیست.

این کارشناس مسکن با تاکید براینکه دغدغه مسکن مهر ساخت خانه با رعایت حداقل شاخص های مسکونی بود، اضافه کرد:مدل مفهومی این طرح تامین نیاز خانوارهای دهک های پایین است.

ستاریان عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه گفت: الان اشاره به ساخت واحد مسکونی برای 4میلیون خانوار شد، البته هیچ کدام هنوز بهره برداری نشده و چطور می گویند ضریب یک شده است؟ آیا همه ساکن شده اند؟

وی با بیان اینکه اگر فرض کنیم این آمار درست است باید دید که این سهم در کجا لحاظ شده است؟ گفت: بحث ما مالک و استیجاری نیست، در کلیت طرح مسکن می گویند کسی که در یک مسکن است حتی به صورت استیجاری یعنی مسکن دارد.

این کارشناس در ادامه به ثبت خانوارهای جدید در طول سال و حذف خانوارها به خاطر مرگ و میر اشاره کرد و گفت: هر 40سال به طور میانگین واحدهای مسکونی از اول ساخته و بازسازی می شود. در ایران نزدیک 250تا 300هزار مسکن داریم که از اول خراب می شود و واحدهای جدید ساخته می شود.

وی با اشاره به اینکه بخش خصوصی و دولتی سالانه می‌توانند 850هزار واحد مسکن بسازند، گفت: اگر شاخص تغییر قیمت کالا به مصالح را هم درنظر بگیریم، همین عدد به دست می‌آید. همان روز سال 87که ثبت‌نام مسکن مهر آغاز شد، 4میلیون واحد مسکونی کسری در کشور داشتیم.

نامبرده ادامه داد: کسانی که بند ج آنها قرمز بود، نمی‌توانستند در مسکن مهر شرکت کنند. این در حالی است که ما در ارزیابی‌ها چنین شرایطی را نمی‌گذاریم. 5ر4میلیون نفر در این طرح ثبت‌نام کردند. یعنی نیازمند تولید 5ر4میلیون مسکن بودیم و حدود 400تا 500هزار واحد مسکونی تحویل داده‌ایم که به بهره‌برداری رسیده، است.

سیدعلی لطفی‌زاده معاون سابق وزیر راه و شهرسازی در واکنش به اظهارات ستاریان گفت: در مسکن مهر تاکنون 1ر1میلیون مسکن شهری و 6ر1میلیون واحد روستایی به مردم تحویل شده است.

ستاریان در واکنش به این آمار گفت: مسکن روستایی را نباید در قالب آمار مسکن مهر بیاوریم.

ایرج رهبر رئیس سابق کانون سراسری انبوه‌سازان گفت: براساس این آمار 5ر17میلیون خانوار و 16میلیون واحد مسکونی در کشور داریم.

ستاریان گفت: ما به پالایش شما در مسکن مهر ایراد داریم، آن کسی که نیازمند مسکن است، ثبت‌نام می‌کند.

همتی مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی افزود: کسی که 2واحد مسکن دارد و ثبت نام می‌کند باید پالایش شود. ما باید به کسی خانه بدهیم که از دولت مسکن نگرفته است و اولویت با کسانی است که واحد مسکونی ندارند.

ستاریان گفت: بنده نمی‌گویم که چرا برای ثبت‌نام مسکن مهر پالایش کردیم. باید برای این کار پالایش می‌کردیم. بنده از دید آماری به قضیه نگاه می‌کنم. صورت مساله مسکن در دوره قبل، قبل‌تر و قبل‌تر از آن مبهم مانده است. براساس شاخص‌هایی از جمله ضریب استهلاک، ضریب تخریب، ضریب خانه‌های خالی، ضریب ذخیره و… به یک عددی می‌رسیم که از مرکز آمار ایران بیرون آمده است. براساس این آمار با توجه به حجم سرمایه‌گذاری، گردش مالی و کیفیت مصالح نمی‌توانیم سالانه بیش از 850هزار واحد مسکن در کشور بسازیم.

لطفی‌زاده معاون سابق وزیر راه و شهرسازی در واکنش به این اظهارات گفت: براساس گزارش مرکز آمار بین سال‌های 75تا 85سالانه 572هزار و 338واحد مسکونی به صورت مطلق در کشور ساخته و به آمار اضافه شده است. این در حالی است که در فاصله سال‌های 85تا 90سالانه یک میلیون و 151هزار واحد تولید و به بهره‌برداری رسیده است. از سوی دیگر براساس آمار مرکز آمار 6500انبوه‌ساز در کشور داریم.

در ادامه مناظره رهبر عضو کانون انبوه سازان با بیان اینکه چرا به مسکن مهر انتقاد می‌کنیم، گفت: طرح مهر مشکل اعتباری و مکان‌یابی دارد که باید اصلاح شود. نباید دست روی دست بگذاریم و هیچ کاری در حوزه مسکن انجام ندهیم.

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.