بوکوحرام؛ یک تیر و چند نشان سفارت آمریکا در قلب آفریقا

 

 

گروه "بوکوحرام" که به القاعده غرب آفریقا مشهور است، یک گروه شبه نظامی با رویکردهای به ظاهر اسلامی است که  معنای لفظی آن به زبان محلی نیجریه می‌شود: "آموزش غربی -غیراسلامی- حرام است". نام اصلی این گروه به زبان عربی "الجماعة أهل السنة للدعوة و الجهاد" است. بنیانگذار این جریان فردی بود به نام "محمد یوسف" که در سال 2002 میلادی این گروه را تاسیس نمود. وی عنوان بوکوحرام را برای مجموعه تحت اختیار خود برگزید تا بدین‌وسیله بیان کند که از نظر اسلام آموزش و پروش با شیوه غربی ممنوع است.   

 

 

اساس فکری و اندیشه‌های این گروه، بر پایه چند اصل بنیادین استوار است. مهم‌ترین این اصول تاسیس حکومت اسلامی در نیجریه با قدرت نظامی و سپس اجرای قوانین اسلامی در تمامی استان‌های این کشور است. این در حالی است که قوانین اسلامی در 12 استان شمالی نیجریه حاکم بوده ولی به طور دقیق اجرا نمی‌شود و در دستگاه‌های دولتی نیز خبری از اجرای قوانین اسلامی نیست. فعالیت‌های اولیه این گروه توسط تعدادی از جوانان هم‌فکر با محمد یوسف در مسجد مرکزی شهر مادیگوری در ایالت بورنو آغاز گردید. 

 

 

 

محمد یوسف در ابتدای فعالیت چندان به سمت کارهای خشن گرایش نداشته و انتقاداتی را به دولت مرکزی مطرح می‌نمود، وی در این راه با چند تن از فرمانداران نیجریه نیز ارتباطات نزدیکی داشت که چندین بار دستگیری او توسط همین افراد منجر به آزادی وی گردید. وی در سال 2003 میلادی در جریان یکی از این درگیری‌ها به عربستان سعودی فرار و به ظاهر اعلام نمود که جهت ادامه یادگیری دروس اسلامی به این کشور رفته است. محمد یوسف در این مدت با معاون فرماندار ایالت بورنو دائما ملاقات داشته که نهایتا با وساطت این فرد در سال 2004 به نیجریه مراجعت نمود. پس از چند سال تنش و حوادث جزئی، در ژوئیه 2009 میلادی اتفاقی افتاد که منجر به افزایش درگیری این گروه با پلیس و نیروهای دولتی شد.  

 

 

در درگیری میان افراد گروه بوکوحرام و نیروهای پلیس در ژوئیه 2009 میلادی چند نفر از افراد گروه کشته شدند که محمد یوسف در واکنش به آن اتفاق، چندین عملیات مسلحانه را در نیجریه انجام داد و به چند ساختمان دولتی و مراکز پلیس و نیز یک زندان حمله کرد. این مبارزات مسلحانه در پنج استان شمالی نیجریه به سرعت منتشر شد و چندین روز هم به طول انجامید.

 

پاسخ نیروهای دولتی به این اقدامات بسیار خشن و شدید بود. نیروهای دولتی برای مهار اعضای این گروه هر شخص مظنونی را که در خیابان می دیدند، دستگیر می کردند و در صورت اطمینان به این که آن ها جزء اعضای این گروهک هستند به سرعت آنان را اعدام می‌کردند. در همین پیگیری‌های پلیس بود که یوسف دستگیر و در بازداشت پلیس به طور مرموزی کشته شد.از چگونگی کشته شدن وی تاکنون هیچ خبر یا گزارشی منتشر نشده است.در درگیری نیروهای امنیتی نیجریه و اعضای گروه بوکوحرام در حدود 800 تا 1000 نفر از اعضای گروه کشته شدند. 

 

 

 

پس از کشته‌شدن محمد یوسف، تا حدود یک سال فعالیت‌های گروه مشهود نبود؛ دولت فعالیت‌های این گروه را کاملا ممنوع اعلام کرد و تمام مراکز آن‌ها از جمله مساجدی که در آن جا جلسات خود را برگزار می‌کردند را نیز تخریب نمود. بسیاری از نفرات این گروه را کشت و بقیه را پراکنده کرد. اعضای این گروه که زنده ماندند از طریق کشورهای همسایه به سومالی، الجزایر و مخصوصا افغانستان مهاجرت نموده و در این مدت در کنار سایر گروه‌های افراط‌گرای اسلامی آموزش‌های نظامی چریکی را فرا گرفتند. 

 

 

 

تا این که در اوایل سال 2010 میلادی چندین انفجار و حمله به مراکز پلیس، پایگاه‌های نظامی و مراکز امنیتی صورت گرفت که گروه بوکوحرام مسوولیت این حملات را بر عهده گرفت. در بیانیه منتشرشده توسط گروه این حملات در انتقام به کشته‌شدن محمد یوسف بوده و ‌آن‌ها خواستار محاکمه عاملان کشتار افراد گروه بوکوحرام، آزادی بازداشت‌شدگان، بازسازی مسجد این گروه و جبران خسارت جهت بازماندگان کشته‌شدگان شدند. می توان گفت گروه بوکوحرام از سال 2010 روند حرکتی خود را تغییر داده و وارد فاز درگیری مسلحانه با دولت نیجریه گردید. 

 

در تفکر جدید این گروه دیگر تنها مراکز امنیتی و پلیس آماج حملات نبوده، بلکه ترور مسوولان دولتی، سیاستمداران، عالمان مسلمان و مسیحی و رهبران مذهبی نیز در طراحی جدید مورد توجه قرار گرفت. 

 

انفجار بازار ابوجا در پایتخت نیجریه در دسامبر 2010، انفجار ایستگاه پلیس مادیگوری در ژانویه 2011، انفجار دفتر ملی انتخابات محلی در مادیگوری در آوریل 2011، و نیز انفجار مقر سازمان ملل در ابوجا در اوت 2011 میلادی از مهم‌ترین حملات بوکوحرام پس از تغییر رویکرد خود بود.  

 

مطابق آن چه که در  گزارشات متعدد در خصوص این گروه آمده است دشمنان مورد نظر این گروه به 5 اولویت تقسیم‌بندی شده‌اند که به ترتیب عبارتند از: افراد دولتی و شخصیت‌های حکومتی، مسیحیان، شیعیان، صوفی‌ها و در نهایت مردم عادی که مخالف عقاید بوکوحرام هستند. به طورکلی شعار بوکوحرام استقرار شریعت اسلامی و پاکسازی شمال نیجریه از ساکنان مسیحی و مبارزه با کفر در کشور اعلام گردید. 

 

رهبر جدید این گروه از 2010 میلادی تاکنون فردی به نام "ابوبکر شیکائو" است. سازمان اطلاعات مرکزی امریکا سیا برای هرگونه اطلاعات درباره محل اختفای وی 7 میلیون دلار جایزه تعیین کرده است.

 

 

 

رئیس جمهور نیجریه گودلاک جاناتان پس از عملیات بی‌سابقه ربایش دختران نیجریه‌ای توسط اعضای این گروه در سخنانی از کشته‌شدن 12 هزار نفر و مجروح شدن تعداد 8 هزار نفر توسط بوکوحرام در عملیات‌های تروریست‌های بوکوحرام از سال 2009 تاکنون خبر داد. 

 

ابوبکر شیکائو در فیلمی که توسط این گروه منتشر شد در قبال آزادی دختران خواستار آزادی افراد این گروه توسط دولت نیجریه گردید و اعلام کرد که به وی الهام شده تا این دختران را بفروشد. 

 

 

گفته می‌شود سرکرده جدید بوکوحرام فردی گوشه‌گیر و منزوی و در عین حال جسور با روحیاتی متناقض است؛ شخصیتی مابین یک گانگستر و یک تئوریسین! از زمانی که شیکائو فرماندهی بوکوحرام را برعهده گرفته، تحرکات این گروهک رادیکا‌ل‌تر و جنایات آن بیشتر شده است. آخرین اقدام او نیز اعتراف توأم با خنده‌های بیمارگونه به ربودن 200 دختر دانش‌آموز بود و قسم‌هایی که شیکائو برای فروختن و ازدواج اجباری آن‌ها می‌خورد. اعضای این گروهک، ابوبکر را رهبر یا "امام" می‌خوانند. پس از مرگ "محمد یوسف"، ابوبکر با یکی از چهار همسر او ازدواج می‌کند و سرپرستی فرزندانش را نیز برعهده می‌گیرد.

 

شیکائو پس از انجام یکی از خونین‌ترین اقدامات تروریستی بوکوحرام در شهر کانو ( در شمال نیجریه) که در نتیجه آن 180 نفر کشته شدند، با انتشار ویدئویی این پیام را صادر کرد: "من از کشتن هرکسی که خداوند فرمان قتل او را داده است، لذت می‌برم-همانطور که از کشتن مرغ و گوسفند لذت می‌برم!

 

شاید بتوان آخرین جنایت این گروه را یکی از بزرگترین آدم‌ربایی‌های رخ داده در جهان نامید؛ ربایش بیش از 200 دختر دانش‌آموز از یک مدرسه شبانه‌روزی. نیروهای بوکوحرام با حمله شبانه به یک مدرسه شبانه‌روزی دخترانه، پس از غارت انبارهای مواد غذایی این مدرسه، 276 دانش‌آموز دختر این مدرسه را هم با خود می‌برند تا بنابر آنچه که پایه‌های اعتقادی این گروه را تشکیل داده است، این دانش‌آموزان را از تعالیم غربی جدا کرده و با ازدواج اجباری، آن‌ها را "آزاد" کنند. 

 

 

 

 

بنابر اسناد منتشرشده از سوی ویکی‌لیکس، سفارت آمریکا در این کشور بطور پنهانی سلسله اقدامات خرابکارانه‌ای را طراحی و اجرا می‌کند که هدف نهایی آن تضعیف و حذف نیجریه به عنوان یک رقیب استراتژیک بالقوه در قاره آفریقاست. از سوی دیگر حفظ جریان امن انرژی از نیجریه به آمریکا با معطوف کردن توان این کشور به کنترل بحران‌های داخلی - آن در مناطقی کاملا به دور از منابع نفت و گاز - هم از جمله دیگر برنامه‌های آمریکا برای این کشور آفریقایی است. ابتکار عمل نیجریه در فرونشاندن بحران‌ها و جنگ‌های داخلی در لیبریا و سیرالئون با اعزام نیروهای حافظ صلح و تشکیل نیروهای چندملیتی غرب آفریقا، بیش از پیش نقش محوری نیجریه در این بخش از قاره آفریقا را برجسته کرد. 

 

براساس اسناد منتشرشده ویکی‌لیکس، برنامه‌های سفارت آمریکا در نیجریه شامل سلسله اقدامات جاسوسی و عملیاتی است. شنود ارتباطات مقامات دولتی، جاسوسی اقتصادی و شنود افراد شاخص در این حوزه، حمایت مالی از گروه‌های شورشی و معارض و پیشنهاد‌های مالی در قالب رشوه و یا اقامت و حق شهروندی آمریکا به مقامات ارشد نیجریه در قبال عمل در راستای منافع آمریکا، از جمله اقدامات سفارت این کشور در نیجریه است.

 

سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) با بهره‌گیری از اختلافات مذهبی موجود، اقدام به استخدام مسلمانان بدون شغل و رهبران برخی قبایل نیجریه می‌کند و برخی دیگر از گروه‌های تروریستی خارجی را نیز تحت آموزش قرار می‌دهد:

 

در دسامبر سال 2011، دفتر سیا در الجزایر در حدود 40 میلیون نایرا (واحد پول نیجریه) به گروهک بوکوحرام برای همکاری بلندمدت با این سازمان می‌دهد.

 

 

در ماه ژوئن 2009، یکی از اسناد منتشرشده ویکی‌لیکس درباره آمریکا نشان می‌دهد سیا دو ماه پیش از آغاز تحرکات تروریستی بوکوحرام، این سلسله اقدامات تروریستی را پیش‌بینی کرده است. 

 

اسناد بدست آمده از عوامل سیا در نیجریه حاکی از این است که این افراد با تولید بدافزارها و آلوده‌سازی تلفن‌های همراه و رایانه‌های مقامات نیجریه، تمامی اطلاعات و عملکرد آنان را ثبت و ضبط می‌کردند و در مواقع مورد نظر با پرونده‌سازی از تخلفات آنان و تهدید به انتشار این اسناد، آنان را در مسیر مورد نظر خود قرار می‌دادند.

 

 

جذب نیروی انسانی، تجهیزات، امکانات فنی و لجستیکی و همچنین بسیاری از موارد دیگری که در بالا به بخشی از آن‌ها اشاره شد، نشان می‌دهد که فعالیت‌های گروه بوکوحرام در سایه حمایت‌های خارجی و اهداف خاصی صورت می‌گیرد. 

 

 

نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا با جمعیتی در حدود 160 میلیون نفر و جمعیت مسلمان در حدود 80 میلیون نفر در غرب آفریقا دارای بزرگترین اقتصاد قاره سیاه و دارای منابع غنی نفت و گاز است. ذخایر نفتی اثبات‌شده این کشور در حدود 36 میلیارد بشکه بوده و صادرات نفت نیجریه در حدود 2 میلیون بشکه در روز و ایالات متحده امریکا در طی ده سال گذشته در حدود 9 تا 11% نفت خام مورد نیاز خود را از این کشور تامین نموده است. این کشور اولین تولیدکننده نفت در آفریقا و چهارمین تامین‌کننده نفت آمریکا است. در سال 2011 میلادی آمریکا روزانه 854 هزار بشکه نفت از نیجریه وارد می‌کرده است. همچنین از لحاظ منابع گازی این کشور مقام اول در قاره آفریقا و رتبه نهم را در جهان داراست. مطابق اعلام سازمان اوپک، توقف صادرات نفت نیجریه و اخلال در این موضوع به پالایشگاه‌های نفت امریکا و اقتصاد جهانی ضربه‌ای جبران‌ناپذیر وارد خواهد کرد. 

 

 

جمعیت مسلمان این کشور در شمال نیجریه ساکن هستند و مناطق جنوبی این کشور نیز عمدتا مسیحی‌نشین است. منابع نفت و گاز این کشور نیز در جنوب این کشور و منطقه‌ای به نام دلتای نیجر واقع شده است. 

 

در نقطه مقابل نگاهی به عملیات‌های مختلف گروه بوکوحرام در چند سال اخیر و به خصوص در دو ماه گذشته ما را به این نتیجه می‌رساند که تمامی عملیات‌های این گروه در مناطق شمالی و به دور از منابع نفتی این کشور انجام می‌گیرد به طوری که شرکت‌های مختلف غربی به راحتی در مناطق جنوبی در حال اکتشاف و صدور نفت به مقصد آمریکا و دیگر کشورها هستند. 

 

 

 

 

افزایش بودجه‌های نظامی و امنیتی، همچنین همکاری‌های اطلاعاتی با آمریکا پس از عملیات‌های گروه بوکوحرام هر روز بیشتر از گذشته روند صعودی به خود گرفته است. 

 

مطابق آمار منتشر شده بودجه دفاعی امنیتی نیجریه در سال 2010 میلادی 625 میلیون دلار بوده که این مقدار پس از تغییر رویکرد بوکوحرام و ورود به فاز مسلحانه در سال 2011 با رشدی باورنکردنی به عدد 6 میلیارد دلار رسیده و در سال های 2012، 2013 و 2014 رقمی معادل 6.5 میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. دولت نیجریه علت این افزایش بودجه نظامی را مقابله با گروه تروریستی بوکوحرام اعلام نموده است. 

 

 

سالانه هزینه‌های بسیاری صرف خرید ادوات نظامی و امنیتی از قبیل ماشین و لباس‌های ضدگلوله، دستگاه‌های شنود و... می‌شود. در سال 2012 میلادی هزینه‌های نظامی – امنیتی یک پنجم بودجه کل کشور را به خود اختصاص داد آن هم در کشوری که بیشتر مردم آن با درآمد روزانه کم‌تر از دو دلار زندگی می‌کنند. 

 

مطابق اعلام مشاور امنیت ملی نیجریه در دو سال گذشته -2013 و 2014- دولت سرمایه‌گذاری خود را بر روی افزایش توان نیروهای امنیتی از لحاظ آموزش، خریداری تجهیزات و همکاری با مشاورین خارجی متمرکز نموده است. در سال 2012 از مرکز مبارزه با تروریسم در شهر کادونا در شمال این کشور 316 نیروی امنیتی فارغ‌التحصیل شده و مطابق امار ارائه شده توسط مسوولین این مرکز در چند سال گذشته در حدود 7000 نیرو از بخش‌های مختلف ارتش و سازمان امنیت نیجریه  در این مرکز مورد آموزش قرار گرفته‌اند. 

 

 

 

 

همچنین همکاری‌های نظامی بین امریکا و نیجریه از سال 2006 میلادی با رشد چشم‌گیری مواجه بوده است. در سال 2007 میلادی نیروی دریایی امریکا پایگاه دریایی با همکاری نیجریه جهت افزایش امنیت خلیج گینه ایجاد نمود. در این خصوص انجام مانورهای مختلف با همکاری نیروهای نظامی دو کشور در خلیج گینه جهت مبارزه با ترویسم در دستور کار قرار گرفته است.

 

در اوایل سال 2012 ژنرال کارتر هام فرمانده نیروهای مرکزی آمریکا در آفریقا (آفریکوم) همکاری‌های دو کشور را در زمینه‌های مختلف دریایی، تبادل تجربیات در خصوص مبارزه با تروریسم و ... بسیار چشم‌‌گیر توصیف نمود. مطابق گفته‌های کارتر هام، ارتش نیجریه مبالغی را نیز از وزارت دفاع آمریکا دریافت نموده است؛ مبلغی در حدود 8 میلیون دلار جهت نوسازی و خریداری تجهیزات مبارزه با تروریسم. ژنرال کارتر هام در سخنان خود در سال 2012 می‌افزاید: همکاری‌های دو کشور روز به روز به علت افزایش تحرکات گروه بوکوحرام مستحکم‌تر و گسترده‌تر خواهد شد. 

 

جهت اشراف بر تحرکات گروه بوکوحرام در دسامبر 2013 رییس جمهور نیجریه گودلاک جاناتان از اولین پهپاد این کشور که توسط نیروی هوایی نیجریه با کمک امریکایی‌ها طراحی شده بود رونمایی نمود. 

 

 

وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه امریکا در همایش منطقه ای همکاری های امنیتی در آگوست 2013 در شهر آبوجا پایتخت نیجریه از افزایش کمک های امنیتی – نظامی به دولت نیجریه خبر داد. 

شهر پاریس نیز در اواخر اردیبهشت ماه 93 میزبان نشست مبارزه با گروه بوکوحرام با حضور روسای جمهور همسایه نیجریه و نمایندگان اتحادیه اروپا، انگلیس و امریکا در این نشست بود. 

 

 

 

 

نکته دیگر در خصوص گروه بوکوحرام، انتشار اندیشه افراطی گری در نیجریه است. اصرار بی جهت این گروه روی برخی از مفاهیم باعث می شود که گروهی از جوانان از اسلام و مفهوم جهاد تصور اشتباهی در ذهن خود بپرورانند و سبب ایجاد خدشه بر چهره اسلام و مسلمانان جهان باشند.  

 

پس از اقدام اخیر گروه بوکوحرام در ربایش دختران نیجریه‌ای کمپینی تحت عنوان "دختران ما را بازگردانید" به شدت در فضای مجازی فعال گردید. این موضوع دستاوزی گردید تا رسانه‌ها و سیاستمداران غربی سیاست اسلام‌هراسی را به شدت در برنامه‌کاری خود قرار داده و از تحرکات این گروه افراطی جهت ضربه به اسلام استفاده نمایند. 

 

 

 

در حدود 2 میلیون پیام در شبکه اجتماعی توئیتر با مضامین انزجار از رفتار این گروه رد و بدل شده است. 

 

 

 

نیجریه در اوایل سال 2015 میلادی شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور خواهد بود. رییس جمهور فعلی نیجریه گودلاک جاناتان مسیحی بوده و مطابق یک قانون نانوشته میان جریان های سیاسی در این کشور هر چهار سال یک بار یک رییس جمهور مسلمان و چهار سال بعد یک رییس جمهور مسیحی زمام امور را بر عهده می گیرد. 

 

 

 

بنابراین سنت رییس جمهور بعدی کشور یک مسلمان بوده که بنا بر اظهارات سیاسیون نیجریه جاناتان با این موضوع موافق نمی باشد. جدایی برخی افراد سیاسی مسلمان از حزب حاکم در چند ماه اخیر و تشکیل یک حزب جدید در شمال این کشور به اختلافات میان جاناتان و سیاسیون مسلمان در این کشور بیشتر دامن زده است.  

 

 

همانگونه که از شواهد و قرائن پیداست، افزایش حملات گروه بوکوحرام در چند ماه گذشته و همچنین عملیات ربایش دختران بی‌ارتباط با تحولات داخلی و سیاست‌های استعمارگران نسبت به این کشور آفریقایی نیست. از جمله:

 

1- تاثیر‌گذاری بر روند برگزاری انتخابات در این کشور، ایجاد هرج و مرج در مناطق شمالی مسلمان‌نشین به خصوص مناطق شمال شرقی روند رای گیری را با مشکل مواجه خواهد نمود و مسلمانان همچنین نخواهند توانست کاندیدای مورد نظر خود را جهت رقابت در انتخابات معرفی نمایند.  

 

2- برگزیده شدن مجدد یک مسیحی به عنوان رییس جمهور، سنت انتخاب هر چهار سال یک بار رییس جمهور مسیحی و مسلمان را ملغی خواهد کرد.  

 

3- برچسب افراطی‌گری به مسلمانان این کشور و ادامه ناامنی در مناطق شمالی به دولت‌های غربی اجازه خواهد داد تا راحت تر به چپاول منابع نفتی در جنوب نیجریه ادامه دهند. 

 

4- افزایش حضور نظامی – امنیتی آمریکا و رژیم صهیونیستی در نیجریه یکی دیگر از تبعات حملات گروه بوکوحرام است. یکی از اهداف اصلی ایالات متحده در نیجریه استقرار پایگاه نظامی در این کشور است. این موضوع نشان می‌دهد که علیرغم تمایل دولت کنونی به غرب، آمریکا از ظرفیت‌های اسلامی نیجریه به شدت نگران است و تنها راه مقابله با بیداری و شکوفایی این پتانسیل عظیم را قوه قهریه و بهره‌گیری از فشار نظامی می‌داند.

منبع:مشرق

انتهای پیام/