کشور بیش از هر زمان دیگری به راهبرد اتکا به خود نیازمند است

به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری تسنیم، کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در نشست مشترک مرکز پژوهش‌های مجلس و انجمن‌های علمی کشور در سخنانی گفت: در ساختار جوامع امروز 3 بخش رسمی، غیررسمی و مدنی را می‌توان از هم متمایز کرد. بر همین اساس هم سیاستگذاری از سه جنبه سیاسی، اجتماعی و علمی برخوردار است.

وی افزود: سیاست‌گذاری از یک سو در حوزه‌ نهادهای قدرت رسمی قرار دارد و از سوی دیگر با تولید کنندگان و کنش‌گران علمی سروکار دارد و سرانجام حاصل سیاست‌ها در حوزه‌های مختلف زندگی روزمره بازتاب می‌یابد.

وی در ادامه اظهار داشت: در فرآیند تحول جوامع، نقش بخش‌های مدنی مانند انجمن‌های علمی در مقایسه با بخش‌های رسمی رو به گسترش و تقویت است. انجمن‌های علمی نوعی سازمان داوطلبانه محسوب می‌شوند و اینکه محل تجمع و گفت‌وگوی کنش‌گران علمی است، معنا و هویت متفاوتی در مقایسه با دیگر انجمن‌های داوطلبانه به آن می‌دهد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ادامه تاکید کرد: این پدیده که انجمن‌های حرفه‌ای و تخصصی داوطلبانه و غیر دولتی به عنوان طرف مشورت، ارزیابی و مشارکت در عرصه سیاستگذاری‌‌ها حضور داشته باشند، گفتمان تازه‌ای محسوب می‌شود. 

جلالی اظهار داشت: سیاست‌های کلان از آنجا که بر زندگی میلیونها نفر از مردم به شکل مستقیم یا غیرمستقیم تاثیر می‌گذارد، نمی‌تواند بدون شناخت کافی و صرفا توسط ساختارهای رسمی انجام شود. در اینجاست که نقش انجمن‌های علمی که نهادهای تخصصی و حرفه‌ای و نماد اجتماعی علمی هستند، از یک سو به واسطه نیازهای اقشار مختلف اجتماعی و از سوی دیگر با نهادهای قدرت برجسته می‌شود. 

وی با بیان اینکه در کشور ما نخبگان علمی بیش از سایر نخبگان، راه تحول و تعالی رشته‌های علمی خود را در جهت ایفای نقش موثرتر در مواجهه با مسائل اجتماعی دارند، گفت: نخبگان در گردآمدن در قالب انجمن و نهادهای مستقل از نهادهای رسمی شکل یافته‌اند، اما این استقلال در حوزه اثربخشی به معنای منفک بودن از فضای سیاستگذاری‌های علمی نیست. از این روست که در بررسی تعامل انجمن‌های علمی با مراکز پژوهشی کاربردی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس، نقش و تاثیر انجمن‌های علمی در فرآیند سیاستگذاری‌ها، بررسی نوع و ماهیت ارتباط و تعامل آنها با نهادهای قدرت و جامعه، نقش و تاثیر مراکز پژوهشی مرتبط با نهادهای رسمی و در نتیجه ضرورت‌ها و الزامات تعامل میان این نهادها و مراکز پژوهشی کاربردی از اهمیت محوری برخوردار است.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنانش به ضرورت تعامل میان مرکز پژوهش‌های مجلس و  انجمن‌های علمی اشاره کرد و گفت: تعامل میان این مرکز و انجمن‌های علمی ناشی از ضرورت‌هایی است که از اهداف و کارکرد هر دو نهاد نشات می‌‌گیرد.

جلالی در ادامه بر ضرورت تخصص‌گرایی در تصمیم‌گیر‌ی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور اشاره کرد و گفت: سیستم تصمیم‌گیری باز سیستمی است که نه قائم به فرد، بلکه قائم به ساختاری منسجم متشکل از نهادهای رسمی و مدنی است. در این معنا، سیاستگذاری‌ها بویژه در سطوح کلان مهمتر از آن است که صرفا به نهادهای سیاسی رسمی واگذار شود.

وی ادامه داد: با توجه به حساسیت و اهمیت این قبیل تصمیمات، سنجش تمامی زوایا و پیامدهای احتمالی آن از ضرورت برخوردار بوده و از این رو، مستلزم کسب نظر کارشناسی از کارشناسان و متخصصان امر است.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی افزود: تصمیماتی که بر مبنای نظرات متخصصان اخذ می‌شود، از پایداری در مقام اجرا نیز برخوردار است که بر همین اساس بسیاری از نهادهای تصمیم‌گیری بویژه قوه مقننه درتمامی کشورها دارای مراکز پژوهشی یا پژوهشکده‌های خاص خود هستند. 

جلالی در همین زمینه تاکید کرد: این مراکز مانند بازوی فکری، پشتوانه علمی و منبع اظهار نظر کارشناسی محسوب می‌شوند. نقشی که مرکز پژوهش‌های مجلس در راستای پاسخگویی به نیازهای نمایندگان ایفا می‌کند، در همین راستا است. 

وی با تاکید بر اینکه مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان یک مرکز پژوهشی دولتی و یا رسمی بایکی از مهمترین نهادهای حاکمیتی مرتبط است، گفت: این مرکز بخش مهمی از اظهارنظرهای کارشناسی را  در امور تقنینی کشور برعهده دارد. اما این مرکز در پاسخ به مقتضیات جامعه نیازمند آگاهی از نیازها و مطالبات غیررسمی و مدنی نیز محسوب می‌شود تا آن را به شکلی بهینه از طریق اظهار نظرهای کارشناسی متقن به بدنه رسمی تصمیم‌گیری کشور منتقل کنند.

به گزارش خبرگزاری تسنیم جلالی در بخش دیگری از سخنانش افزود:‌انجمن‌های علمی با توجه به ربط وثیقی که با فضاهای علمی و نخبگان آموزشی و پژوهشی در سطوح ملی و بین‌المللی دارند، منبع مهمی برای ارتزاق علمی و کارشناسی و ارتباط با مراکز پژوهشی اجرامحور مانند مرکز پژوهش‌های مجلس هستند. 

وی در ادامه تاکید کرد:‌ نهادهایی مانند انجمن‌های علمی در نقشه جامع علمی کشور نیز دیده شده‌اند به این معنا که باید در مراجع تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری حضور داشته باشند که یکی از مراجع تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی، کمیسیون‌های مجلس و دولت و نیز شوراهای عالی کشور هستند که باید در آنها از نظرات نخبگان استفاده کرد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: تجمع نخبگان در یک جا به ندرت پیش می‌آید و انجمن‌های علمی، محملی برای گردهم آمدن و تجمع نیروهای نخبه است که مسئولان و نهادهای رسمی می‌توانند از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های آنها استفاده کنند. البته انجمن‌ها با هم‌افزایی علمی با مرکز پژوهش‌ها می‌توانند نقشی بسیار سازنده در بهینه‌سازی تصمیمات نمایندگان مجلس داشته باشند.

جلالی در بخش دیگری از سخنانش بر ضرورت کاربردی کردن علوم و دستاوردهای پژوهشی در کشور اشاره کرد و گفت: از آسیب‌های مهم و قابل توجه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کشور، مشکل ارتباط علم با نهادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، فقدان تجربه بومی‌سازی و کاربردی سازی علوم است. 

وی تاکید کرد: اساسا نظام علمی کشور ما با محیط پیرامون خود آنگونه که باید و شاید در داد و ستد مستمر و پویا نیست. در واقع به نیازهای جامعه پاسخ نمی‌دهد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در توضیح این مطلب گفت: به عبارت دیگر نظام علمی کشور از بطن فضای فرهنگی و ارتباط با سایر نهادهای اجتماعی و منطبق بر نیازهای جامعه تکوین نیافته است. این در حالی است که بین علم و جامعه باید رابطه تاریخی وجود داشته باشد، بطوری که علم متعاقب برخی از عناصر فضای فرهنگی و اجتماعی رشد کند و این ارتباط تاریخی، وجود همزمانی بین فضای علم و فضای جامعه را نیز تامین ‌کند.

جلالی ادامه داد: در این صورت دو پدیده همزمان با یکدیگر دادوستد برقرار می‌کنند و بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند و هر دو وقت واحدی را نشان می‌دهند. 

وی با بیان اینکه ناهمزمانی علم و جامعه در ایران را می‌توان از طریق فقدان ارتباط علم با نظام‌های تصمیم‌گیری در حوزه‌های مختلف و فقدان ارتباط متون آموزشی  و پژوهشی با نیازها و مسائل جامعه دریافت کرد، گفت: این ناهمزمانی و عدم تطابق ساختاری وقتی به حوزه‌های کلان تصمیم‌گیری و سیاستگذاری می‌رسد، نمود بیشتری دارد. به عبارت دیگر پیامدهای این نقیصه نه فقط محیط دانشگاه بلکه تمام وجوه حیات کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ادامه اظهار داشت:‌در شرایطی که امروزه کشور در تنگنای ناشی از تحریم‌ها و برخوردهای انقباضی قدرت‌های بزرگ قرار دارد، بیش از هر زمان دیگری به راهبرد اتکای به خود نیاز دارد. راهبردی که با کمترین آسیب تامین کننده نیازهای کشور باشد. در این راستا نه تنها علم و پژوهش بلکه کاربردی کردن دستاوردهای علمی و پژوهشی از ضرورت آشکار برخوردار باشد. 

جلالی در ادامه تاکید کرد:‌ از یکسو انجمن‌ها پرچمدار پژوهش‌های علمی براساس حوزه‌های تخصصی مربوط به خود هستند، اما متاسفانه کمتر از دستاوردهای این پژوهش‌ها در سازمانها و نهادهای رسمی به صورت مفید استفاده می‌شود. از سوی دیگر، مرکز پژوهش‌های مجلس به دلیل ارتباط با دستگاه تقنینی کشور از ظرفیت کافی برای کاربردی‌ساز و عملیاتی‌سازی دستاوردهای علمی و پژوهشی برخوردار است.ازاینرو مرکز پژوهش‌ها می‌تواند کانون کاربردی‌سازی دستاوردهای پژوهشی انجمن‌های علمی باشد و این دو نهاد پژوهشی به عنوان تکمیل‌گر یکدیگر عمل کنند.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، جلالی در ادامه بر ضرورت ارتقای نقش انجمن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها از حوزه مشورت به مشارکت اشاره کرد و گفت: تحولات جامعه ایرانی و نیازهای آن و نیز تحولات جهانی، کارآیی مدل‌های سنتی سیاستگذاری را کم‌اثر کرده است. آنچه اکنون نیاز است مشارکت نهادهای مدنی بویژه انجمن‌های علمی در بررسی، مشورت، تعیین و ارزیابی سیاست‌هاست. 

وی ادامه داد: نتیجه و ثمره بحث‌ها و تحلیل‌های درون انجمنی می‌تواند در سطح جامعه و در شکل دادن به بحث‌های حرفه‌ای مستقل از دیدگاه‌های رسمی و شکل‌ دادن به حوزه عمومی در عرصه‌های مختلف سیاستگذاری نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که انجمن‌های علمی در ایران در زمینه‌های عمده سیاستگذاری، نقش درخور اشاره‌ای ندارند گفت: تعامل آنها با نهادهای رسمی شفاف و تعریف شده نیست. عواملی مانند ضعف فرهنگ مدنی، شکل‌نگرفتن اجتماعی علمی، بومی نشدن علوم، ناتوانی در جلب مشارکت فعال نخبگان، ضعف حوزه عمومی در کمرنگ بودن نقش و مشارکت انجمن‌های علمی در سیاستگذاری‌ها موثر هستند. این در حالی است که شرایط امروز تصمیم‌گیری‌ها در کشور نه فقط مقتضی نقش‌آفرینی مشورتی انجمن‌های علمی است بلکه مستلزم نقش‌آفرینی مشارکتی آنهاست. 

جلالی در ادامه افزود:‌براین اساس، تعامل انجمن‌ها بامرکز پژوهش‌های مجلس تاثیری دوگانه برای دو طرف دربر دارد. از یک سو، این تعامل زمینه‌ساز ارتقای نقش انجمن‌ها از مشورت صرف به مشارکت در تصمیم‌گیری‌های کلان خواهد بود و از سوی دیگر، این تعامل به تقویت نظرات کارشناسی مرکز پژوهش‌ها و در نتیجه به اخذ تصمیمات جامع‌تر توسط نمایندگان مجلس منجر می‌شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش نهادینه سازی تعامل میان ساختارهای سیاسی و اجتماعی را ضروری دانست و گفت: وجود ارتباط منسجم میان ساختارهای سیاسی و اجتماعی یکی از مهمترین مولفه‌های اقتدار ملی کشورهاست. معمولا سازوکارهای مدنی مجرای ارتباطی این دو گونه ساختاری را تشکیل می‌دهند. 

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی افزود: مرکز پژوهش‌های مجلس به دلیل ارتباط مستقیم با مجلس شورای اسلامی از ارکان این نهاد تقنینی به شمار می‌آید و برای اینکه بتواند زمینه‌ساز انسجام ساختاری باشد، باید به حلقه واسط میان نهادهای رسمی و نهادهای مدنی تبدیل شود. به این معنا که مرکز پژوهش‌ها می‌تواند به مجرایی تبدیل شود که با انتقال نظرات کارشناسی انجمن‌های علمی به عنوان کارگزاران بخشی از جامعه به نمایندگان مجلس، نقش مهمی در نهادینه‌سازی تعامل ساختاری میان کنش‌گران سیاسی و اجتماعی ایفا کند. 

به گزارش خبرگزاری تسنیم، جلالی از تاسیس کرسی حقوقی به انجمن های علمی در کمیسیون‌های مجلس خبر دادو گفت: با وجود اینکه نقش انجمن‌های علمی در فرآیند تصمیم‌گیری‌های کلان کشور پیش‌بینی شده، اما تاکنون بهره‌برداری بهینه در این زمینه صورت نگرفته است.

وی ادامه داد:‌یکی از الزامات چنین بهره‌برداری، نهادینه سازی جایگاه انجمن‌ها در سطوح سیاستگذاری کشور است. تخصیص کرسی حقوقی به انجمن‌ها در کمیسیون‌های مختلف مجلس می‌تواند به برقراری ارتباط مستقیم میان قوه مقننه و انجمن‌های علمی منجر شود. 

انتهای پیام/