زرشناس: در وزارتخانه‌ها، حرکت‌های بسترساز برای تهاجم فرهنگی صورت می‌گیرد
خبرگزاری تسنیم: استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: بسیاری از مسئولان ما دلداده نظام اقتصادی غرب هستند و از آنها نمی‌توان انتظار داشت کاری برای مقابله با تهاجم فرهنگی و استقرار اقتصادمقاومتی بکنند، اندیشمندان باید دست به کار شوند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دومین و آخرین روز همایش «حکمت هنر انقلاب» روز گذشته در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد. محسن مومنی شریف، رئیس حوزه هنری، خسرو زینال‌پور معاون آموزش و پژوهش حوزه هنری، شهریار بحرانی کارگردان سینما، مجید شاه‌حسینی پژوهشگر سنما، محمدعلی رجبی و عبدالحمید قدیریان از هنرمندان عرصه هنرهای تجسمی انقلاب انقلاب اسلامی در این مراسم حضور داشتند و شهریار زرشناس پژوهشگر حوزه‌های نظری و استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این مراسم سخنرانی کرد.
زرشناس که با موضوع «آوینی؛ اندیشمند دوره گذار» سخن می‌گفت اظهار کرد: کثرت وجوه شخصیتی شهید آوینی باعث شده که یکی از ویژگی‌های کانونی او مورد غفلت قرار بگیرد، این ویژگی از مهمترین وجوه شخصیت فکری آوینی بوده که به نظر من محور دیگر فعالیت‌های این شهید بوده است.
وی با بیان اینکه عموما آوینی را به عنوان مستندساز یا تئوریسین سینما و روزنامه نگار و... می‌شناسند، افزود: آوینی همه اینها هست ولی آنچه آوینی را برجسته و متمایز می‌کند مقام او به عنوان «متفکر دوران گذار» است که اگر ما از این وجه شخصیت آوینی غفلت کنیم برای ما بسیار خطرناک است و ممکن است به ما آسیب‌های جدی وارد کند.
زرشناس ادامه داد: ما هنوز آوینی را به عنوان متفکر نپذیرفته‌ایم و آراء و اندیشه‌های او هنوز به کتابهای درسی و دانشگاهی ما وارد نشده است و امروز برخی می‌گویند چرا باید یک هنرمند درجه یک را به یک متفکر درجه 3 تقلیل دهیم. اینها همه همان آسیب و خطرها را به ما نشان می‌دهند. این در حالی است که شکوفایی آوینی به دلیل وجود عناصر اندیشمندانه او بود و ما بیش از دیگر وجوه او و بیش از هر زمان دیگری به انیشمندی او در دوران گذار نیازمندیم.
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره دوران گذار گفت: در حوزه فلسفه تاریخ وقتی یک عالم تاریخی به انتهای خود می‌رسد و عالم جدیدی در حال ظهور است، بین رفتن آن و مستقر شدن این یک حد فاصلی وجود دارد که به آن فاصله و دوره، دوران گذار گفته می‌شود. در این دوران هویت برزخی و تعارضاتی وجود دارد، زیرا هنوز عالم قدیمی به تمامی نرفته است و عالم جدید هم به کلی جایگزین آن نشده است، لذا بین عناصر این دو جهان درگیری و کشمکش‌هایی بوجود می‌آید که شرایط خاصی را رقم می‌زند.
به گفته زرشناس قرن نخست میلادی در اروپا دوران گذار بود زیرا عالم باستانی می‌رفت عالم قرون وسطی در حال ظهور بود. همچنین از قرن 12 تا 17 هم باز در اروپا دوران گذار بوده زیرا زمان گذر از عالم قرون وسطی بوده و عالم مدرن در حال تولد بوده است.
این پژوهشگر و منتقد ادبی خاطرنشان کرد: در تاریخ غرب از اواخر قرن 19 و سراسر قرن 20 به روشنی نشانه‌هایی یافت می‌شود که از یک انحطاط تاریخی و خودویرانگری نشان دارد، ظهور اندیشه پست‌مدرن، ظهور نیست‌انگاری ابزورد و اندیشه‌هایی که منکر بنیانهای نظری عالم غرب مدرن هستند، گسیختگی‌های سیاسی و اجتماعی و اقتصادی عظیمی که رخ داده و... برخی از این نشانی‌ها هستند.
وی گفت: یکی دیگر از نشانه‌های بارز فرارسیدن دوره انحطاط عالم غرب مدرن، ظهور انقلاب اسلامی بود، یعنی جریانی خودآگاه که آشکارا دعوی عبور از سیطره عالم غرب مدرن و حتی عبور از تمام تاریخ غرب را داشت. از این نظر انقلاب اسلامی به نوعی انقلابی طلیعه‌دار و تاریخ‌ساز است. شهید آوینی از نخستین کسانی است درباره نسبت انقلاب اسلامی و این گذار تاریخی غرب اندیشیده و نسبت این دو را مورد تحلیل قرار داده است؛ اما متاسفانه این اندیشه‌های آوینی چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
زرشناس تصریح کرد: آوینی انقلاب اسلامی را یک انقلاب فکری و فرهنگی طلیعه دار می‌دانست که قرار است دو اتفاق را رقم بزند؛ یکی عبور از غرب مدرن در حوزه برون‌مرزی، دیگری عبور از تاریخ شبه‌روشنفکری 200 ساله ایران در داخل. انقلاب بر ایم مبنا کوششی است که آغاز شده تا از غرب مدرن که دچار انحطاط است بگذرد، همچنین از جریان غرب‌زده‌ای که از 200 سال پیش در ایران فعالیت داشته‌اند هم عبور کند.
این پژوهشگر گفت: آوینی در دهه 60 در سالهای غفلت و غربت این حرف‌ها را می‌زد و در همان دوران تصمیم گرفته بود تا با نئوللیبرالیسم و نئوپوزیتیویسم عبدالکریم سروش در بیفتد. زیرا معتقد بود این گرایش‌های غربی و غرب‌زدگی به طور کلی فضای فرهنگی و وزارتخانه‌ها و سازمانهای ما را دچار خود کرده است.
وی با بیان اینکه آوینی مفهوم «توبه بشری» را مطرح کرد، افزود: آوینی به طور جدی به این مقابله حق و باطل پرداخت و در این دوران گذار سعی کرد برای اندیشه خاص خودش مفهوم‌سازی هم بکند. او معتقد بود که پس از رنسان که بشر دچار یک هبوط و سقوط تاریخی شده است ذدو دوران معاصر در حال توبه است و این دوران گذار که ظهور انقلاب هم در آن اتفاق افتاده همان دوره توبه بشری است. آوینی خودش بارها و بارها تاکید کرد که این مفهوم «توبه بشری» را از قرآن و احادیث گرفته ایت نه اومانیسم غربی.
به گفته زرشناس آوینی اگر به حوزه‌های دیگر از جمله ادبیات و رمان و سینما و مستند ورود کرد همه بر این مبنا و محور انجام شد، او تلاش می‌کرد دغدغه‌ها و الزامات فرهنگی دوران گذار را بشناسد و با از ابزارهای آن هم استفاده کند. او معتقد بود تنها چیزی که می‌تواند جهان را نجات دهد ایمان است.
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با نگاهی به سیر نفوذ جریان شبه‌روشنفکری در ایران از زمان پیش از مشروطه خاطرنشان کرد: ایران از سال 1300 به این سو عمیقا تحت سیطره غرب‌زدگی شبه مدرن بوده اما در سال 57 توانست یک نه بزرگ به این جریان بگوید. با پیروزی انقلاب نظام سیاسی این جریان غربزده از میان رفت ولی نظام فرهنگی و اقتصادی و بوروکراسی آن همچنان باقی ماند. از همینجا است که دوران گذار برای ایران بوجود می‌آید. یعنی مرحله گذشت از دوران قبل و ایجاد فضا برای استقرار دوران جدید که با انقلاب مطرح شد.
به گفته وی یقینا استکبار و نئولیبرالیسم در این زمینه بی‌کار نمی‌نشیند و مقابله می‌کند تا ماندگاری خود را تضمین کند، این ایستادگی دیگر در حوزه سیاسی نیست، اما در اقتصاد و فرهنگ به طور چشمگیری وجود دارد. آنها تلاش می‌کنند سیستم اقتصادی و مدل غربی اقتصاد را در ایران نگه دارند زیرا در این صورت مهمترین شریانهای حیاتی این کشور را به دست می‌گیرند. به همین دلیل است که تحریمها برای ما دشوار بودند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر با تهاجم فرهنگی تلاش می‌کنند جریان فرهنگ را با استمداد از علوم انسانی غربی رایج به سمتی هدایت کنند که با مدد ضعفی که به اقتصاد وارد می‌آورند، بتوانند سیاست و حاکمیت ما را هم تهدید کنند. یکی از وظایف ما در بحث اقتصاد مقاومتی همین ایت که بتوانیم از مدل و نظام اقتصادی غربی فاصله بگیریم تا آنها نتوانند به راحتی ما را تحت کنترل اقتصادی داشته باشند. باید برای اقتصاد آلترناتیو و جایگزین اسلامی داشته باشیم.
در عرصه فرهنگ هم باید با اندیشیدن به علوم انسانی و تعامل با علوم انسانی غربی و نقد آن مدلهای خودمان را وارد کنیم و توان تصرف در علوم انسانی غرب را داشته باشیم، در کنار این کارها با مذدیریت ساملان یافته‌ای باید تلاش کنیم خطر جریان روشنفکر و تکنوکرات سرمایه‌دار را به حد اقل برسانیم و برای آنها جایگزین انتخاب کنیم. کاری که آوینی می‌کرد همین بود.
زرشناس گفت: به نظر من آوینی اگر امروز بود هم و غم خود را بر مبارزه با نظام سرمایه‌داری غرب و مقابله با تهاجم فرهنگی می‌گذاشت، او اندیشمندی ولایت‌مدار بود که من به او می‌گویم «مجاهد بصیر». آوینی حقیقت دوران گذار را فهمید و سعی کرد به این دوران فکر کند و به پرسشهایی که برای ما مطرح است پاسخ دهد. اگر ما نخواهیم در نظریه‌پردازی و اندیشیدن به این راه برویم ممکن است شکست بخوریم. نباید فکر کنیم که حالا که ما در دوارن گذار آمده‌ایم قطعا پیروز خواهیم شد، اینطور نیست اگر هوشمندانه حرکت نکنیم با مقاومت و مقابله‌ای که از سوی غرب انجام می‌شود ممکن است شکست بخوریم. یعنی تضمین قطعی‌ای برای پیروزی در دوران گذار نداریم.
وی اظهار کرد: متاسفانه در این سالها که نئولیبرالیسم از رهگذر اقتصاد و فرهنگ تهاجم خود را آغاز کرده، سیستم اقتصاد و فرهنگ را در کشور ما بازسازی کرده است و این یکی از ملزومات کوتای نرم است که در سال 88 هم نمونه آن را دیدیدم. ماهیت نئولیبرالیسم حرکت بر مبنای کودتای نرم است به همین خاطر این جریان بستر خود را در اقتصاد و فرهنگ آماده می‌کند. اگر حضرت آقا امسال را سال اقتصاد و فرهنگ نامگذاری کرده‌اند به نظر من به این مسائل و بحرانی بودن اقتصاد و فرهنگ توجه داشته‌اند. بحران در این دو حوزه می‌تواند امنیت هر نظامی را با خطر جدی مواجه کند. اگر آوینی امروز بود در این دو حوزه تلاش می‌کرد و قطعا مقابله با جنگ نرم محو اصلی فعالیت‌های او می‌شد.
نویسنده کتاب «مبانی نظری غرب مدرن» گفت: باید الگوهای جایگزین اقتصادی و فرهنگی ارائه دهیم، این کار اندیشمندان و پژوهشگران است چون به نظر می‌رسد از دست‌اندکاران و مدیران و دولتمردان ما چنین چیزی بر نیاید، متاسفانه فضا در کشور ما به صورتی است که گویی بسیاری از مسئولان ما دلداده نظام اقتصادی غرب هستند، لذا این کار اندیشمندان است که به این حوزه ورود کنند.
وی ادامه داد: در مقابله فرهنگی باید بتوانیم حملات گسترده روشنفکران را خنثی کنیم، امروزه بیشترین حضور در فضای نشر و رسانه و مطبوعات با روشنفکران است و به جرات می‌توان گفت که آنها بازار نشر را تا حد زیادی به دست گرفته‌اند. دانشگاه‌های ما هنوز برمبنای علوم انسانی غربی پیش می‌روند و فضای آکادمیک ما روشنفکر زده و غرب زده است و متاسفانه مسئولان وزارتخانه‌های علوم و فرهنگ و ارشاد ما کاری برای این نمی‌کنند. من حتی معتقدم که در وزارتخانه‌ها ما حرکت‌های بسترساز برای تهاجم فرهنگی هم وجود دارد. آوینی اگر بود به طور جدی به اینها فکر می‌کرد و عکس‌العمل نشان می‌داد.
زرشناس گفت: چرا باید بازار نشر ما در دست حلقه شبه‌روشنفکران غربزده باشد و در عرصه مطبوعات ما تا این حد پیش بروند؟ شبه‌روشنفکران یک جریان سازمان‌یافته نیرومند هستند که دقیقا اهداف سیاسی را دنبال می‌کنند و این اهداف را از رهگذر اقتصاد و فرهنگ دنبال می‌کنند. اگر از این دو حوزه غفلت شود ممکن است دستاوردهای ارزشمند ما در عرصه سیاست هم مورد آسیب جدی قرار بگیرد، ممکن است استقلال، هویت دینی و شیعی، مقاومت و آرمانخواهی ما و همچنین زحمات 500 ساله روحانیت شیعه از بین برود و این مسئله خیلی جدی است.
انتهای پیام/
