چهلستون، آئینه روزگار اصفهان در دوران صفوی + تصاویر
خبرگزاری تسنیم: بدون شک یکی از بناهائی که اصفهان را نگین انگشتری جهان کرده بنای فاخر و زیبا و پر از اعجاز چهلستون است که همه ساله گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می‌کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، یک شهر به دیرینگی تاریخ و تاریخی به دیرینگی ایران زمین قلب تپنده ایران در مرکز این دیار جاودان با موقعیت جغرافیایی ویژه آن سان که در دوره سلجوقیان و در دوره صفویه مرکز دوران تاریخ هنر و فرهنگ این سرزمین شد و هنرمندان بس شایسته آن را به زیبائی وصف‌ناپذیری در سروده‌های هنری خود به نیکی سرودند تا این که امروز تراویده از اندیشه‌های والای نیاکان آوازه‌ای جهانی یافته وچندی پیش پایتخت فرهنگی جهان اسلام لقب گرفته است.
بی‌شک یکی از بناهائی که اصفهان را نگین انگشتری جهان کرده، بنای فاخر و زیبا و پر از اعجاز چهلستون است؛ باغ چهل ستون تنها قسمت کوچکی از باغ وسیع جهان نما بوده که پیشینه آن به قبل از دوران صفوی می‌رسد.
شاه عباس اول در میان آن کوشکی بنا کرد که هسته نخستین کاخ چهل ستون بود و تالار میانی کاخ و غرفه‌های چهار گوشه آن را شامل می‌شد، در دوران حکومت شاه عباس دوم تحولات چشم‌گیری در این ساختمان پدید آمد و ایوان ستوندار، ایوان آئینه، سالن‌های الحاقی در اضلاع شمالی و جنوبی ایوان ستوندار، ایوان‌های طرفین تالار مرکزی، 2 استخر در 2 قسمت شرقی و غربی و نقاشی‌های دیواری تالار مرکزی به بنا اضافه شد.
این کاخ به‌طور رسمی در سال 1057 هجری قمری به منظور تشریفات و پذیرائی از پادشاهان و صاحب منصبان دولت‌های هم عصر دولت صفوی اختصاص داده شد.
بر اساس شعر نورالدین محمد نجیب کاشانی در کتیبه گچی ایوان، این کاخ در سال 1118 هجری قمری در زمان سلطنت شاه سلطان حسین دستخوش حریق شده که قسمت‌های سوخته باز سازی و ترمیم شده است.
با حضور سلسله افشاری و متعاقب آن در اوایل حکومت قاجار 2 نقاشی دیواری دیگر به سالن مرکزی الحاق شد و هم‌زمان با صدارت مسعود میرزا فرزند ناصرالدین شاه قاجار و مقارن با قرن 12 هجری به دستور شخص او، آسیب‌هائی به بنا وارد شد که بعدها توسط کارشناسان و اساتید ایتالیایی و ایرانی مرمت شد.
کاخ چهلستون، با مساحت 1202 مترمربع، به صورت کلاه فرنگى با آجر و سنگ تیشه‌اى و به شکل مستطیل، روى صفه‌اى سنگى با ارتفاع حدود یک متر ساخته شده و در جانب شرقى بنا، ایوان اصلى، معروف به تالار هجده ستون، به طول 38 متر، عرض 17 متر و ارتفاع 14 متر قراردارد.
این ایوان داراى 18 ستونِ 16 و 8 ضلعى از تنه درخت چنار و کاج است، سقف ایوان داراى نقاشی‌هاى زیبائى بوده که بخشى از آنها در بارندگى سال 1333 شمسی آسیب دیده است.
در وسط ایوان، حوض مرمرینى تعبیه شده و در پشت ایوان، تالارى معروف به تالار آئینه با سقف و مدخل آئینه‌کارى و 2 ستون دیگر قرار دارد، در شمال و جنوب تالار آئینه دو اتاق بزرگ ساخته شده است.
پشت تالار آئینه، تالار پادشاهى، به شکل مستطیل قرار دارد و سقف آن با 3 گنبد پوشیده شده، تالار پادشاهى با 3 ایوان در جنوب، غرب و شمال احاطه شده و سقف بنا بیشتر با چوب کاج پوشیده شده است.
نقاشی‌های داخل عمارت چهلستون بیش از هر چیز چشم بیننده را به خود وعطوف می‌کند که نقش‌هائی از پذیرائى شاه عباس اول و دوم از پادشاهان ازبک و ترکستان، پذیرائى شاه طهماسب اول از همایون بابرى، جنگهاى شاه اسماعیل اول با شیبک‌خان ازبک در نزدیک مرو و با عثمانیان در چالدران، تصاویر تابلویى از دوره افشارى که جنگ نادرشاه را با محمد شاه در کرنال را نشان می‌دهد و تصویر ناصرالدین شاه از دوره قاجاریه، همچنین نقاشی‌هائى از صحنه‌هاى شکار و سور در تالار پادشاهى و اتاقها و ایوان شاه‌نشین، صحنه‌هاى جشنهاى دربارى یا مضامین ادبى در زوایاى طاقچه‌هاى اتاقها و پیکره‌هاى ایستاده و نشسته به سبک اروپایى را نشان می‌دهد.
دیوارهاى کاخ تا نیمه با سنگ‌هاى مرمر سفید پوشیده شده و نیمه دیگر نیز با نقش‌ها و آئینه و شیشه‌هاى رنگى تزیین شده است.
مجسمه‌سازى، که در دوره صفویه بیشتر مورد توجه بوده، در تزئینات کاخ به کار رفته و از آن جمله مجسمه‌هاى شیرهائى است که زیر ستون‌هاى وسطِ تالار هجده ستون به عنوان پایه‌هاى ستون‌ها عمل می‌کنند و نیز شیرهاى سنگى نشسته در استخر روبه‌روى کاخ است.
علاوه بر کتیبه‌ها‌ى که تاریخ اتمام و مرمت بنا را نشان می‌دهند، 2 کتیبه قرآنى دیگر، با خط نسخ مشکى بر زمینه گل و بوته به خط شمس‌الدین‌بن ملامحمد سعید جیلانى به تاریخ 1119، در ایوان شاه‌نشین نصب شده است.
ستون‌هاى بیست‌گانه چوبى کاخ چهل ستون در گذشته با آئینه و شیشه‌هاى رنگى پوشیده شده بود و سرستون‌هاى مقرنس کارى شده و مزین به آئینه و شیشه‌کاری‌ها از قدیم‌ترین نمونه‌هاى بهره‌گیرى از این هنر در ایران است.
ارسی‌ها و نورگیرهاى مشبک و تزیینى چوبى، درهاى منبت و خاتم‌کارى شده، قاب‌هاى سقف و منبر خاتم کاخ از بهترین آثار چوبى در چهل ستون است.
کاخ چهلستون نمونه برجسته‌اى از کوشک‌هاى دوره صفوى است که ویژگى برون‌گرا و نمایشى این بناها را به خوبى نشان می‌دهد.
اگرچه انعکاس ستون‌های بیست گانه تالارهای چهل ستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهل ستون را بیان می‌کند ولی در حقیقت عدد 40 در ایران کثرت و تعدد را می‌رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهل ستون به علت تعدد ستون‌های این کاخ است.
استخر مقابل عمارت به طول 110 متر و عرض 16 متر بوده که درگذشته جهش آب درحوض وسط تالار از دهان شیرهائی که در 4 گوشه حوض قرار داشتند و فواره‌های سنگی که نقطه به نقطه در جوی کوچک اطراف عمارت قرار داشتند که صفای مخصوصی به این عمارت می‌داد.
تناسبات استخر مقابل کاخ برای دیدن تصویر کاخ در آب و تیرگی کف استخر به منظور هرچه عمیق‌‌تر نشان دادن آن طراحی شده است.
کاخ چهل ستون در تاریخ 15/10/1310 خورشیدی به شماره 108 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
انتهای پیام/ آ
