سیستان، یازدهمین سرزمین اهورامزدا پذیرای مسافران نوروزی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، یازدهمین سرزمین نیکوی هست شده از اراده اهورا مزدا نام سرزمین دیرسال و تاریخ سازی است  که وارث میراث فرهنگ وتمدن دیرینه در جغرافیای تاریخی ایران زمین در جنوب شرقی ایران است.

این سرزمین در باورهای کهن ایرانیان دارای رسالتی تاریخی برای بهروزی و رستگاری ایران و جهان در سال‌های پایانی گیتی است.

بسیاری از شاخصه‌های بنیادین هویت ملی ایرانیان از آبشخور هیرمند فرمند درگذر تاریخ شادابی و نشاط یافته و براساس همین بررسی‌ها، سیستان و سرزمین هیرمند پرورشگاه پهلوانان شاهنامه است و زرتشت، پیامبر ایران باستان روان بشریت را از همین سرزمین با خرد و دانایی به توحید دوباره فرا خوانده است.

این سرزمین زادگاه صدها گوهر اندیشمند و مایه وری است  که جان‌های پاکیزه و زلال آن‌ها به پرورش درخت ریشه‌دار و سر برآسمان ساییده میراث معنوی ایران زمین فراوان کمک رسانده، فرخی سیستانی، حریزبن عبدالله سجستانی، ابوداوود سجستانی، ابوسعید سجزی، محمدبن وصیف سگزی و کاروان بی‌انتها و ناآرام اصحاب قلم و نوشته، علامه دهخدا را بر آن داشته تا در اثر گرانسنگ ادبی خویش ذیل واژه سجستان بیاورد که «زادگاه علما ودانشمندان بسیاری بوده است».

این سرزمین پاکیزه نخستین گل واژه‌های شعر پارسی را از خواست تاریخی یعقوب لیث صفاری وذوق و قریحه محمدبن وصیف سگزی در بوستان ادب و فرهنگ ایران زمین بارور ساخت.

جمعیت سیستان:

طبق سرشماری سال 1385، برابر با 400 هزار و 779 نفر بوده است و از این تعداد 33 هزار و 627 خانوار شهری و 49 هزار و 38 خانوار روستایی را تشکیل می‌دهند.

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات کشوری:

سیستان با مساحت 15 هزار و 197 کیلومتر مربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. از شمال به استان خراسان جنوبی، از شرق به افغانستان و از جنوب به زاهدان و مرز سه جانبه ایران، افغانستان وپاکستان محدود می‌شود. فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان (زاهدان) 207 کیلومتر است. سیستان دارای 7 شهر، 7 بخش و 18 دهستان است.

شهرها:  زابل، زهک، هیرمند، هامون، نیمروز، بنجار و شهرعلی اکبر است.

عوارض طبیعی:

سیستان در اقلیم بیابانی گرم و خشک قرار گرفته است. میانگین بارش سالانه در این شهرستان 6/59 میلی‌متر و دمای آن در سال از 5/9- تا 49 درجه سانتی گراد متغیر است.

کوه خواجه تنها عارضه طبیعی دشت سیستان با 113 متر ارتفاع از سطح دشت و600 هکتار مساحت است.

رودخانه، دریاچه، دشت و باد از عوامل مهم تاثیرگذار در طبیعت منطقه به شمار می‌روند.

رودخانه تاریخی هیرمند و رودخانه‌های فراه، خاش و خوسپاس از عوامل مهم شکل‌گیری بزرگترین تالاب آب شیرین فلات ایران با مساحت تقریبی 600 هزار هکتاری را شکل می‌دهند.

هامون‌های پوزک، سابوری، هیرمند بخش‌های سه‌گانه هامون بزرگ هستند که عمدتا در خاک ایران قرارگرفته‌اند وگود زره که از طریق آبراه شیله به هامون هیرمند ارتباط دارد تماما در خاک افغانستان است. هیرمند و هامون‌ها از منظر تاریخی نخستین عامل بودو باش‌های انسانی وتمدن‌های بزرگ این حوزه هستند. 

پیشینه تاریخی:

هیرمند کهن‌ترین نام برجای مانده در متون تاریخی است که با واژه  فره و فرهنگ ایران زمین در پیوند است.

متن‌های کهن ایرانی که نگاهی به باور و جهان نگری‌های ایرانیان دارند سرزمینی را که رودخانه هیرمند فرمند دریاچه هامون ورجاوند را برگرداگرد کوه خواجه یا اوشیدای رازمند تشکیل می‌دهد، خاستگاه فره و فرهنگ ایران زمین شناسانده‌اند و نام‌های دیگری چون زرنکا در دوره هخامنشیان، سکستان در دوره‌های اشکانیان و ساسانیان، سجستان به روایت متون عربی و بالاخره سیستان از نام‌های گوناگون در جغرافیای تاریخی منطقه است.

سرزمین نیمروز هم با دو نگاه در متون به چشم می‌خورد نخست به معنای سرزمین‌های جنوبی ودیگری به معنای نصف‌النهار مبدا که درکذشته به دیده دانشمندان ایرانی و مسلمان از سیستان عبور می‌کرده است.

زرنکا در کتیبه‌های هخامنشیان یکی از ساتراپی‌های مهم این روزگار به شمار می‌رفته ودلیل آن نیز مالیاتی بوده که به دولت می‌پرداخته و وفق گزارش هرودوت پس از مصر و میانرودان در مرتبه سوم بوده وافزون بر این کوروش بزرگ هخامنشی به مردم این منطقه لقب یاریگر داده است.

این سرزمین بعدها با ورود اقوام ایرانی دیگر که در متن‌های تاریخی به سکاها شهره بوده‌اند نام سکستان به خود می‌گیرد و این رخداد به 2125 سال پیش باز می‌گردد.

در این روزگار سیستان علاوه برحفظ جایگاه قبلی قدرتمندتر دیده می‌شود و خاندان قدرتمند سورن که سکانشاه از میان آن‌ها برگزیده می‌شود حق دارد تا در هنگاه پادشاهی ایران زمین تاج را بر سر شاهنشاه اشکانی بگذارد.

جنگ حران روایت تاریخی است از رویارویی سورنا شاه سکستان (سیستان) با کراسوس یکی از سرداران سه‌گانه روم که با توجه به برتری فراوان رومیان، کراسوس شکست می‌خورد و تاوان حمله به ایران زمین را با سر بریده‌اش می‌پردازد که توسط سورنا برای اردوان شاهنشاه ایران فرستاده می‌شود.

در روزگار ساسانیان نیز شاه سکستان و تورستان و سرزمین‌های کرانه سند عنوان سکانشاه و یا همان شاه سیستان در کتیبه‌ها ثبت شده است. محلی که امروز زابل نامیده می‌‌شود در گذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از ماسه‌های روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی از آن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته است.

با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و با اتصال دو آبادی اولیه به نام‌های ناصرآباد و یا شهر ناصری و حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل می‌شود که در سال 1314 خورشیدی بر طبق مصوبه هیئت وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال 1316 خورشیدی نیز به مرکز سیستان تبدیل شد. زابل امروزی شهری نسبتا توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.

زبان و مذهب:

اکثریت مردم شهرستان زابل به لهجه محلی (زابلی) تکلم می‌کنند و سایر لهجه‌های سیستان و بلوچستان نظیر بلوچی نیز در آنجا رایج است. 89/99 درصد جمعیت این شهرستان را مسلمانان تشکیل می‌‌دهند.

کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری:

بیشتر مردم این شهر از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کنند. در سال زراعی 83-1382 سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر 25 هزار و 861 هکتار شامل می‌شد که 1/16 درصد از سطح زیر کشت استان سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌‌دهد. از این مقدار 56/1 درصد به کشت باغات و 1/16 درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی این شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای است.

در طی همان سال، 118 واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده، هم‌چنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی به ترتیب 37، 1/7، 3 و 108 هزار تن بوده است.

علیرضا خسری، معاون میراث فرهنگی سیستان

انتهای پیام/ ب