داوری اردکانی: باید راهی برای پیوند فلسفه اسلامی با زمانه پیدا کنیم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی، نقد و بررسی کتاب «ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفه فرهنگ» صبح امروز 13 اسفند با حضور نویسنده کتاب علی‌اصغر مصلح، رضا داوری‌اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم و استاد پیشکسوت فلسفه، حمید طالب‌زاده استاد دانشگاه تهران و رضا سلیمان‌حشمت، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

رضا داوری‌اردکانی در این مراسم با بیان اینکه ما در تاریخ اندیشه‌مان چندان به ادراکات اعتباری وقعی نمی‌گذاریم، گفت: اندیشه ما هنوز هم بسته به ادراکات حقیقی است و از آنجا که اسم این ادراکات حقیقی است انگار تنها باید بسته به آنها بود، زیرا ادراکات اعتباری گذرا است و چندان اهمیت ندارد.

وی ادامه داد: کاری که همکاران من در خصوص ادراکات اعتباری شروع کرده‌اند و برای طرح این موضوع به یک سخنرانی اکتفا نکرده و نتایج پژوهش‌شان را مکتوب کرده‌اند کار فوق‌العاده‌ای است؛ زیرا ما نیاز داریم تا راهی برای پیوند میان فلسفه اسلامی و فلسفه زمانه‌یمان پیدا کنیم. کاری که علامه طباطبایی بر طریق انجام آن کوشش می‌کرد.

رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه بحث ادراکات اعتباری سابقه طولانی دارد و از یونان مطرح شده بود، اظهار کرد: در دوره جدید این مسئله مطرح شد که همه ادراکات اعتباری است. من از دکارت به این سو فیلسوفی را نمی‌شناسم که بگوید علم ما به اعیان اشیاء است و ما این توانایی را داریم به اعیان اشیاء پی ببریم.

داوری‌ اردکانی افزود: ارسطو در کتاب اخلاق نیکوماخوسی ادراکات اعتباری را در بحث فرونسیس مطرح کرد. در زبان ما این بحث را به فضیلت عقلی برگرداندند که خود این اسم‌گذاری مشکل‌ساز شد و مشکل زمانی تشدید شد که فضیلت عقلی (عقل علمی) را بعد از فضیلت نظری قرار دادیم. فارابی ریشه فضیلت عقلی (عملی) را در فضیلت نظری جستجو کرد، بحثی که در ارسطو به این صراحت مطرح نشده بود.

وی با اشاره به بحث حسن و قبح ذاتی و عقلی خاطرنشان کرد: فیلسوفان ما چندان بحث ذاتی‌بودن حسن و قبح را نپذیرفتند و مایل بودند آن را عقلی بدانند اگر حسن و قبح ذاتی باشد، دیگر ادراکات اعتباری هیچ جایی ندارد و ما به راحتی می‌توانیم آنها را بشناسیم. در خصوص عقلی بودن حسن و قبح هم این موضوع مربوط به عقل عملی است که بعد از رد اشعریت چندان جدی گرفته نشد، بلکه کنار گذاشته شد.

استاد پیشکسوت فلسفه گفت: مسئله این است که نباید با رد اشعریت این مسئله را کنار می‌گذاشتیم بلکه همواره چنین سوالاتی نیازمند پاسخ هستند ولی ما مسئله را تمام شده گرفتیم  و گفتیم چون اشعری باطل است درباره بحث او نیازی به جست‌وجو و پاسخ‌گویی نداریم. اشعریان معتقد بودند که اخلاق اعتباری است. البته آنها اعتبار الهی را مدنظر داشتند

داوری‌ اردکانی با بیان اینکه علامه طباطبایی قائل به علم اصول است توضیح داد: در علم اصول باید ادراکات اعتباری را مطرح کرد زیرا اگر اجتهاد مطرح باشد نمی‌توان از اعتباریات صرفنظر نمود اما به نظر می‌رسد که در علم اصول هم به ادراکات حقیقی در مقابل ادراکات اعتباری اصالت داده شده است.

وی ادامه داد: مرحوم کمپانی ادراکات اعتباری را بزرگ کرد و مهم می‌دانست و من از قول بزرگی احتمالا شهید مطهری شنیدم که می‌گفت: آیت‌الله بروجردی اظهار کردند شاید بادی که از فلسفه غرب وزیده بر اعتنای مرحوم کمپانی و دیگران به بحث اعتباریات بی‌اثر نبوده است.

رئیس فرهنگستان علوم گفت: شهید مطهری هنگامی که روش رئالیسم علامه را شرح می‌کردند با بعضی از آرا علامه موافق نبودند اما احترام استاد نزد ایشان به حدی بود که نخواستند رد و مخالفت را علنی کنند و این مخالفت را به تاخیر انداختند.

داوری‌ اردکانی در ادامه با تاکید بر اینکه من هم در گذشته توجه ویژه‌ای به ادراکات اعتباری داشتم افزود: منظور من این بود که آیا حسن و قبح ذاتی یا عقلی است و اساسا می‌توان همه ادراکات را اعتباری دانست. به هر حال من فکر کردم که این یک فتح بابی است و با وجود اینکه ما ادراک را ادراک حقیقی می‌دانیم باید این موضوع را مدنظر قرار دهیم. اینکه آیا مجازیم ادراکات حقیقی و اعتباری را در همه حوزه‌ها با هم تلفیق کنیم. در همان زمان فیلسوف اهل اصولی آمد و گفت حوزه فقیه و اصول حوزه ادراکات اعتباری است اما حوزه فلسفه حوزه ادراکات حقیقی است.

وی طرح این سوال که علم جدید، علم اعتباری نیست، افزود: وقتی می‌گوییم علم ابژکتیو است و عده‌ای می‌گویند چرا باید این را اعتباری دانست من می‌گویم اساسا ابژه امری اعتبار شده است و علم جدید با فرض و فرضیه شروع می‌شود. در علم جدید پژوهشگر نمی‌خواهد به مطابقت ذهن با خارج است بلکه می‌گوید آنچه در اینجا علم نیست یعنی با عمل زندگی همخوان است.

رئیس فرهنگستان علوم گفت: بحث به پراگماتیسم نزدیک بود، اما بحث اعتباری بودن ادراکات فقط در حوزه دین، اخلاق و سیاست مطرح نیست، بلکه می‌تواند در حوزه علم هم مطرح باشد.

داوری‌ اردکانی در پایان خاطرنشان کرد: من هنوز هم به بحث ادراکات اعتباری می‌اندیشم زیرا همچنان باورم این است که محصل فلسفه هستم و اگر می‌خواهیم اهل فلسفه باشیم ناگزیر باید فلسفه جدید اروپایی را بخوانیم و آن را در جایی از تاریخ خودمان قرار دهیم و این فلسفه را به فلسفه اسلامی پیوند زنیم.

انتهای پیام/