کیفیت ساخت مسکن در ایران

امروز اولین روز مهندس در دولت تدبیر و امید است، این مناسبت بهانه ای شد تا «سوال کلیدی کیفیت ساخت مسکن در ایران چگونه است و چه باید کرد؟» مطرح شود و کارشناسان و صاحب نظران و رسانه های مرتبط را به همفکری و تبادل نظر و کمک به دولت یازدهم و وزارت راه و شهرسازی و نظام مهندسی ساختمان کشور دعوت کنیم.

همه می دانیم که ایران کشوری حادثه خیز و بویژه زلزله خیز است. پنجم دیماه بمناسبت سالروز زلزله فاجعه بار بم "روز ملی ایمنی در برابر زلزله" نامگذاری شده است، معمولا" بعد از هر حادثه طبیعی زلزله ویرانگر در یکی از مناطق کشور، برای مدتی مقوله مقاوم سازی سازه های ساختمانی در راس اخبار و تحلیل های خبری و کارشناسی قرار می گیرد و بیش از هر زمان دیگری به این ضرورت انسانی و حیاتی پرداخته می شود ولی امیدواریم فراموش نشود.

سطح کیفیت در ساختمان سازی در 3 پله طبقه بندی می شود:

پله اول- مقاوم ساختن: آیا ساختمان‌های موجود و حتی ساخت و سازهای جدید، در برابر زلزله مقاوم‌اند؟ بی‌شک پاسخ منفی است. با وجود تلاش‌های ارزنده ای که در این جهت انجام شده است باید اعتراف کنیم که بیشتر ساختمان‌های شهری و روستایی کشورمان، حتی ساخت و سازهای جدید چند ساله اخیر نیز در برابر زلزله ای به بزرگی زلزله بم مقاوم نیستند.

امیدواریم همه دست اندرکاران، مسؤلان، مجریان، ناظرین و ... تلاش کنند تا ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاوم باشند تا در صورت وقوع زلزله، آسیب ها و تلفات انسانی کاهش یابند. یکی دیگر از شاخص های تعیین کننده کیفیت ساختمان از نظر مقاوم بودن آن، عمر مفید ساختمان هاست که متاسفانه در کشورما کمتر از 30 سال برآورد شده است درحالیکه در کشورهای پیشرفته نزدیک 100 سال است و این یعنی اتلاف منابع ملی و ... با توجه به گردش مالی سالیانه 90 میلیارد دلار در صنعت ساختمان!

پله دوم- ایمن ساختن: حال جای این سوال باقی است که آیا حداکثر نیاز انسانها و هموطنان مان این است که ساختمانی مقاوم داشته باشند؟

اگر ساختمان در برابر قوی ترین زلزله احتمالی مقاوم بود، آیا این ساختمان، ایمن است و ساکنین آن در امنیت و آسایش هستند؟ جواب قطعا" خیر است و باید انتظارات خود و مردم را از کیفیت ساخت و ساز مسکن بالاتر ببریم.

متاسفانه زوایای پنهان ایمنی ساختمان ها در پس مقوله مقاوم سازی، پنهان مانده و مغفول می ماند و حتی در طرح در دست تدوین چندساله بیمه ساختمان ها در تعامل بین دولت و مجلس، فقط پوشش بیمه ای در برابر زلزله و حوادث طبیعی مد نظر است. بدون شک ساختمان های مقاومی در کشور هست که خطرات جدی حریق و انفجار، برق گرفتگی، سقوط، آسانسور، گازگرفتگی و ... در آنها برای ساکنین وجود دارد.

در همین راستا یادآوری می شود که به استناد گزارشات رسمی سازمان پزشکی قانونی کل کشور، سالیانه هزاران نفر از هموطنان مان در ساختمان ها قربانی حوادث تلخی چون سوختگی ناشی از حریق و انفجار، برق گرفتگی، گاز گرفتگی، سقوط، آسانسور و ... می شوند. به این آمار، باید روند رو به رشد و نگران کننده قربانیان و مصدومین ناشی از حوادث کار در زمان ساخت ساختمانها در کارگاههای ساختمانی را هم اضافه کرد.

لذا ضروریست که با کمک همه دست اندرکاران بخش های فرهنگی کشور، دستگاههای مسئـول در بخش نزم افزاری و سخت افزاری ساختمان و نهادهای قانونی و ... که برای امنیت و حفظ جان انسانها ارزش قائـلند، برای ایمن سازی ساختمان ها -یعنی فراتر از مقاوم سازی صرف-، فرهنگ سازی و بستر سازی همه جانبه قانونی، اجرایی و اطلاع رسانی شود.

تحقق این هدف مهم یعنی "ضرورت تغییر نگرش و پارادایم ذهنی در ساخت مسکن که، مقاوم سازی کافی نیست و باید "ساختمانی ایمن" بسازیم که "مقاوم بودن" یکی از مولفه های ایمن بودن ساختمان است."

پله سوم- بهینه ساختن: در کنار ضرورت و الزام ساخت ساختمان های ایمن، مسئـولیت دست اندرکاران صنعت ساختمان تمام نشده است و باید در ساخت و ساز به نحوه استفاده از منابع ملی اعم از مصالح و انرژی توجه و اهتمام خاص داشته باشند.

باید به این واقعیت توجه داشت که با توجه به پایان پذیر بودن منابع تولید انرژی های فسیلی تجدید ناپذیر و همچنین درراستای اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و آزاد سازی تدریجی قیمت حامل های انرژی ضمن توجه کامل به ایمنی ساختمان ها، اولویت عایق بندی پوسته خارجی وسقف و کف ساختمان ها، انتخاب درست سیستم های انرژی بر از طریق توجه به راندمان و میزان مصرف انرژی و شاخص میزان آلایندگی های خروجی از دودکش انواع سیستم های حرارتی، مقوله های مهم "مصرف بهینه انرژی، کاهش آلایندگی هوا، حفظ محیط زیست، استفاده از انرژی های تجدید پذیر و ... "نیز بپردازیم و به تمام معنا، توجه به "رفاه و آسایش خانواده ها" را در ساخت و ساز مسکن مسئـولیت خود بدانیم. امید است به این مهم در اجرای قانون برچسب انرژی ساختمان و همچنین شناسنامه فنی ساختمان ها توجه شود.

در عمل به توصیه بزرگان دین مان در حدیث "حَاسِبُوا قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا"، شایسته است که همه ما  "عملکرد و کارنامه خود را مورد محاسبه قرار دهیم قبل از اینکه مورد محاسبه و رسیدگی واقع شویم".
برای گام برداشتن و پیشرفت در مسیر پله های اشاره شده، حتی اگر نخواهیم مثل کشورهای پیشرفته، سخن از مفاهیم جدید، زیبا، ارزشمند و کاملا" انسانی آخرین پله کیفیت یعنی "ساختمان یا بام سبز، مصرف انرژی کم، حفظ محیط زیست و ..." در مقوله بهینه سازی در صنعت ساختمان حرف بزنیم، ظلم بزرگ و نابخشودنی است که در ساخت و ساز، ایمنی را فقط "ایمنی در برابر زلزله" تعریف کنیم و خدای نکرده -همین حداقل انتظار هم- در عمل، زیر سوال باشد. توجه به کیفیت ساخت و ساز مسکن، به افزایش عمر مفید ساختمانها نیز می انجامد.
خوبست این سوالات را همه دست اندرکاران صنعت ساختمان می توانند از خود بپرسند:

*ساختمان های ما در کدام مرحله یا کدام پله از کیفیت قرار دارند یعنی ساختمان هایی که می سازیم تا چه اندازه باکیفیت اند: یعنی مقاوم اند یا فراتر از آن ایمن و بهینه اند، یا هرسه یا هیچ کدام؟

*خودمان از کیفیت ساختمان هایی که ساخته ایم چقدر رضایت داریم؟

* تاچه اندازه خود را شایسته تقدیر در روز مهندس می دانیم؟

* با توجه به الزام قانونی در واگذاری ساخت و ساز به مجریان ذیصلاح، تاچه اندازه خود را پایبند به این قانون می دانیم؟ یعنی تاچه اندازه ساخت و ساز کشور در دست مجریان ذی‌صلاح است؟

امیداست حداقل در گذر از مفهوم مقاوم سازی به ایمن سازی، موفق عمل کنیم تا حداقل ساختمانی مقاوم بسازیم که بدون شک حق مسلم خریداران و ساکنین واحدهای مسکونی جدیدالاحداث است. اگر همین اتفاق میمون و مبارک تحقق یابد، به هموطنانی که قرار است در داخل این ساختمان ها سکونت یابند، خدمت بزرگی کرده ایم.

برای تحقق این اهداف والای انسانی و اجتماعی، انتظار می رود همه دست اندرکاران صنعت ساختمان، ضمن به روز رسانی و همسوسازی مقررات ملی ساختمان ها و دستوالعمل ها و عمل به آن، بر اصول، سوگندنامه و اخلاق حرفه ای خود پایبند باشند.

با هدف کمک به تحقق اهداف والای فوق از طریق توسعه و غنای علمی و مستدل این مطالب و کاربردی کردن آن، از دریافت نظرات و بازخوردهای کارشناسان محترم استقبال می شود. و همچنین درخواست همفکری، همکاری و تعامل سازنده دستگاههای مختلف قانون گذار، مجری و ناظر را با انجمن جامعه ایمن دارم.

*جواد نوفرستی-کارشناس بهینه سازی انرژی و ایمنی ساختمان

انتهای پیام/